Bιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου του Γιώργου Πριμεράκη με τίτλο Όνειρα στη χάρτινη γη, εκδ. Αποστακτήριο, Θεσσαλονίκη, 2023, σελ. 220

Γράφει η Δρ Χριστίνα Αργυροπούλου, Επίτιμη Σύμβουλος του Π.Ι., συγγραφέας

Με πολλή ευχαρίστηση διάβασα και το τρίτο μυθιστόρημα του φίλου Γιώργου Πριμεράκη, με το οποίο ολοκληρώνεται μια όμορφη και απολαυστική τριλογία, στην οποία αναπαρίσταται μια ολόκληρη εποχή, με τα ήθη και έθιμά της, με τα απρόοπτα και με όλα όσα έχουν σχέση με τον άνθρωπο και τη δράση του. Ο συγγραφέας μέσα από το ατομικό αναδεικνύει και το συλλογικό, τον ευρύτερο περίγυρο μιας επαρχιακής μακεδονίτικης περιοχής, με την ιστορία και τις κοινωνικές και οικονομικές της δομές.

Με αυτό το μυθιστόρημα κλείνει ο κύκλος κάποιων ηρώων που εμφανίστηκαν στα δύο προηγούμενα μυθιστορήματα. Σε αυτό θεωρώ ότι η γραφή είναι πιο ώριμη, η πλοκή σημαντική με πολλές ανατροπές και ο τόπος και ο χρόνος διευρύνονται. Κυρίως έχουμε άνοιγμα του χώρου μέσα από τους ήρωες στην Αμερική και την Ευρώπη -κυρίως στο Παρίσι-, χώρους που γνωρίζει καλά ο συγγραφέας από την  επαγγελματική του διαμονή στο εξωτερικό. Ο κύριος ήρωας ο Μίλτος γνωρίζει πολλές ανατροπές στη ζωή του, η δράση του οποίου επηρεάζει πρόσωπα της οικογένειάς του, αλλά και άλλους ήρωες του βιβλίου. Ιδιαίτερα η ζωή του στη φυλακή, στην Αμερική και τη Γαλλία δημιουργούν σημαντικούς μυθοπλαστικούς και αληθοφανείς μικρόκοσμους με πλοκή, που κρατάει σε εγρήγορση και αγωνία τον αναγνώστη. Ο τρόπος που εισάγει και παρουσιάζει ο συγγραφέας τους χαρακτήρες του μυθιστορήματος με τις ανατροπές στη ζωή τους είναι ιδιαίτερα ευρηματικός, τόσο για τον Μίλτο, όσο και για τις οικογένειες που παρελαύνουν σε αυτή την πολυπρόσωπη αφήγηση. Όλα παρουσιάζονται με εξαιρετικό τρόπο. Η μικρή κοινωνία, με τους πλούσιους και τους φτωχούς, τα όνειρα του Μίλτου, που ανατράπηκαν, η πονεμένη ζωή του Αλέξη, ο Στέφανος και η Ευτυχία, γονείς του Μίλτου, η αρχή in media res και η αναδιήγηση, όλα φωτίζουν το πλέγμα των σχέσεων στη μικρή κοινωνία του χωριού και αναδεικνύουν έναν τεχνίτη της αφήγησης.

Στον μεγαλοκτηματία Στέφανο συμβαίνουν πολλά απρόοπτα έως τραγικά συμβάντα, καθώς η αγαπημένη κόρη του καθηλώνεται στο κρεβάτι, μετά το ατύχημα που είχε, όταν επέστρεφε στο σπίτι τους με το μηχανάκι του αδερφού της του Μίλτου, που το οδηγούσε μεθυσμένος. Η οικογένεια αυτή που είχε όλες τις προοπτικές, τελικά γνωρίζει θανάτους, πόνο, ταπείνωση και η μάνα πεθαίνει κατάμονη, καθώς ο αγαπημένος της Μίλτος δεν έχει δώσει για χρόνια σημεία ζωής. Την επισκέπτεται στα τελευταία της ξαφνικά, όπου συναντιέται η ενήλικη με την παιδική του ζωή, μέσα από το νανούρισμα της μάνας, αλλά φεύγει μέσα στη νύχτα και ακολουθεί η περιπετειώδης ζωή του στο Παρίσι, με έρωτες και πολλές ανατροπές και τέλος πεθαίνει ως κλοσάρ, όπως πολλοί Έλληνες και ξένοι σε αυτή τη μεγαλούπολη του «Φωτός», την ίδια περίπου στιγμή που πεθαίνει και η μητέρα του στην Ελλάδα.

Η κοινωνία του χωριού ακτινογραφείται και -παρά τις όποιες μικρότητες- οι περισσότερες σχέσεις ενέχουν αγάπη και χαρακτηρίζονται από πραγματική φιλία και αλληλοβοήθεια. Χαρακτηριστικό δείγμα φιλίας είναι η κίνηση του Στέφανου και της Ευτυχίας να παραβρεθούν στη φίλη τους Βιολέτα και τον Σταύρο, τον σύζυγό της, όταν έχασαν το παιδί στη γέννα. Εδώ η μυθοπλασία καταφεύγει στο θαύμα , επινοώντας την εγκατάλειψη ενός μωρού από οικογένεια γύφτων στο διπλανό του κάθισμα, όταν ταξίδευαν με το τρένο προς την Αθήνα. Μετά την πρώτη αμηχανία, πήραν το κοριτσάκι, το φρόντισαν και το παρέδωσαν στους φίλους τους, αν και οι ίδιοι δεν είχαν αποκτήσει, ακόμα, δικό τους παιδί και έτρεχαν στους γιατρούς. Αυτή θα γίνει η όμορφη Βασιλική που θα βρεθεί για σπουδές μουσικής στο Παρίσι, την οποία θα συναντήσει ο Μίλτος, αλλά θα τον εγκαταλείψει για τον Θάνο (πλοκή). Στην αφήγησή του ο συγγραφέας μιλάει για τις εργάτριες στα βαμβάκια του Στέφανου Καραδήμα από τη Χαλκιδική, για τα περήφανα άλογα από την εποχή των πασάδων, για τη φτώχια στο χωριό, για τον βάλτο και την κατασκευή με χόρτα και λάσπη των σπιτιών, για τα πανηγύρια, για τη γέννηση των παιδιών του ζευγαριού, για τις προοπτικές του Μίλτου, που μεγαλώνοντας όλα ανατράπηκαν, μετά το ατύχημα με την αδελφή του Φιλιώ, την οποία όλοι θαύμαζαν για την ομορφιά και τον χαρακτήρα της. Μια ολόκληρη κοινωνία παρελαύνει, με όλα τα μικρά και τα μεγάλα. Το χτύπημα της καμπάνας του χωριού σε χαρές και λύπες το είχε αναλάβει ο ορφανός Αλέξης, έτσι μαθαίνουμε τη μικροϊστορία του, δηλαδή ότι ο πατέρας του ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα τη σαντέζ σε ένα πανηγύρι του χωριού τους και έφυγε μαζί της για την Ευρώπη, καταλήγοντας στο Παρίσι, όπου, μετά τον πρόωρο θάνατό της, κατάντησε κλοσάρ.

Αυτό το κεφάλαιο μάς συνδέει με το πρώτο, το οποίο κατανοείται καλύτερα όταν φτάσουμε στα τελευταία κεφάλαια, με τα οποία παρουσιάζεται η πολύπλοκη και ταλαιπωρημένη ζωή του Μίλτου στο Παρίσι, αλλά και του πατέρα του Αλέξη, που, εγκαταλείποντας τη γυναίκα και τον μικρό Αλέξη στη μοίρα τους, βρέθηκε κλοσάρ, με άλλους ανθρώπους του περιθωρίου, που ζούσαν κάτω από τις γέφυρες του Σηκουάνα.  Επιπλέον, παρουσιάζεται η ορφάνια και η δύσκολη ζωή του Αλέξη, τον οποίο η Ευτυχία και ο σύζυγός της φροντίζουν, όπως και τη μητέρα του. Ο Αλέξης συμπαραστέκεται στη Φιλιώ, μετά το ατύχημά της, γίνονται καλοί φίλοι, την ενισχύει ψυχολογικά με τις ωραίες αφηγήσεις του, που grosso modo παραπέμπουν στις αφηγήσεις της Χαλιμά, προσαρμοσμένες εδώ στην περίσταση. Συγχρόνως αναπτύσσεται και μια άλλη συμπάθεια ανάμεσα στη Φιλιώ και τον Αλέξη, που πριν καλά καλά ξεκινήσει ο Μίλτος τους βλέπει πολύ κοντά και ορμάει πάνω στον Αλέξη με μπουνιές και κλοτσιές σκοτώνοντάς τον. Γι’ αυτό τον λόγο φυλακίστηκε ο Μίλτος, που ήταν οξύθυμος, αλλά και η αδελφή του χειροτέρεψε και αργότερα πέθανε, αρνούμενη κάθε τροφή (μεταπτώσεις συναισθηματικές, ανατροπές, δράση εξωτερική και εσωτερική). Άλλο κεφάλαιο αποτελεί η ζωή του Μίλτου στη φυλακή όπου το σχολείο δεύτερης ευκαιρίας τον βοήθησε να ολοκληρώσει το λύκειο, αλλά και να μάθει πράγματα μέσα από ταινίες που τους παρουσίαζαν. Έτσι, γίνεται νύξη στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη γερμανική κατοχή στη Γαλλία και στη δράση του μικρού Ζουλιάν στην ταινία «Au revoir les enfants», στοιχείο που έκαμε τον Μίλτο να μελετήσει την περίοδο του πολέμου εκείνου και να μάθει για το ολοκαύτωμα των Εβραίων, τα οποία πρόθυμα του προμήθευε ο υπεύθυνος του σχολείου Γερασιμόπουλος. Έτσι, ο Μίλτος είχε πρόσβαση στη βιβλιοθήκη και στον ελεύθερο χρόνο του διάβαζε πολύ παγκόσμια λογοτεχνία.  Ακολουθούν η αποφυλάκισή του, το ταξίδι στην Ουάσιγκτον στον φίλο του Πήτερ Καλαμάκις, που γνώρισε στις φυλακές, όπου ως νομικός υλοποιούσε μια έρευνα. Με κάποια σύσταση που του έδωσε έφυγε για τη Γαλλία, όπου δυστυχώς είχε πεθάνει αυτός που αναζητούσε, οπότε αρχίζει ο Γολγοθάς του Μίλτου στο Παρίσι. Ο συγγραφέας συγκροτεί ένα νέο κοινωνικό σύμπαν, με πολλές μικροϊστορίες ανθρώπων, κυρίως μεταναστών και απόκληρων της κοινωνίας, όπως ήταν και ο Μίλτος. Η ζωή του εκεί είχε κάποιες αναλαμπές αλλά ερχόταν πάντα και η ατυχία, κυρίως μετά τον έρωτά του με τη Βασιλική, την κόρη της φιλικής τους οικογένειας στην Αθήνα. Η Βασιλική όταν συναντήθηκαν τυχαία με τον φίλο του Μίλτου, τον Θάνο, ενθουσιάστηκε και τον επέλεξε, καθώς είχαν πολλά κοινά στοιχεία, επιπλέον ήταν μορφωμένος και τακτοποιημένος επαγγελματικά.  Οπότε ο Μίλτος γνωρίζει νέα αποτυχία, συναισθηματική τώρα, που του δώνει τη χαριστική βολή.

Όσον αφορά την οικογένειά του στο χωριό, η περιουσία του πρώην μεγαλοκτηματία πατέρα του πουλήθηκε για τους γιατρούς, καθώς αναζήτησαν παντού θεραπεία για τη Φιλιώ, κάτι που δεν επιτεύχθηκε, οπότε και εδώ έχουμε μεγάλη ανατροπή κατάστασης, με το ξεπούλημα μιας τόσο μεγάλης περιουσίας, χωρίς αποτέλεσμα. Αξίζει να προστεθεί ότι, πέρα από τους πρωταγωνιστές αυτής της ιστορίας, ο Αλέξης της αφήγησης είναι ένας πλήρης χαρακτήρας. Ο συγγραφέας τον παρουσιάζει από παιδί έως τη δολοφονία του, με όλα του τα χαρίσματά του. Οι αφηγήσεις του όταν κάνει παρέα στην κατάκοιτη Φιλιώ, ως αφήγηση μέσα στην αφήγηση, εισάγουν νέες φωνές και στοιχεία τόσο από το παραμύθι όσο και μυθοπλασίας. Άλλη δευτερεύουσα μικροϊστορία είναι η σχετική με τη ζωή του παπα-Σωτήρη, τον οποίο τόσο η μάνα του όσο και η γυναίκα του τον αγγαρεύουν για τα ψώνια, κάτι που φαίνεται να τον ενοχλεί, αλλά είναι ήπιος άνθρωπος και δεν διαμαρτύρεται. Συγκλονιστική είναι η συνάντηση μητέρας (Ευτυχίας) και γιου (Μίλτου) και ο επικείμενος θάνατός του, τόσο κοντά χρονικά, όσο και πολύ μακριά τοπικά.

Συνεπώς, πρόκειται για ένα πολύ καλό μυθιστόρημα, με πλοκή, με ανατροπές, με ρέουσα γλώσσα, που προσφέρει απολαυστική ανάγνωση, καθώς ο συγγραφέας με την τέχνη της γραφής του κρατάει τον αναγνώστη σε εγρήγορση. Η ζωή του Στέφανου, ο γάμος του με την Ευτυχία, με κουμπάρο τον Οδυσσέα Ηλιόπουλο, μας συνδέει με το πρώτο και δεύτερο μυθιστόρημα. Σε αυτό το τρίτο κλείνει ο κύκλος του Οδυσσέα, ως κειμενικού ήρωα, όπως και της συζύγου του. Μαζί με αυτά τα κύρια πρόσωπα ακούγονται πολλές μικροϊστορίες και πολλές φωνές βγαλμένες από την ελληνική ζωή στο χωριό και την πόλη.

Συγχαρητήρια πολλά στον συγγραφέα Γιώργο Πριμεράκη για τη νέα του δημιουργία και κατάθεση στα ελληνικά μας γράμματα και τον πολιτισμό.

Γλυφάδα 22-4-23