Σίγουρα θα έχουν γίνει ειδικές μελέτες· όμως για μένα ήταν έκπληξη, όταν τυχαία έπεσε στα χέρια μου ένα παιδικό εικονογραφημένο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1976 στην Ανατολική Γερμανία με τίτλο Τις αλεπούδες πρέπει κανείς να τις πολεμά.^[1] Η υπόθεση έχει τοποθετηθεί στην Πομερανία (Βορειοανατολική Γερμανία) το 1894, εποχή της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Στο μικρό χωριό Κόλαου κυριαρχεί ο Τσιφλικάς (Gutsbesitzer), που απαιτεί από τους χωρικούς να τον αποκαλούν ευμενέστατε Κύριε (gnädiger Herr), παρ’ όλο που μόνο ευμενής δεν τους είναι.^[2]  Με τον χειρότερο τρόπο εκμεταλλεύεται όχι μόνο τη δική τους εργασία, αλλά και των ανήλικων παιδιών τους, που απαιτεί  να δουλεύουν για χάρη του όσο αργεί το σχολείo, φυσικά δωρεάν. Γι΄ αυτό και ζητά από τους χωρικούς να έχουν παιδιά, και υποτιμά όσους δεν έχουν.  Έτσι ο άτεκνος σιδεράς αποφασίζει και υιοθετεί από την πόλη ένα ορφανό, τον Βίλφριντ, που όμως ο Τσιφλικάς ούτε καν τον δέχεται στο χωριό, γιατί κουτσαίνει!  Ο σιδεράς μετακομίζει στην πολιτεία, ο Βίλφριντ είναι εξαιρετικά ικανός από κάθε άποψη, αλλά ο Τσιφλικάς δεν παύει να τον εχτρεύεται και να τον καταδιώκει. Σε συνεννόηση με τον Διευθυντή Σπουδών (Schulrat) και με την ανοχή του δασκάλου, καταφέρνει πρώτα να τον βάλει σε δοκιμασία, ύστερα να τον υποβιβάσει δύο ολόκληρες τάξεις, τέλος και να οργανώσει τη σύλληψη και την παράδοσή του σε αναμορφωτήριο (Erziehungsanstalt) –  το τελευταίο με την απρόθυμη συνεργασία του χωροφύλακα. Από καθαρή κακία όλ’ αυτά, παράνομα, μονάχα με την κοινωνική θέση και τη δύναμη που του εξασφάλιζουν η ιδιοκτησία της γης και ο πλούτος !              Aπό την άλλη μεριά, τόσο ως άτομα όσο και ως κομματική συλλογικότητα, οι Κόκκινοι (Rote) Σοσιαλιστές (Sozis),^[3] μόνο καλό έχουν στο νου τους, και για το καλό αγωνίζονται. Αναζητούν  συμμάχους στα λαϊκά στρώματα, στηρίζουν με κάθε τρόπο τους αδικημένους, οργανώνουν χορωδία να τραγουδήσει σε μικρή απόσταση από τη φυλακή, ν’ ακούσουν οι πολιτικοί κρατούμενοι εργατικά τραγούδια, ν’ αναγαλλιάσουν· ακόμα και Γενική Συνέλευση κατορθώνουν να συγκαλέσουν στο χώρο των σφαγείων, στα ταμπάκικα (Schindanger), που τους παραχωρεί  απρόθυμα ο Δήμαρχος. Χωρίς να διεκδικούν την εξουσία, οι Σοσιαλιστές πετυχαίνουν με όλ’ αυτά μία σειρά από μικρές, αλλά θεαματικές νίκες.

            Συνοψίζουμε : (α) ο Τσιφλικάς, ο Διευθυντής Σπουδών, ο Δήμαρχος, ο Αρχιαστυνόμος (Kriminalrat) – κακοί, κάκιστοι ! (β) ο δάσκαλος, ο γραμματέας της Δημαρχίας, ο Δήμαρχος, ο χωροφύλακας – άβουλοι, φοβισμένοι, προσκυνημένοι· (γ) εργάτες, αγρότες, τεχνίτες, μικροαστοί – καταπιεσμένοι , κυνηγημένοι, αλλά και αλληλέγγυοι, μαχητές για την ισότητα και τη δικαιοσύνη.  

            Και αν ακόμα ήταν κάποτε πραγματικότητα όλ’ αυτά, ως δάσκαλο και ως πολίτη με τρομάζει η απόλυτη σχηματοποίηση, τα δύο στρατόπεδα, το αγεφύρωτο χάσμα, η εχθρότητα και το συνακόλουθο μίσος που τα χωρίζει. Αναρωτιέμαι, τί αποτέλεσμα μπορεί να έχει σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας αυτή η μανιχαϊστική, μαυρόασπρη εικόνα, πόσο  αδέσμευτα  θα δεχτούν αργότερα τη συστηματική διδασκαλία μαθημάτων όπως η Ιστορία, η Κοινωνιολογία και η Πολιτική Αγωγή.

            Από την έκδοση του βιβλίου έχουν περάσει σαράντα και παραπάνω χρόνια, και πια, τουλάχιστο στον ευρωπαϊκό χώρο, φαίνεται αδύνατη μια τόσο χοντροκομμένη προσπάθεια να επιβληθεί η συγκεκριμένη ή κάποια άλλη, παρόμοια ή διαφορετική, κυρίαρχη ιδεολογία. Ωστόσο, ας έχουμε το νου μας·  ο γενικότερος κίνδυνος δεν έχει λείψει, καθώς  στο  μεταξύ, με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, με το διαδίκτυο και τις λογής λογής επικοινωνιακές δυνατότητες, η τεχνολογία προσφέρει πολύ πιο λεπτούς και αποτελεσματικούς τρόπους να καλλιεργηθεί η Διχόνοια που βαστάει ένα σκήπτρο η δολερή, να χωριστεί η κοινωνία, και να θεριέψει το εμφύλιο μίσος.^[4]  

^[1]  C. Wüsthoff, Gegen Füchse muß  man Kämpfen, Berlin-DDR (Kinderbuchverlag) 1976.

^[2]  Χαρακτηριστική η στιγμή όπου θυμωμένος παροτρύνει το σκύλο του, τον Αίαντα (!), να ορμήσει στο γεροβοσκό  – κι εκείνος, σαν το λιοντάρι του Ανδροκλή, δεν το κάνει !

^[3]  Η γνωστή μας SPD είχε ιδρυθεί το 1890, αλλά στο βιβλίο μένει ανώνυμη, καθώς την εποχή της συγγραφής η SPD δρούσε στη Δυτική Γερμανία, ενώ  κυρίαρχο στην Ανατολική ήταν το Ενιαίο Σοσιαλιστικό κόμμα της Γερμανίας, η SED (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands).

^[4] Έτσι, παράδειγμα, αποδείχτηκε πρόσφατα ότι «το You Tube κατηύθυνε τους Γερμανούς σε εξτρεμιστικές σελίδες» · βλ. Καθημερινή 11.9.18.