Οι πρόσφατες αιφνιδιαστικές εξαγγελίες του Υπουργού Παιδείας για το σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ και το νέο πρόγραμμα της Γ΄ τάξης Λυκείου αποτελούν μιαν ανεπιτυχή επιστροφή στις τέσσερις Δέσμες (Πολυτεχνικές – Φυσικομαθηματικές Σχολές, Ιατρικές, Νομικές – Φιλολογικές, Οικονομικές), που καθιερώθηκαν το 1983 και ίσχυσαν ως το 1999. Συγκεκριμένα, το νέο σύστημα περιλαμβάνει μαθήματα Γενικής Παιδείας και τέσσερις Ομάδες προσανατολισμού (Ανθρωπιστικών Σπουδών, Θετικών Σπουδών, Σπουδών Υγείας και Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής), που εμπεριέχουν μόνο τα τέσσερα μαθήματα στα οποία οι υποψήφιοι θα εξεταστούν τόσο για την απόκτηση του απολυτηρίου όσο και για την εισαγωγή τους στα ΑΕΙ, με κατάργηση του συντελεστή βαρύτητας, που αντικαθίσταται με την προσμέτρηση του βαθμού του απολυτηρίου και την επακόλουθη βαθμοθηρία.

            Στα μαθήματα Γενικής Παιδείας περιλαμβάνονται η Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία (6 ώρες) – με την παρατήρηση, όμως, ότι μόνο η Νεοελληνική Γλώσσα θα εξετάζεται για την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια – τα Θρησκευτικά (1 ώρα) και η Φυσική Αγωγή (2 ώρες), σύνολο ωρών 9, ενώ στο σύστημα των Δεσμών, τα μαθήματα Γενικής Παιδείας (Κορμού), ήταν ακόμη, εκτός από τα προαναφερθέντα, η Ιστορία, η Φιλοσοφία, τα Στοιχεία Δημοκρατικού Πολιτεύματος και η Ξένη Γλώσσα (17 ώρες), που προσέδιδαν, αναμφίβολα, ένα γενικό χαρακτήρα στο Λύκειο.

            Το νέο πρόγραμμα σπουδών μετατρέπει την Γ΄ τάξη σε προπαρασκευαστικό κέντρο, δίκην φροντιστηρίου, με εξάωρη διδασκαλία σε κάθε μάθημα των Ομάδων, καταργώντας, αφενός, τον αυτόνομο μορφωτικό χαρακτήρα του Λυκείου και, αφετέρου, απεμπολώντας μαθήματα ζωτικής σημασίας για τη γενικότερη κατάρτιση των μαθητών.       

            Παράλληλα, θύελλα αντιδράσεων από επιστημονικούς και εκπαιδευτικούς φορείς προκάλεσε η απαράδεκτη και αντιπαιδαγωγική εξαγγελία του Υπουργού, χωρίς μάλιστα να έχει προηγηθεί διάλογος με την εκπαιδευτική κοινότητα, για την κατάργηση του μαθήματος των Λατινικών στις Ανθρωπιστικές Σπουδές και την αντικατάστασή του, όχι από ένα άλλο φιλολογικό μάθημα, όπως η Φιλοσοφία, ανυπέρβλητη δημιουργία της Αρχαίας Ελλάδας, αλλά από την Κοινωνιολογία, μάθημα που εντάσσεται αποκλειστικά στις πολιτικοοικονομικές επιστήμες (Ομάδα Σπουδών Οικονομίας). Ευφυώς ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης σε άρθρο του, με τίτλο: «O tempora! O mores! Ω της Μωρίας» (!) (Το Βήμα, 9/9/2018) αναφέρει κατηγορηματικά: «Δεν γνωρίζω τι όντως οφείλει η ελληνική πολιτεία και παιδεία στους κοινωνιολόγους, από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους ως και σήμερα. Ερωτώ σοβαρά, χωρίς ειρωνεία. Γνωρίζω όμως ότι μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής σκέψης του Μαρξ έπαιξε η αρχαία φιλοσοφία».

            Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι τα Λατινικά, ως μάθημα κλασικής παιδείας, που δυστυχώς απαξιώνεται, κατείχαν βασική θέση στο πρόγραμμα σπουδών της Μέσης Εκπαίδευσης, καλύπτοντας ένα ευρύτερο φάσμα της λατινικής γραμματείας, με κείμενα κορυφαίων λατίνων πεζογράφων και ποιητών, με τα οποία ανατράφηκε, για πολλούς αιώνες, η ευρωπαϊκή λογοτεχνία.

            Η μαθητεία στις λατινικές σπουδές ανετράπη οριστικά το 1982, με την καθιέρωση των Δεσμών, όπως προαναφέρθηκε, την κατάργηση του μαθήματος των Λατινικών, σε όλες τις τάξεις, και τη διατήρησή του μόνο στην Γ΄ Λυκείου, για τους υποψηφίους των Θεωρητικών Επιστημών. Η διδασκαλία του γίνεται με το βιβλίο Λατινικά των Μ. Πασχάλη και Γ. Σαββαντίδη, που διδάσκεται ακόμη μέχρι σήμερα, χωρίς να αντικατασταθεί, φέρνοντας τους μαθητές σε μιαν επαφή με τη λατινική γλώσσα – ικανοποιητική γνώση της Γραμματικής και του Συντακτικού, όχι, όμως, και της λατινομάθειας. Ασφαλώς χρειάζεται αναμόρφωση της διδασκαλίας του, με νέο εγχειρίδιο, ώστε η θεραπεία της να είναι εφικτή, σε καμιά περίπτωση, όμως, κατάργηση του μαθήματος, που αποτελεί μαζί με τα Αρχαία Ελληνικά τους πυλώνες της κλασικής μας παιδείας και τα ερείσματα της δυτικής πολιτισμικής κληρονομιάς και κατευθυντήριους άξονες της σύγχρονης εκπαίδευσης. (βλ. Βάιος Βαϊόπουλος, «Βασικές αρχές για ένα νέο πρόγραμμα σπουδών. Λατινικά Γ. Λυκείου». Νέα Παιδεία, 166 (2018), σ.σ. 48-63).

            Στο ίδιο πνεύμα κινείται και η οριστική κατάργηση της διδασκαλίας του Επιταφίου, κορυφαίου κειμένου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, που διδασκόταν ως μάθημα Γενικής Παιδείας στην Γ΄ Λυκείου, καθώς και η προβλεπόμενη απάλειψη της Αντιγόνης από τα αντίστοιχα μαθήματα της Β΄ Λυκείου.

            Η ολομέτωπη αυτή επίθεση κατά των φιλολογικών μαθημάτων πλήττει καίρια την ουσία της ανθρωπιστικής παιδείας και η ενδεχόμενη υιοθέτηση των μέτρων, θα έχει οδυνηρές επιπτώσεις στα κλασικά μας γράμματα, στην κοιτίδα της δημιουργίας τους, με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον και της νεοελληνικής μας γλώσσας και γραμματείας.

            Εν συντομία, όλοι οι φιλόλογοι οφείλουμε να ενώσουμε τις δυνάμεις μας, για να διατηρήσουμε ολοζώντανες τις αξίες της ανθρωπιστικής μας παιδείας, η οποία τον τελευταίο καιρό υφίσταται απηνή διωγμό εκ μέρους της Πολιτείας, και να συμβάλουμε δημιουργικά στην αναμόρφωση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών κειμένων, αναδεικνύοντας έτσι την αναμφισβήτητη συμβολή τους στη μόρφωση των μαθητών μας και στη συνακόλουθη εκπλήρωση του οράματος της ανθρωπιστικής παιδείας.