[9/2/2025]
Εντός των επόμενων εβδομάδων θα κυκλοφορήσει το βιβλίο του Κώστα Μπαλάσκα, Ανασκαφή.
Ο Κώστας Μπαλάσκας γράφει την Ανασκαφή (ο τίτλος δηλωτικός της πρόθεσής του) το 2021-2022, λίγο πριν φύγει από τη ζωή, και είναι, όπως ο ίδιος σημειώνει, ένα εκπαιδευτικό αφήγημα. Ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας την τεχνική της εσωτερικής συνέντευξης, γράφει την προσωπική του ιστορία, την προσωπική του διαδρομή και μέσα από αυτήν, την ιστορία της ελληνικής Εκπαίδευσης, από το 1964 έως τις μέρες μας.
Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία μέσα από τις 144 σελίδες του βιβλίου να προσεγγίσει όψεις της ελληνικής Εκπαίδευσης και ευρύτερα της πνευματικής και πολιτικής ζωής της χώρας, τις οποίες ο συγγραφέας έζησε ως μαθητής, φοιτητής, καθηγητής, μελετητής και στέλεχος της Εκπαίδευσης, σε διάφορες και διαφορετικές θέσεις ευθύνης.
Η Ανασκαφή είναι ένα βιβλίο με αυτοβιογραφικά στοιχεία:
«Η κλίση του ήταν η ποίηση, αλλά αυτή ήταν πολύ απαιτητική, του ζητούσε πολλά, τον ήθελε δικό της κι αυτός δεν μπορούσε να δοθεί. Ένα κομμάτι του μόνο μπορούσε να δώσει στην ποίηση, το πιο μύχιο και κρυφό, τη νύχτα… Έγραφε πάντα, αλλά δεν δημοσίευε πια, «σολωμικά θρεμμένος». Πορεύτηκε με νόμιμη σύζυγο την Εκπαίδευση και με κρυφή ερωμένη την Ποίηση. Πολύ αργά, το 2018, έκανε μια επιλογή εκατό περίπου ποιημάτων και τα τύπωσε σε βιβλίο με τίτλο Κρυφή Π(λ)ηγή. Το βιβλίο εκδόθηκε ιδιωτικά και εκτός εμπορίου, μόνο για φίλους. Φυσικά το έχω και τώρα που γράφω παραπέμπω ενίοτε σ’ αυτό, φωτίζοντας κάποιους στίχους» (σ. 26).
Η Ανασκαφή είναι κυρίως μία ξεχωριστή μαρτυρία για την ιστορία και το παρόν της ελληνικής Εκπαίδευσης:
– Πιστεύεις, Κ., ότι η Eκπαίδευσή μας βελτιώθηκε πολύ σ’ αυτά τα χρόνια;
– Οπωσδήποτε, όπως και όλη η ζωή μας, άλλωστε. Αλλά ενώ όλα τα στοιχεία δείχνουν τη βελτίωση, έχω την αίσθηση πως η ίδια η Εκπαίδευση μάλλον υποβαθμίστηκε, απαξιώθηκε, υποτιμήθηκε, αποδυναμώθηκε. Δεν έχει πια το κύρος και την αίγλη που είχε άλλοτε, δεν δίνει τις ελπίδες και τις προοπτικές που έδινε άλλοτε. Ίσως η πληθώρα των Α.Ε.Ι., ο πληθωρισμός των πτυχιούχων και των πτυχίων, που συχνά δεν έχουν αντίκρισμα ούτε στην Παιδεία ούτε στην Αγορά Εργασίας, ίσως επειδή το εκπαιδευτικό κύρος περιορίστηκε σε ορισμένες Σχολές ή ανέβηκε στις μεταπτυχιακές σπουδές και σε ορισμένα πανάκριβα εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού. Κυρίως όμως, νομίζω, επειδή άλλες δυνάμεις και άλλες αξίες κυριάρχησαν στη ζωή, εννοώ τις δυνάμεις της Αγοράς και τις οικονομικές αξίες, με πρώτη βέβαια το χρήμα. Ενδιαφέρει πια μόνο η ποσότητα, το κέρδος, το έχειν και κατέχειν, η αφθονία, η κατανάλωση, η εντύπωση, η βιτρίνα. Πόσα βγάζεις, αυτό μετράει, δεν έχει σημασία πώς και από πού. Το πιο καινούργιο, το πιο πολύ, το πιο μεγάλο, το πιο λαμπερό, θεωρείται και το καλύτερο. Αυτή η υλιστική και «εμπορική» νοοτροπία υπονομεύει τους σκοπούς της Εκπαίδευσης. Έτσι μπορεί κάτι να εκσυγχρονίζεται, να εξωραΐζεται, να αποκτά λαμπερό περιτύλιγμα, να δίνει την εντύπωση ότι βελτιώνεται, αλλά η βελτίωση είναι φαινομενική και επιφανειακή, όχι ουσιαστική. Στην ελληνική δημόσια Εκπαίδευση λοιπόν, αυτό που βελτιώθηκε σίγουρα είναι οι συνθήκες, τα μέσα, οι τρόποι σε σύγκριση με το παρελθόν, αλλά όχι και η ίδια η Εκπαίδευση» (σσ. 129-130).
Η γραφή του Μπαλάσκα, κατανοητή και ταυτόχρονα διεισδυτική, κατορθώνει να περάσει τον προβληματισμό και τον στοχασμό, διαμορφώνοντας ένα ύφος που διακρίνεται για την ακρίβεια, τη φυσικότητα, τη δομημένη- καλοδουλεμένη σκέψη και την απλότητά της.
Όσοι διαβάσουν την Ανασκαφή θα προβληματιστούν, όπως και ο συγγραφέας, πάνω σε καίρια ζητήματα της Εκπαίδευσης, θα αναστοχαστούν για την ουσία της Παιδείας σήμερα, θα χαμογελάσουν με την κατά περιπτώσεις σκωπτική ματιά του συγγραφέα, θα προσεγγίσουν καλειδοσκοπικά την ιστορία αλλά και το παρόν της Ελληνικής Εκπαίδευσης, θα διακρίνουν, τέλος, μέσα από τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα και το δικό τους εαυτό στην Εκπαίδευση.
Πληροφορίες σχετικά με τη διάθεση του βιβλίου: neapaideia.journal@gmail.com
Ο Κώστας Μπαλάσκας διετέλεσε για πολλά χρόνια Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της ένωσης "Νέα Παιδεία" και Σύμβουλος Έκδοσης του ομώνυμου περιοδικού.
