[14/9/2022]
Η συγγραφή νέων σχολικών βιβλίων: ερωτήματα και προβληματισμοί
Την τελευταία δεκαετία, εν μέσω πολυσύνθετων κρίσεων και σοβαρών εκπαιδευτικών και κοινωνικών προβλημάτων, έχει αναχθεί η απόπειρα αλλαγής των προγραμμάτων σπουδών και η συγγραφή νέων σχολικών εγχειριδίων σε κεντρικό στόχο και κορυφαίο σύνθημα της εκπαιδευτικής πολιτικής χωρίς την αξιολόγηση-αποτίμηση των ζητημάτων εφαρμογής των προηγούμενων προγραμμάτων και βιβλίων. Η στόχευση αυτή φαίνεται να εξελίσσεται γρήγορα στη σύνταξη των προγραμμάτων σπουδών, αλλά να τελματώνεται στη συγγραφή νέων σχολικών βιβλίων και στην παραγωγή νέου διδακτικού υλικού.
Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις για την εκπαιδευτική πολιτική της τελευταίας τριετίας. Με τυμπανοκρουσίες και μακροσκελείς ανακοινώσεις παρακολουθήσαμε την αλλαγή, με ταχείς ρυθμούς, των προγραμμάτων σπουδών σε όλο το φάσμα την πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας, γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης. Μια αλλαγή προγραμμάτων, που στο μεγαλύτερο μέρος τους φαίνεται να έχει αναπαραγωγικό χαρακτήρα, σε λίγες περιπτώσεις υπάρχουν σημαντικές αλλαγές, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως η Ιστορία, διαπιστώνεται από σοβαρούς επιστήμονες δραματική οπισθοδρόμηση.
Από την επίσημη παρουσίαση των προγραμμάτων σπουδών έως σήμερα παρακολουθούμε μια συνεχή προσπάθεια μετάθεσης και μετακίνησης του χρόνου προκήρυξης της συγγραφής νέων σχολικών βιβλίων. Αρχικά παρουσιάστηκε ως δικαιολογία η πιλοτική εφαρμογή των προγραμμάτων σπουδών στα πρότυπα-πειραματικά σχολεία, η οποία επιχειρήθηκε με πρωτόγνωρο ερασιτεχνισμό και πρόχειρα ερευνητικά εργαλεία, γεγονός το οποίο αποδεικνύεται τόσο από το επιμορφωτικό υλικό πολλών μαθημάτων, τις εργασίες που δόθηκαν στους εκπαιδευτικούς όσο κυρίως από την ανυπαρξία ενημέρωσης της εκπαιδευτικής και ερευνητικής κοινότητας για τη μεθοδολογία και τα ερευνητικά αποτελέσματα της πιλοτικής εφαρμογής ανά πρόγραμμα σπουδών.
Πρόσφατα ανακοινώθηκε νέα μετακίνηση του χρόνου ένταξης των νέων σχολικών βιβλίων στην εκπαίδευση το σχολικό έτος 2024-2025. Η αναβλητική αυτή τακτική, σε συνδυασμό με τις ασάφειες και τις αοριστίες για τις οικονομικές παραμέτρους του εγχειρήματος, γεννούν μια σειρά ερωτημάτων στην εκπαιδευτική κοινότητα και στην ευρύτερη κοινωνία.
Πρώτον: έχουν εξασφαλιστεί οι απαραίτητοι πόροι για τη συγγραφή τόσων σχολικών βιβλίων και αντίστοιχου ψηφιακού υλικού; Αναφερόμαστε σε όλα τα βιβλία του Νηπιαγωγείου, Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου, Επαγγελματικής εκπαίδευσης, τα οποία, όπως έχει διακηρυχθεί, θα είναι ενταγμένα στη λογική του λεγόμενου «πολλαπλού βιβλίου». Άρα, μιλάμε για «πολλαπλό» βιβλίο από το αλφαβητάρι της Α' Δημοτικού (!) έως και το πιο ειδικό τεχνικό βιβλίο της επαγγελματικής εκπαίδευσης; Είναι φανερό ότι το κόστος ενός τέτοιου ανορθολογικού εγχειρήματος έχει θέσει εμπόδια από την πλευρά της διάθεσης κονδυλίων του ΕΣΠΑ ή του κρατικού προϋπολογισμού.
Δεύτερον: το τεράστιο, όχι μόνο οικονομικό αλλά κυρίως διοικητικό φορτίο, καθιστά εφικτή τη διαχείρισή του από έναν φορέα περιορισμένων δυνατοτήτων, όπως είναι το ΙΕΠ; Μάλλον ανέφικτο είναι κάτι τέτοιο και εξηγεί εν μέρει τις συνεχείς καθυστερήσεις. Τρίτον: ισχύει ότι παρά τις συνεχείς αναβολές και την έλλειψη προκήρυξης ένας αριθμός βασικών βιβλίων έχει ξεκινήσει να γράφεται από τις ίδιες τις ομάδες σύνταξης των προγραμμάτων σπουδών; Αν ισχύει αυτό, πέραν του σοβαρού ζητήματος δεοντολογίας, τίθεται ένα ζήτημα συνολικής αντικειμενικής αξιολόγησης των νέων βιβλίων, όταν γραφούν, από θεσμούς και πρόσωπα που άμεσα ή έμμεσα είναι αξιολογητές και αξιολογούμενοι!
Ανακεφαλαιώνοντας, η ιστορία της συγγραφής σχολικών βιβλίων είναι μία άνιση συγκρουσιακή πορεία ανάμεσα σε μηχανισμούς χειραγώγησης και ελέγχου της σχολικής γνώσης, και σε πρόσωπα ή ομάδες εκπαιδευτικών -επιστημόνων που επιχειρούν να κάνουν ρωγμές στους «τοίχους» της σχολικής γνώσης. Αυτή τη συγκρουσιακή πορεία η ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ την παρακολουθεί στην 45χρονη πορεία της με γόνιμο κριτικό τρόπο και θεωρεί ότι η υπόθεση της συγγραφής των σχολικών βιβλίων είναι πολύ σοβαρή για να την αφήσουμε στα χέρια οποιωνδήποτε επιτήδειων διαχειριστών - τεχνοκρατών ή νοσταλγών του παρελθόντος και όχι στην παιδαγωγική και επιστημονική έμπνευση των δημιουργικών εκπαιδευτικών.
Κώστας Αγγελάκος
