Παρακολουθώ κι εγώ κατά δύναμη εδώ και καιρό την προσπάθεια του Υπουργού Παιδείας να προβεί κι αυτός με τη σειρά του στις δέουσες αλλαγές που θα καταξιώσουν την παρουσία του στο Υπουργείο και θα καταστήσουν ενδεχομένως την εκπαιδευτική διαδικασία περισσότερο σύμφωνη με τα σύγχρονα δεδομένα και ζητούμενα του καιρού και του τόπου μας. Φαίνεται πως ψάχνεται ο Υπουργός, δεν ξέρει τι ακριβώς θέλει, θέλει ασφαλώς κάτι καλό αλλά ποιος το ξέρει σίγουρα να του το πει; Στα σκοτεινά βαδίζουμε. Είναι άραγε καλύτερη η πρώιμη ειδίκευση με τον  πιθανό εγκλωβισμό που ενέχει ή η ευελιξία και η δυνατότητα πολλών συνδυαστικών επιλογών; Και πότε και πώς θα γίνουν τα Προγράμματα και τα βιβλία της Γ’ Λυκείου; Και θα εξακολουθήσουμε να πορευόμαστε με το ένα και μοναδικό κρατικό βιβλίο; Και αυτοί που θα διδάσκουν στη Γ’ Λυκείου δεν πρέπει κάπως να διαφοροποιηθούν στην εκπαιδευτική ιεραρχία ή θα είναι όλοι στο ίδιο σακί, δημοκρατικά ισοπεδωμένοι;  Ερωτήματα, όχι τα μόνα.

Κυρίως παρακολουθώ βέβαια τα φιλολογικά μαθήματα και πρώτα την υποβάθμιση των κλασικών γραμμάτων που καταγγέλλει η ΠΕΦ, με αφορμή την κατάργηση των «συντηρητικών» Λατινικών και την αντικατάστασή τους από την «προοδευτική» Κοινωνιολογία.  Για τους παλιούς αυτό είναι γνωστό, το ζήσαμε το 1984 ακριβώς ίδιο και ανταλλάξαμε τα ίδια επιχειρήματα. Τότε όμως την νεοεισαγόμενη Κοινωνιολογία θα τη δίδασκαν οι φιλόλογοι, γι’ αυτό και το πρώτο Σεμινάριο της ΠΕΦ (ήμουν τότε Πρόεδρος) έγινε στην Κοινωνιολογία. Τώρα θα έλεγα ότι τα μαθήματα δεν χωρίζονται σε συντηρητικά και προοδευτικά ή σε χρήσιμα και άχρηστα αλλά κυρίως σε στέρεα και σε φανταχτερά. Στέρεα είναι αυτά που διαμορφώνουν τις δομές της σκέψης και του λόγου. Από την άποψη αυτή τα Λατινικά είναι στέρεο μορφωτικό αγαθό και δε ρωτώ για τη χρησιμότητά του, όπως δε ρωτώ για τη χρησιμότητα της ’λγεβρας ή της Γραμματικής.

Οι αλλαγές που έγιναν στον τρόπο εξέτασης των Αρχαίων και των Νέων Ελληνικών με βρίσκουν βασικά σύμφωνο. Κατά την άποψή μου κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση και θα επηρεάσουν θετικά τη διδασκαλία των συγκεκριμένων μαθημάτων στο λύκειο. Στα Αρχαία δίνεται σωστά έμφαση στην κατανόηση του αρχαίου λόγου καθώς και στο λεξιλόγιο, δηλαδή σ’ αυτά που δείχνουν περισσότερο την ελληνική γλωσσική συνέχεια και ενισχύουν τη γλωσσική παιδεία του μαθητή.

Στα Νέα Ελληνικά μέγα και πρώτο θετικό είναι βέβαια η διακριτή και ισότιμη εξέταση στη Γλώσσα και στη Λογοτεχνία. Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πως η λογοτεχνία είναι γλώσσα, που ανήκει στις ποικιλίες κειμένων, και άρα καλύπτεται από την εξέταση στη γλώσσα. Όμως η λογοτεχνία δεν είναι είδος της γλώσσας. Είναι από μόνη της γένος, έχει δικά της είδη και χρησιμοποιεί τη γλώσσα αλλιώς, με άλλο τρόπο επιδιώκοντας άλλους σκοπούς και στόχους. Ασφαλώς έχει και επικοινωνιακό χαρακτήρα και ρόλο αλλά δεν είναι αυτός ο κύριος σκοπός. Κύριος σκοπός είναι ο εκφραστικός και ο δημιουργικός. Οπως τα πόδια μας είναι για να περπατάμε αλλά και για να χορεύουμε και δε μπορούμε να πούμε ότι το περπάτημα και ο χορός είναι το ίδιο, έτσι και η γλώσσα υπηρετεί  τον επικοινωνιακό και το δημιουργικό σκοπό με τρόπο σαφώς διακριτό.          

Είναι βέβαια προφανές - αλλά πρέπει να γίνει απόλυτα σαφές στους διδάσκοντες - ότι η συγκεκριμένη εξέταση στη λογοτεχνία δεν συνδέεται με την επιστήμη ούτε με τη θεωρία της λογοτεχνίας και δεν απαιτεί τις ειδικές γνώσεις που ενδιαφέρουν μόνο τους ειδικούς. Εδώ η εξέταση γίνεται για όλους  τους μαθητές  και σωστά δίνεται η έμφαση στην κατανόηση του κειμένου και των μερών του, στη συνομιλία του αναγνώστη με το κείμενο και στην παραγωγή κριτικής σκέψης και λόγου από το μαθητή.  Παράλληλα πρέπει να επισημανθεί  ότι χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη διατύπωση των θεμάτων και στη διαδικασία της αξιολόγησης, διότι υπάρχει ο κίνδυνος να προκύψουν πολλές και μεγάλες διαφορές βαθμολογίας και να υπονομευτεί η εξέταση, οπότε αυτοί που καραδοκούν θα ζητήσουν την κατάργησή της. Ομως η εξέταση αυτή είναι ανάγκη να διαφυλαχτεί και να διατηρηθεί, γιατί ενισχύει την απειλούμενη επαφή με το βιβλίο και με το διάβασμα αποτελώντας νησίδα πολιτισμού.