Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μείωση των φιλολογικών ωρών στη Β/θμια Εκπ/ση, απόρροια μιας τάσης περιορισμού των ανθρωπιστικών μαθημάτων: μείωση ωρών τόσο στο Γυμνάσιο (της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και της πολύπαθης Ιστορίας) όσο και στο Λύκειο (Αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Νέα Ελληνικά) Γενικό και ΕΠΑΛ. Ιδιαίτερα, στην Γ΄ τάξη η Νεοελληνική Λογοτεχνία αφαιρέθηκε από τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα, μολονότι είναι σε όλους γνωστό ότι η Λογοτεχνία είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη διδασκαλία της μητρικής μας γλώσσας και συνδέεται αμεσότατα με την ιδιαιτερότητα της πολιτισμικής μας παράδοσης, με σημαντικότατο μορφωτικό ρόλο, που αναγνώρισαν όλες οι προοδευτικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα.
Αποκορύφωμα των αλλαγών αποτελεί η κατάργηση του Επιταφίου Λόγου στην Γ΄ Λυκείου, κορυφαίου κειμένου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, κληροδοτημένου σε όλους τους λαούς, που γαλούχησε γενιές ολόκληρες Ελληνοπαίδων, διδασκόμενο ακόμη και στα χρόνια της δικτατορίας. Η άκριτη αυτή αφαίρεση στερεί από τους μαθητές ένα μορφωτικό αγαθό ανεκτίμητης παιδευτικής αξίας, που συμβάλλει στη δημοκρατική αγωγή των νέων, ιδιαίτερα σήμερα που η ελληνική κοινωνία βιώνει επώδυνα όχι μόνο οικονομική κρίση, αλλά, ταυτόχρονα, κρίση ηθικών και πνευματικών αξιών.
Πρόσφατα, όμως, ο Υπουργός Παιδείας προχώρησε έτι περαιτέρω: προανήγγειλε την κατάργηση της διδασκαλίας της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας στο Γυμνάσιο και τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών μόνο ως προαιρετικού μαθήματος στο «σχεδιαζόμενο» από την Επιτροπή Εθνική Διαλόγου διετές (!) Λύκειο.
Με τις εξαγγελίες αυτές, που προκαλούν ευλόγως αναταραχή στο σύνολο του φιλολογικού κόσμου, ο κ. Υπουργός συναινεί στην απεμπόληση και στον εξοστρακισμό των Αρχαίων Ελληνικών, η διδασκαλία των οποίων αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της πολιτισμικής ταυτότητας ως έθνους και τρανή απόδειξη της διαχρονικής συνέχειας της ελληνικής γλώσσας, ανά τους αιώνες. Είναι αυτονόητο ότι οι μαθητές μας, χωρίς τη γνώση των αρχαιότερων μορφών της γλώσσας μας, είναι καταδικασμένοι κατ ουσίαν σε ημιμάθεια, που ακυρώνει την επικοινωνία τους με τον εαυτό τους και τον κόσμο. Οι μαθητές μας πρέπει να προσεγγίσουν την εξελικτική πορεία της ελληνικής γλώσσας, ως αξίας με ιστορική διάσταση και ως φορέα ήθους, και να κατανοήσουν τις λεξιλογικές, σημασιολογικές και εννοιολογικές παραμέτρους· συνεπώς, η γλωσσική διδασκαλία δεν πρέπει να περιοριστεί σε μια στείρα φορμαλιστική διαδικασία.
Αναμφίβολα, είναι αναγκαία η επίμονη και συστηματική διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας στο Γυμνάσιο, όταν, μάλιστα, και αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία, διδάσκεται λιγότερο από την αγγλική γλώσσα· ωστόσο, όμως, η ενίσχυση της διδασκαλίας της δεν πρέπει να γίνεται εις βάρος της διδασκαλίας της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, ιδιαίτερα, μάλιστα, όταν η αφαίρεση μιας ώρας από την ΑΕ Γλώσσα, στην Α΄ τάξη, δεν είχε ως επακόλουθο την αντίστοιχη αύξηση της Νεοελληνικής. Εξάλλου, η Γλώσσα, ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας, πρέπει να έχει πρωτεύουσα θέση στη διδασκαλία όλων των μαθημάτων.
Μια άλλη απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, λίγο πριν από την έναρξη του σχολικού έτους, προκάλεσε μεγάλη αναταραχή στο φιλολογικό κόσμο. Εντελώς αιφνιδιαστικά και χωρίς να έχει προηγηθεί, κατά την ισχύουσα νομοθεσία, έκδοση Προεδρικού Διατάγματος ούτε διάλογος με τις Επιστημονικές Ενώσεις εκτοξεύθηκε, δίκην κεραυνού εν αιθρία, μια απόφαση που επιφέρει βαρύ πλήγμα στα φιλολογικά και όχι μόνο μαθήματα. Εντελώς αυθαίρετα και αδικαιολόγητα, ο κ. Υπουργός προβαίνει σε κατηγοριοποίηση των γνωστικών αντικειμένων στο Γυμνάσιο, διαχωρίζοντας τα μαθήματα σε πρωτεύοντα, δευτερεύοντα και τριτεύοντα, και καταργώντας την εξέταση του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας, στις προαγωγικές και απολυτήριες εξετάσεις του Γυμνασίου, εξισώνοντας, έτσι, το μάθημα με το αντίστοιχο του Σχολικού και Επαγγελματικού Προσανατολισμού· μια απόφαση ολέθρια εις βάρος ενός, κεφαλαιώδους σημασίας, μαθήματος, που αποτελούσε, από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, το βασικό πυλώνα στη Β/θμια Εκπ/ση.
Η απαράδεκτη αυτή απόφαση, ασφαλώς προσχεδιασμένη, οδηγεί μοιραία στην ακύρωση του μαθήματος και αποτελεί προπηλακισμό της κλασικής μας παιδείας, που εγγίζει τα όρια της ύβρεως, με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου.
Επιπρόσθετα, η συγκεκριμένη υπουργική απόφαση, που διαχωρίζει τα μαθήματα σε λυσιτελή και μη, χρηστικά και μη, θα μπορούσε ενδεχομένως να δικαιολογηθεί, αν η κατάργηση των εξετάσεων εφαρμοζόταν για όλα τα μαθήματα, εφόσον κατά την άποψη του κ. Υπουργού, σε συνέντευξή του, αποτελούν λαιμητόμο των μαθητών. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η πολιτική αυτή είχε εφαρμοστεί στη δεκαετία του 1980 και είχε παταγώδη αποτυχία.
Όσον αφορά τη διδασκαλία του μαθήματος κρίνεται σκόπιμο να επεκταθεί η διδασκαλία της Α.Ε. Γραμματείας, από μετάφραση, και στο Λύκειο με κείμενα τεχνοκρατικά και φυσικομαθηματικά, που θα συνεπικουρούν στη διδασκαλία όλων των γνωστικών αντικειμένων· παράλληλα, ενδείκνυται η αλλαγή της μεθοδολογίας στη διδασκαλία της ΑΕ Γλώσσας στο Γυμνάσιο, με κείμενα απλά, σαφή, κατανοητά, κατά περίπτωση τεχνητά, στην Α΄ τάξη και με εκτενέστερα αποσπάσματα, για τις άλλες δύο τάξεις, επιλεγμένα από κείμενα αρχαίων συγγραφέων, ευρέος φάσματος, κυρίως ιστορικών, αλλά και ρητόρων και φιλοσόφων, γιατί τα εν χρήσει διδακτικά εγχειρίδια είναι παντελώς ακατάλληλα και απωθητικά για τους μαθητές.
Και αναφερόμενος σε προσωπικά βιώματα, επειδή έχω ζήσει, ως εκπαιδευτικός, όλες τις φάσεις των μεταρρυθμίσεων, οφείλω να ομολογήσω ότι η μεταρρύθμιση του 1964, με τον Ευάγγελο Παπανούτσο, ήταν η καλύτερη, γιατί προέβλεπε την ολόπλευρη και συστηματική διδασκαλία της ΑΕ Γραμματείας, από μετάφραση, στο Γυμνάσιο, σε όλες τις πτυχές της (επική, λυρική και δραματική ποίηση, ιστοριογραφία, ρητορική, φιλοσοφία), αλλά και τρίωρη διδασκαλία της ΑΕ Γλώσσας στην Γ΄ τάξη. Εν συνεχεία, η μεταρρύθμιση του 1976 προχώρησε στην κατάργηση της διδασκαλίας της ΑΕ Γλώσσας, ενέργεια άστοχη, αλόγιστη, αντιεπιστημονική και αντιπαιδαγωγική, γιατί, συν τοις άλλοις, στερούσε από ένα ποσοστό 20% των μαθητών, που ακολουθούσαν τα Τεχνικά και Επαγγελματικά Λύκεια, την επαφή τους, έστω και μερική, με την πολιτισμική μας κληρονομιά. Καμιά πολιτική ηγεσία δεν έχει αυτό το δικαίωμα, σε βάρος του μαθητικού δυναμικού του Γυμνασίου, να τους στερήσει τη στοιχειώδη γνώση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, υπόβαθρο και υποδομή της νέας ελληνικής.
Η ενίσχυση της ανθρωπιστικής μας παιδείας πρέπει να αποτελέσει πρώτιστο μέλημα όλων μας, και δη της Πολιτείας, με την ίδρυση Κλασικών Λυκείων και την ένθερμη υπεράσπιση και προβολή των μεγάλων αξιών της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, προς τις οποίες προσβλέπει όλη η οικουμένη, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη και την κίνηση για τη διάσωση των ανθρωπιστικών σπουδών (Sauvegarde des enseignements littéraires), με επικεφαλής την κορυφαία γαλλίδα ελληνίστρια Jacqueline de Romilly.
