Καταρχήν το ογκωδέστατο βιβλίο της Γαλλίδας Καθηγήτριας είναι επικεντρωμένο σε τρεις θεματικούς άξονες (σύμφωνα με τον επεξηγηματικό υπότιτλο που δόθηκε από τη μεταφράστρια ή/ και τον Επιμελητή της μετάφρασης ενώ δεν υπάρχει στο πρωτότυπο της γαλλικής έκδοσης): 1. την ετυμολογία, 2. την ιστορία και 3. τη γεωγραφική εξάπλωση των γλωσσών της Δύσης.

Το περιεχόμενό του απευθύνεται στο συστηματικό ερευνητή αλλά και στον κάθε ανυποψίαστο αναγνώστη που όμως ενδιαφέρεται πραγματικά για τις γλώσσες. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η Βίβλος των γλωσσών της Δύσης. Αυτό συμβαίνει διότι εξετάζει το φαινόμενο της ανάγκης του ατόμου για γλωσσική επικοινωνία από τις αρχές ακόμη της θεωρητικά υπαρκτής ινδοευρωπαϊκής γλώσσας και επισημαίνει στον ευρωπαϊκό χώρο τις γλώσσες των πρώτων κατοίκων της έως σήμερα: την ελληνική (με πρώτους ομιλητές Αχαιούς, Ίωνες, Αιολείς, Δωριείς) και τη λατινική (με ομιλητές πρότερων και σύγχρονων προς αυτήν γλώσσες και διαλέκτους Ετρούσκους, Ούμβριους, Οσκιους, Σικελούς) καταρχήν στο νότο και κατόπιν τις ρομανικές^[1] που προέκυψαν ως συνδυασμοί της λαϊκή λατινικής με τις ομιλούμενες στις διάφορες υποταγμένες περιοχές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (από Ακουϊτανούς, Λίγυρες, ΄Ιβηρες, τις κελτικές στο κέντρο και ανατολικά, τις γερμανικές στα βόρεια και τις σλαβικές στα ανατολικά.    

Αφιερώνονται χωριστά κεφάλαια για την κάθε γλώσσα ενώ στα υποκεφάλαιά τους οι διάφορες πληροφορίες αφορούν: 1. την ιστορία της, τους πρώτους φυσικούς και, κατ’ ανάγκη (λόγω οικονομικού κλπ. γλωσσικού ηγεμονισμού) ή υποχρέωση (ως κατακτημένους) ομιλητές της και 2. τις οποιεσδήποτε κοινωνικές κλπ. επαφές ή/ και εμπορικές κλπ. σχέσεις τους με άλλους λαούς που, αναπόφευκτα, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των λέξεων μέσω δια-/ πολύ-πολιτισμικών επιρροών (ειρηνικών/ εμπόλεμων).  

Στο συγκεκριμένο βιβλίο γίνονται ιδιαίτερες αναφορές στις διαλέκτους των πολλών παραπάνω γλωσσών όπως και στις τοπικές γλώσσες που ομιλούνται παράλληλα, στους τρόπους και λόγους δημιουργίας τους, τις ιδιαίτερες συνθήκες χρήσης τους, τις οποιεσδήποτε αλληλεπιδράσεις, διαφοροποιήσεις και λόγους επικράτησης κάποιων από αυτές σε σχέση με άλλες υπάρχουσες. Τα ποικίλα παραδείγματα λέξεων επικεντρώνονται στις διαφοροποιήσεις τους στο φωνολογικό, το σημασιολογικό, το συντακτικό και τον πραγματολογικό τομέα ειδικότερα δε και σε γλωσσικές εκφράσεις. Επιπλέον εξετάζονται περιπτώσεις διπλοτυπίας (συνύπαρξη γλωσσικών τύπων με διαφορετική μορφή αλλά την ίδια ή παρόμοια σημασία) και περιστασιακές αλλαγές στη μορφή με διατήρηση της σημασίας κάποιων λέξεων λόγω ιστορικών, κοινωνικών, οικονομικών κλπ. παραγόντων, όπως τα ονόματα των μηνών του έτους στη γαλλική γλώσσα, που επιβλήθηκαν κατά τη Γαλλική Επανάσταση. Αυτά, αντιπροσωπεύοντας τις κλιματολογικές συνθήκες της κάθε εποχής του χρόνου και τις οποιεσδήποτε γεωργικές εργασίες γινόταν στη διάρκειά της, έγιναν: Vendéminaire, Brumaire, Frimaire (για το φθινόπωρο), Nivôse, Pluviôse, Ventôse  (για το χειμώνα), Germinal, Floréal, Prairial (για την άνοιξη), Messidor, Thermidor, Fructidor (για το καλοκαίρι) (σ. 351).  

Εκτός από τις αυστηρά γλωσσολογικές, στο βιβλίο περιλαμβάνονται και διεπιστημονικές έως εξωγλωσσικές πληροφορίες αφορώντας ενδεικτικά: 1. την ανθρωπολογία της γλώσσας και την εθνολογία για λέξεις που αντανακλούσαν την πατριαρχική οικογενειακή οργάνωση των Ρωμαίων (paterfamilias, σ. 16), 2. την ετυμολογία με τη χρήση ελληνικών ριζών ως αρχικά (ανα-, γλωσσο-, μικρο-, νανο-, ταχυ-, υδρο-  κλπ.) και ληκτικά (-λογία, -σαυρος, -ποδο, πολη, -σκόπιο, -φωνο κλπ.) γλωσσικά μορφήματα στη δημιουργία λέξεων στην ελληνική και σε διάφορες ξένες γλώσσες (σ. 65), 3. την ιστορία του λεξιλογίου της μαγειρικής αφορώντας την ιταλική ‘πάστα’/ζυμαρικά, την προέλευση και τους γλωσσικούς/χρηστικούς συνδυασμούς της (σσ.  208-215), 4. το νομικό καθεστώς διδασκαλίας, χρήσης και εξετάσεων στο baccalauréat (πρβλ. Πανελλήνιες) των γαλλικών τοπικών γλωσσών: βρετονικής, βασκικής, καταλανικής, οξιτανικής, κορσικής, gallo (Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, 26.5.1983) και αλσατικής (από το 1988) ( σσ. 342-343) κλπ.     

Κάποιες φορές η συγγραφέας προτρέπει τους αναγνώστες να συμμετάσχουν δημιουργικά (ως «ψυχαγωγία») στο περιεχόμενο του βιβλίου συμπληρώνοντας ή επιλέγοντας σωστούς γλωσσικούς τύπους (σ. 85) κλπ. Κάποιες άλλες φορές περιλαμβάνει διάφορους κατατοπιστικούς πίνακες ποικίλου γλωσσικού ενδιαφέροντος όπως η προφορά των δανικών και των αγγλικών λέξεων: 1. με τονισμό στην πρώτη συλλαβή λόγω γερμανικής προέλευσής τους: fløde(δαν., κρέμα), tyve (δαν., είκοσι), nostril (αγγλ., ρουθούνι), rudder (αγγλ., πηδάλιο) και 2. με τονισμό σε άλλη συλλαβή λόγω του ότι είναι δάνεια: lakrids (δαν., γλυκόριζα), parat (δαν., δάνειο), advice (αγγλ., συμβουλή), (to) regret (αγγλ., μετανιώνω) (σ. 399). Κάποιες άλλες φορές προτρέπει την εύρεση ολλανδικών γλωσσικών μορφών από την αγγλική και γερμανική αντικαθιστώντας το συμφωνικό φώνημά τους ‘l’ τους από τη δίφθογγο/το σύμπλεγμα φωνηεντικών φωνημάτων ‘ou’ στην ολλανδική: ‘κρύος’: cold (αγγλ.), Kalt (γερμαν.), koud (ολλανδ.), ‘κρατώ’: to hold (αγγλ.), Halten (γερμαν.), houden (ολλανδ.), ώμος: shoulder (αγγλ.), Schulten (γερμαν.), schouder (ολλανδ.) (σ. 475) κλπ. 

Στις Σημειώσεις Βιβλιογραφίας (σ. 591) αξιοσημείωτο είναι ότι όλα τα ονόματα των ξένων συγγραφέων μεταγράφονται στα ελληνικά σύμφωνα με την ηχητική τους απόδοση ενώ οι ξενόγλωσσοι τίτλοι των βιβλίων ή των άρθρων τους είναι μεταφρασμένοι εκτός όσων είναι γραμμένοι στην ιταλική, ισπανική και πορτογαλική οπότε παρατίθενται αμετάφραστοι. Επίσης, έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά οι πόλεις έκδοσής τους, οι λέξεις για τις σελίδες ενώ δεν έχουν μεταφραστεί οι εκδοτικοί οίκοι και τα ονόματα περιοδικών, συλλογικών έργων κλπ. Οι συγκεκριμένες Σημειώσεις είναι ταξινομημένες θεματικά, δηλ. ανάλογα με την κάθε γλώσσα στην οποία  αναφέρονται: ινδοευρωπαϊκά, κέλτικα, ελληνικά, ολλανδικά, δανικά, γαλλικά κλπ.

Σε ένα επιγραμματικό αλλά αρκετά κατατοπιστικό Χρονολόγιο (σ. 633) καταγράφονται σημαντικά γεγονότα που αφορούν τις, ειρηνικές ή λόγω εμπόλεμων συρράξεων, μετακινήσεις των λαών στον ευρωπαϊκό χώρο σε σχέση με την ανάπτυξη των πολιτισμών τους και ειδικότερα την ανάπτυξη των γλωσσών τους, σε προφορική και γραπτή αρχαϊκή/αρχική/αρχαία^[2] μορφή σε διαφορετικές περιόδους.

Ακολουθούν: ένα ευρετήριο περιεχόμενων κυρίων ονομάτων (σ. 641), φυσικών και μυθολογικών, και ένα ευρετήριο (σ. 647) με τις παρουσιαζόμενες γλώσσες, τους λαούς-χρήστες τους και τοπωνύμια σε αυτές με τους αντίστοιχους αριθμούς σελίδων ύπαρξής τους στο βιβλίο.  

Στις «Αναφερόμενες μορφές» (σ. 659) περιλαμβάνονται λέξεις προερχόμενες από τα λατινικά (πλέον νεκρή γλώσσα) και  διάφορες ευρωπαϊκές (ζωντανές) γλώσσες όπως: cúig (ιρλανδικά) πέντε, frumento (ιταλικά) σιτάρι, hilha (γασκονικά) κορίτσι, pastu (καταλανικά) γεύμα, Samstag (γερμανικά του Νότου) Σάββατο, Sonnabend (γερμανικά του Βορρά) Σάββατο, tharbon (σαβοϊκά) κάρβουνο, volume (λατινικά) ρολό χειρογράφου κλπ. Χωριστά περιλαμβάνονται λέξεις από τα ελληνικά ή μεταγραμμένα γλωσσικά δάνεια σε αυτά, προερχόμενα από διάφορες γλώσσες αλλά κυρίως τη γαλλική και την αγγλική: ζενερίκ (

Εκτός των ανωτέρω για το συγκεκριμένο βιβλίο, που κάλλιστα μπορεί να θεωρηθεί κλασικό λόγω του περιεχομένου και της διαχρονικότητάς του, μπορούν να προστεθούν κάποιοι προβληματισμοί. ‘Ετσι, στη διάρκεια των 20 και πλέον αιώνων ύπαρξης και χρήσης των συγκεκριμένων ευρωπαϊκών γλωσσών και διαλέκτων παρουσιασμένων εδώ ως μέλη ομάδων/γλωσσικών οικογενειών (αγγλοσαξονικές, ρομανικές κλπ.) αλλά και χωριστά (κέλτικα, ουαλικά, σκωτσέζικα, πορτογαλικά, αλσατικά κλπ.), κάποιοι ομιλητές τους παράλληλα αναζητούσαν την ‘τέλεια γλώσσα’^[3], αυτή με την οποία στις διάφορες εποχές θα μπορούσαν όλοι να επικοινωνούν μεταξύ τους. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με κάποιες γλώσσες κωδικοποιημένες^[4], βασισμένες σε απεικονικά σύμβολα (αριθμούς, γράμματα) και επινοημένα από τους Ραϊμούνδο Λούλλο (15^ο-16^ο αι.), Κομένιο (1631 και 1657), Leibniz (1678) κλπ. ή παγκοσμιοποιημένες όπως η εσπεράντο (δημιούργημα του L. Zamenhof, το 1887)^[5] έχοντας προκύψει από προσπάθειες αντίστοιχες εκείνων των Αλχημιστών του Μεσαίωνα που επεδίωκαν τη μετατροπή των μετάλλων σε χρυσό. 

^[1] Ειδικότερα για την ιστορία των ρομανικών γλωσσών, βλ. στο: Tagliavini, Carlo, 1993: Oriígenes de las lenguas neolatinas. Introducción a la Philología romance. (Titulo original: Le origini delle lingue neolatine. Introduzione alla filologia romanza). Traducción de Juan Almela. Madrid: Fondo de Cultura Económica, sucursal para Espaňa. Για την ιστορία της γαλλικής γλώσσας, βλ. και στα: Χατζημιχαήλ, Χαρούλα, 2016: ‘Η ιστορία της γαλλικής γλώσσας και του πολιτισμού μέσα από τα τραγούδια, τη μουσική και τους χορούς τους’. Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου: «3^ο Σταυροδρόμι γλωσσών και πολιτισμών: Ζητήματα Δι/Πολυγλωσσίας, Διαγλωσσικότητας και Γλωσσικών Πολιτικών στην Εκπαίδευση». Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ, Παιδαγωγική Σχολή, σσ. 170-185. Χατζημιχαήλ, Χαρούλα, 1987 (αδημ.): Η εξέλιξη της Γαλλικής γλώσσας ως τον 12ο αι. (η προέλευσή της, οι φάσεις της ιστορίας της). Η Αρχαία Γαλλική (987-1328). Η σύγχρονη Γαλλική (Α’ Παγκ. Πόλεμος έως τις μέρες μας). Μεταπτυχιακή Εργασία στη Ρομανική Γλωσσολογία. Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ, Τμ. Φιλολογίας, Τομ. Γλωσσολογίας.

^[2] Η επιλογή καθενός από τους 3 όρους καθορίζει και τη σημασία του. Οι πρωτογενείς μορφές των διαφόρων γλωσσών δεν συνέπιπταν χρονικά: όταν μία γλώσσα επινοούνταν πολλές φορές ταυτόχρονα κάποια άλλη, σε διαφορετική περιοχή κατοικίας των φυσικών ομιλητών  της, ήταν σε στάδιο επεξεργασίας και μορφοποίησης. Ετσι, η αρχαία γαλλική (προφορική και γραπτή) είναι εκείνη του 10^ου-11^ου αι. που δεν συμπίπτει όμως με την αρχική μορφή της γραπτής γαλλικής που πρωτοεμφανίστηκε με τους ‘Ορκους του Στρασβούργου’, τον 8^ο αι. 

^[3] Βλ. στα: Eco, Umberto, 1995: Η αναζήτηση της τέλειας γλώσσας στην ευρωπαϊκή παιδεία. Μετ. του: La Ricerca della Lingua Perfetta nella Cultura Europea. Μετ.: Αννα Παπασταύρου, Επιμ.: Εφη Καλλιφατίδη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Χατζημιχαήλ, Χαρούλα, 2001: Eco, Umberto, 1995: Η αναζήτηση της τέλειας γλώσσας στην ευρωπαϊκή παιδεία. Μετ. του: La Ricerca della Lingua Perfetta nella Cultura Europea. Μετ.: Αννα Παπασταύρου, Επιμ.: Εφη Καλλιφατίδη. Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, Βιβλιοπαρουσίαση, στο: Περιοδ. ‘Φιλόλογος’, αρ. 105, Φθινόπωρο 2001, Θεσσαλονίκη, σσ. 516-517. Σ’ αυτό, αναφέρονται διαχρονικά οι προσπάθειες των ατόμων να επινοήσουν έναν κοινό κώδικα επικοινωνίας κατανοητό από όλους.  Χατζημιχαήλ, Χαρούλα 2013: ‘Η ευρωπαϊκή ημέρα γλωσσών και οι ευρωπαϊκές γλώσσες’. Αθήνα: Στερεά Ελλάς-Επαινος Ακαδημίας Αθηνών, έτος 45ο, τόμος ΜΕ’, τεύχος 513, Νοέμ.-Δεκ. 2013, σ. 26/202.

^[4] Βλ. όπ.π., Χατζημιχαήλ, 2001: 316.

^[5] Οπ.π., Χατζημιχαήλ, 2001: 317.