[21/9/2024]
Απαγόρευση κινητών σ' ένα «ακίνητο» σχολείο;
«Πού είναι όλη η σοφία που χάσαμε μέσα στη γνώση;
Πού είναι όλη η γνώση που χάσαμε μέσα στην πληροφόρηση;»
Τ. Σ. Έλιοτ
Σε πρόσφατη επίσκεψη σε σχολεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης(Mάιος 24) στο πλαίσιο ενός προγράμματος, διαπιστώσαμε ότι οι περισσότεροι μαθητές και μαθήτριες είχαν και χρησιμοποιούσαν συνεχώς τα κινητά τους τηλέφωνα, και φυσικά όχι μόνο στο διάλειμμα! Σε μια διακριτική παρατήρηση αν γνωρίζουν ότι απαγορεύεται η χρήση του κινητού στο σχολείο, μάς προκάλεσε έκπληξη η τεκμηριωμένη μαζική διαφωνία τους με την απαγόρευση αυτή. Η έκπληξή μας μεγάλωσε όταν στη συνέχεια βάλθηκαν να αποδείξουν πόσο ωφέλιμη αποδείχθηκε η χρήση των smartphones στο πρόγραμμα σύγχρονης διδασκαλίας της Ιστορίας στο οποίο συμμετείχαν!
Με αφορμή το γεγονός αυτό, αντιλαμβάνεται κανείς ότι τα συνθήματα και οι τεχνοφοβικές κραυγές περί απαγορεύσεων στην ψηφιακή εποχή -και ειδικά για νέους ανθρώπους- φαντάζουν αναχρονιστικές και κινδυνεύουν να καταλήξουν γραφικές, όπως συμβαίνει στο σημερινό σχολείο. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις στο ζήτημα της απαγόρευσης των κινητών στα σχολεία, με όλα τα ερευνητικά δεδομένα να επικυρώνουν τη διαφωνία των μικρότερων ηλικιών και ιδιαίτερα των μαθητών/-τριών σε αντίθεση με τη συμφωνία που εκφράζουν οι μεγαλύτερες ηλικίες.
Αναμφίβολα, η ψηφιακή πραγματικότητα με την ταχύτητα της εικόνας και τον βομβαρδισμό πληροφοριών, κυρίως στα κοινωνικά δίκτυα, έχει διαμορφώσει συνθήκες καθήλωσης και προσήλωσης στο ταχύτατο και το εφήμερο, αδυναμίας αυτοσυγκέντρωσης και ελλειμματικής προσοχής ιδιαίτερα στους εφήβους, στοιχεία τα οποία λειτουργούν ανασταλτικά στην επαφή τους με τη γνώση που προσφέρεται στο υπαρκτό σχολείο. Αυτή η κατάσταση προβληματίζει τα εκπαιδευτικά συστήματα σε διεθνές επίπεδο και αρκετά από αυτά μετεωρίζονται μεταξύ πλήρους απαγόρευσης ή προσαρμογής και τήρησης μιας δεοντολογίας όπως συμβαίνει και σε άλλους κοινωνικούς τομείς
Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι τα εκπαιδευτικά συστήματα, όπως το δικό μας, που λειτουργούν, ας μου επιτραπεί ο όρος, με αρκετές προνεωτερικές δομές, δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι η ψηφιακότητα είναι μια πρωτόγνωρη συνθήκη που, με τη συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), θα διαμορφώσει μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα στο μέλλον τόσο στο πεδίο της κοινωνίας/οικονομίας, όσο και στον τομέα της γνώσης. Άρα, το να μην παρακολουθείς αυτή την εξέλιξη ως εκπαιδευτικό σύστημα σε καταδικάζει σε στασιμότητα και σε οδηγεί σε μια λογική απαγορεύσεων, που είναι ανέφικτο να εφαρμοστούν!
Η «απειλή» της ψηφιακής εποχής μέσω και των κινητών τηλεφώνων αποτελεί μια πρόκληση για ριζική αναθεώρηση του τρόπου λειτουργίας της εκπαίδευσης τόσο στο πεδίο των δομών, όσο κυρίως στον τομέα της παρεχόμενης γνώσης και στον τρόπο προσέγγισής της. Αν παρατηρήσουμε τον τρόπο διδασκαλίας και μάθησης του υπαρκτού σχολείου, σε συνδυασμό με την ποιότητα της παρεχόμενης γνώσης, εύκολα θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι μιλάμε για το σχολείο της ακινησίας, της πλήξης και της παθητικότητας. Ένα σχολείο που, μακριά από τη ζωή, τη δημιουργικότητα και τον κόσμο, καταγίνεται με την παθητική αναπαραγωγή παρωχημένων γνώσεων από άβουλα υποκείμενα που δεν δρουν και δεν εκφράζονται!
Αυτά ακριβώς που λείπουν από το σημερινό σχολείο προσφέρει ο ψηφιακός κόσμος στους σημερινούς εφήβους μέσω και των κινητών τηλεφώνων. Διαδραστικότητα, άμεση επικοινωνία, εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία, δυνατότητα έκφρασης της δημιουργικότητας, συνεργασία και λειτουργία ψηφιακών κοινοτήτων κ.λπ. Αν όλα αυτά, και πολλά άλλα, τα αξιοποιήσει κριτικά ένα ριζικά διαφορετικό σχολείο, που λειτουργεί με αρχές και κανόνες, τότε δεν θα τεθεί ποτέ το πλαστό δίλημμα για την απαγόρευση ή όχι της χρήσης των κινητών τηλεφώνων!
Κώστας Αγγελάκος
Καθηγητής Παιδαγωγικών στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο
Διευθυντής του περιοδικού Nέα Παιδεία
Το κείμενο στη βασική μορφή του δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ την Τρίτη, 27/8/2024.
