Αξιότιμε κ. Πρύτανη, κ. Κοσμήτορες, κ. Πρόεδροι, αγαπητοί γονείς, αγαπημένοι φοιτητές,
Η σημερινή μέρα ορκωμοσίας είναι ιδιαίτερα χαρμόσυνη, ξέχειλη από τη χαρά σας σε αυτή τη σημαντική στιγμή για εσάς και τις οικογένειές σας. Κόποι πολλών χρόνων ανταμείβονται και όνειρα για το μέλλον καταστρώνονται.
Αληθεύει πως η τεχνολογία όλο και περισσότερο ρυθμίζει την καθημερινότητα των ανθρώπων δημιουργώντας έτσι σημαντικές ευκαιρίες εξέλιξης για σας στο αντικείμενο που επιλέξατε να σπουδάσετε. Το σημαντικότερο, όμως, εφόδιο που σας προσφέραμε, αγαπητοί φοιτητές, είναι να αντιλαμβάνεστε την Πληροφορική ως ένα εργαλείο καλυτέρευσης της ζωής των ανθρώπων και σίγουρα όχι ως ένα εργαλείο περιορισμού των ελευθεριών και -ακόμα χειρότερα- εγκλωβισμού του ανθρωπίνου πνεύματος.
Σας διδάξαμε, εμείς οι καθηγητές σας, γνώσεις και ήθος. Δεν αναφέρομαι, βέβαια, στο προσωπικό σας ήθος καθώς το είχατε ήδη διδαχθεί από τις οικογένειές σας πριν μας τιμήσετε και έλθετε να σπουδάσετε στο Τμήμα μας. Αναφέρομαι στο ακαδημαϊκό ήθος, στο αίσθημα ευθύνης και αποστολής ενός επιστήμονα εντός της κοινωνίας.
Είναι γνωστοί οι ευρύτεροι προβληματισμοί αναφορικά με την επέλαση τεχνολογικών εργαλείων όπως η μηχανική μάθηση και η τεχνητή νοημοσύνη και όχι μόνο, που αναμένεται να αλλάξουν συλλήβδην την ίδια την αντίληψή μας για το ανθρώπινο πνεύμα. Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα γύρισμα των καιρών.
Η αλήθεια είναι πως ο άνθρωπος πέρασε από ένα αντίστοιχο γύρισμα μια πολύ παλιά εποχή με ξεκάθαρες αναλογίες στο σήμερα. Ήταν τότε που ανακαλύφθηκε η γραφή και είναι ευτύχημα που ο Πλάτωνας μας παραθέτει έναν σχετικό μύθο στον διάλογο Φαίδρο, ανάμεσα στον θεό Θευθ και τον Βασιλιά Θαμούς της Αρχαίας Αιγύπτου τον οποίο επιτρέψτε μου να διηγηθώ εν συντομία.
Αν αναρωτιέστε τι σχέση έχει η σημερινή μας χαρμόσυνη μέρα με μια αφήγηση για την Αρχαία Αίγυπτο, μα
ακόμα και η τήβεννος που έχουμε περιβληθεί τώρα όλοι, μέσω μια τεθλασμένης οδού, από την ενδυμασία του ιερατείου της Αρχαίας Αιγύπτου προέρχεται!
Στη Ναύκρατη, λοιπόν, της Αιγύπτου, όπως εξιστορεί ο Πλάτωνας, υπήρχε ένας τοπικός θεός ο Θευθ. Αυτός βρήκε πρώτος τους αριθμούς, τον μαθηματικό λογισμό, τη γεωμετρία, την αστρονομία και ανάμεσα σε άλλα και τους χαρακτήρες των γραμμάτων. Εκείνη την εποχή βασίλευε στην Αίγυπτο ο Θαμούς. Ο Θευθ, λοιπόν, πήγε στον βασιλιά για να του παρουσιάσει τις τέχνες του υποστηρίζοντας πως έπρεπε να τις μάθουν όλοι οι Αιγύπτιοι για να ωφεληθούν και εκείνος τον ρώτησε για τη χρησιμότητα της καθεμιάς. Όταν έφτασαν στα γράμματα, ο Θευθ με μεγάλη ζέση του είπε: «Βασιλιά μου, η γνώση των γραμμάτων θα κάνει τους Αιγυπτίους πιο σοφούς και δυνατότερους στη μνήμη, γιατί βρέθηκε το φάρμακο της σοφίας και της μνήμης».
Τότε, ο Βασιλιάς Θαμούς τον επέπληξε: «Θευθ, που κατέχεις τόσες τέχνες, να ξέρεις πως άλλος έχει την ικανότητα να δημιουργεί τις τέχνες, και άλλος εκείνη που του επιτρέπει να τις κρίνει». Δηλαδή, κάνοντας την αναγωγή στο σήμερα, όσο και να χαίρεται κάποιος για το επιστημονικό του έργο, αν είναι αξιόλογο αυτό πρέπει να το πουν οι άλλοι ειδικοί. Σε καμία περίπτωση ο ίδιος. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό μάθημα σύγχρονης ακαδημαϊκής συμπεριφοράς από έναν μυθικό Βασιλιά.
Η επίπληξη του Θαμούς συνεχίζεται εντονότερη: «Τα γράμματα», του λέει, «θα προκαλέσουν λήθη στις ψυχές όσων τα μάθουν, εφόσον οι ίδιοι δε θα φροντίζουν για την άσκηση της μνήμης τους, μια και, αποκτώντας εμπιστοσύνη στη γραφή, θα φέρνουν τα πράγματα στη μνήμη τους όχι από μόνοι τους, από μέσα τους, αλλά από έξω, διαμέσου ξένων σημείων».
Και τελειώνει ο Θαμούς κατηγορώντας τον Θευθ πως κανένα φάρμακο για τη μνήμη δεν βρήκε αλλά μόνο αυτό της υπενθύμισης και καμία αλήθεια δεν δίνει στους μαθητές του αλλά φαινομενική σοφία. «δοξάσοφοι γεγονάτες αντί σοφών» στο αρχαίο κείμενο.
Αν, τώρα, στη σημερινή μας εποχή αντί για τα γράμματα, βάζαμε τον «ερευνητή» Θευθ να έχει ανακαλύψει τη μηχανική μάθηση ή την τεχνητή νοημοσύνη ή κάτι άλλο αντίστοιχο, τότε τα επικριτικά λόγια του Θαμούς θα ταίριαζαν απόλυτα για τους κινδύνους που ελλοχεύουν στο μέλλον. Για έναν άνθρωπο που δεν θα είναι σοφός πλέον καθώς θα έχει πάψει να στοχάζεται, με τους υπολογιστές να έχουν αυτό τον ρόλο, και με τη σκέψη του να «έρχεται όχι από μέσα του, αλλά απ έξω, διαμέσου ξένων σημείων».
Βεβαίως ο τρόπος αντιμετώπισης του κινδύνου αυτού είναι γνωστός αρκετές χιλιετίες τώρα. Περιττό να πούμε πως η ανακάλυψη της γραφής ήταν κάτι που βοήθησε ανυπολόγιστα το ανθρώπινο πνεύμα στον αγώνα του να κατακτήσει τη σοφία. Αυτό, όμως, συνέβη γιατί βρέθηκαν γίγαντες του πνεύματος όπως ο Πλάτωνας που κατάφεραν να κατευθύνουν κατάλληλα την ανθρώπινη σκέψη διασκεδάζοντας τους φόβους του Βασιλιά Θαμούς. Τη σημερινή εποχή, την ίδια αντίστοιχη πρόκληση αναμένεται να συναντήσει και η επόμενη γενιά επιστημόνων, η δική σας γενιά. Από τη δική μας πλευρά ελπίζουμε πως σας έχουμε παράσχει όλα τα απαραίτητα εφόδια ώστε να αντιληφθείτε την πρόκληση, να την κατανοήσετε και να την αντιμετωπίσετε με τέτοιο τρόπο ώστε να διαψεύσετε τους σύγχρονους «Θαμούς».
Για τούτο, αγαπητοί σημερινοί απόφοιτοι του Τμήματος Πληροφορικής του Ιονίου Πανεπιστημίου, δεχτείτε την προτροπή μου και ως μικροί Πλάτωνες πορευθείτε, σε κάθε βήμα σας αναλογιζόμενοι την υποχρέωση που έχετε κραδαίνοντας το ισχυρό όπλο της Πληροφορικής. Είθε η συναίσθηση της υποχρέωσης για προσφορά στον συνάνθρωπο να οιστρηλατεί τα επιστημονικά σας βήματα και να χαρίζει όμορφες προσωπικές στιγμές σε εσάς και τους οικείους σας.
Ευχαριστώ.
