Ο 7ος πλέον τόμος του Λεσβιακού Ημερολογίου που με πολλή αγάπη, πολλή ευαισθησία και, κυρίως, γνώση συνθέτει από το 2011 ο Παναγιώτης Σκορδάς είναι πρώτα πρώτα εντυπωσιακός σε πρώτη θέαση! Τον περιβάλλει ένα ωραίο χάρτινο κουτί με τον τίτλο και τον παιγνιδιάρικο λογότυπο των Λεσβιακών εκδόσεων «Μύθος», που αποκαλύπτει, καθώς τάχα τραβιέται το κάλυμμα, σαν για να ανοίξει το πακέτο, ένα μέρος του πίνακα της Νίκης Ελευθεριάδη που κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου.
Τα περιεχόμενα ανταποκρίνονται στην πρώτη αυτή εντύπωση. Ένα πλήθος ύλης που ξεκινά με το αφιέρωμα στην Πετριανή καλλιτέχνιδα Νίκη Ελευθεριάδη. Το δικό της συγκινητικό κείμενο και η παρουσίαση του έργου της από τη Μαρία Μόσχου καθοδηγούν με επάρκεια στην «ανάγνωση» των 34 εικόνων της ζωγράφου. Απολαυστική εμπειρία, κυρίως για κείνους, σαν εμένα, που εντυπωσιάστηκαν από την «ναΐφ» ζωγραφική της Ελευθεριάδη στη δεκαετία του 1980.
Τα επόμενα κεφάλαια είναι «Πρώτη γραφή-Πρώτη ανάγνωση», «Πρόσωπα», «Ανθρωπολογία», «Λαογραφία», «Ιστορία», «Αρχαιολογία» «Λογοτεχνία-Γραμματολογία» και άλλα. Τα θέματα, βεβαίως, εστιάζονται στη Λέσβο, όπως είναι το ζητούμενο και αναμενόμενο, αλλά η ποιότητα των περισσοτέρων κειμένων τα κάνει αναγνώσιμα από όλους, κι ας μην έχουν ιδιαίτερη σχέση με το νησί. Αν είναι κανείς στη Λέσβο και έχει το ημερολόγιο στο κομοδίνο ή στο γραφείο του στη διάρκεια του έτους, μπορεί να διαβάζει και να ξαναδιαβάζει για το ιερό των Μέσων, για τα ντάμια, για τις μταριές, για το Νυμφαίο της Μύρινας, λόγου χάριν, και να τα παρατηρεί δίπλα του, στην εκδρομή ή στον περίπατο, εμβαθύνοντας τη γνώση και την αίσθησή του. Αλλά και για κείνους που δεν έχουν την τύχη να ζουν στη Λέσβο, κείμενα όπως της Καραγεωργίου για την Ελλανίδα και την Λάμαξιν, όπως όλα τα ιστορικά και τα φιλολογικά, δεν προσφέρουν μόνο τη χαρά της ανάγνωσης, αποτελούν παράλληλα και εμπλουτισμό της σημαντικής βιβλιογραφίας στο θέμα τους.
Προσωπικά με απασχόλησε το κείμενο του Γερ. Μπεκιάρη, όπου παρουσιάζεται το ημερολόγιο ενός νεαρού, ανώνυμου δυστυχώς, Μυτιληνιού τον καιρό της απελευθέρωσης του νησιού από τους Γερμανούς. Το βρήκα εξαιρετικό, όχι για τις αφηγηματικές του χάρες (που δεν είναι και σπουδαίες
), αλλά ως καταγραφή ανθρώπινων αντιδράσεων μπροστά σε κρίσιμες στιγμές της ελληνικής ιστορίας. Όταν διαβάζουμε εκ των υστέρων την επίσημη ιστορική καταγραφή τους, τα γεγονότα που είχαν κάποια επίπτωση, που αποτέλεσαν στάδιο της ιστορικής εξέλιξης, έχουν χάσει αρκετά στοιχεία από την ανθρώπινη εμπειρία της εποχής τους. Το ημερολόγιο τούτο, όσο κι αν δεν μπορεί (και δεν φιλοδοξεί εξάλλου
) να ερμηνεύσει άμεσα τα συμβάντα, τα καταγράφει με το μάτι του συγγραφέα και αποτελεί σπαρταριστή απεικόνιση ενός μέρους της ζωής σε μια ταραγμένη εποχή. Και επίσης, μια μαρτυρία για το πώς κατανοούμε οι άνθρωποι τα συμβαίνοντα, τι μας εντυπωσιάζει, τι μας πείθει, τι νομίζουμε σημαντικό. Παραθέτω:
«11-9-1944 Δευτέρα. Το ΕΑΜ αμέσως επεβλήθη από το πρωί επί της αγοράς. Τα σύκα επί παραδείγματι τα πουλούσαν 60 εκ., αμέσως διατάχθηκε να κατέλθουν στα 30 εκ. Έγινε η σημερινή διανομή 150 δρμ αλεύρου, 150 δρμ σίτου. [
] Έχουν ιδρυθεί οι εξής οργανώσεις: ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ-ΕΗ-ΕΤΑ.[
] Κατά τις 10 ήρθε ένα Αγγλικό πλοιάριο φέροντας 2-3 ’γγλους στρατιώτες, ο κόσμος πλημμύρισε την προκυμαία [
]. Το χειροκρότημα και τα «ζήτω» δεν έπαψαν καθ όλην την διάρκεια της αποβίβασης των ’γγλων και της διαδρομής τους εις το ξενοδοχείον «Αιγαίον», όπου είχαν σχηματισθεί πρόχειρα μία αψίς με λουλούδια και με διάφορες σημαίες».
Αυτή είναι η πρώτη μέρα ελευθερίας, όπως την ένιωσε ο νεαρός! Και είναι για τον αναγνώστη άμεση προσέγγιση μιας εικόνας του παρελθόντος, ασχέτως του πόσο σημαντικά πράγματα αυτή απεικονίζει!
Γενικά, το Λεσβιακό Ημερολόγιο έχει γίνει μια απαραίτητη πλευρά της πνευματικής ζωής της Λέσβου. Την απολαμβάνουμε και περιμένουμε το Λεσβιακό Ημερολόγιο 2018.
