Σε μια νέα γλωσσική διαμάχη φαίνεται να εξελίσσεται η αντιμετώπιση των προτάσεων της Επιτροπής  Εθνικού Διαλόγου για την παιδεία. Η αίσθηση ευθύνης  για το έργο που επιτελώ ως Φιλόλογος επί  εικοσιτέσσερα συναπτά έτη, διδάσκοντας με αγάπη και σεβασμό την αρχαία και νέα ελληνική γλώσσα και αξιοποιώντας παραδοσιακές αλλά και σύγχρονες διδακτικές μεθόδους, καθώς και η ασίγαστη αγωνία να κινητοποιώ το ενδιαφέρον των μαθητών μου, υπαγορεύουν την ανάγκη να εκφραστώ δημόσια και να πάρω θέση στη «διελκυστίνδα» της αντιπαράθεσης.

Απευθυνόμενη με ειλικρινή εκτίμηση στους συναδέλφους αναπληρωτές εκπαιδευτικούς που αγωνιούν για την προτεινόμενη κατάργηση των αρχαίων ελληνικών στο Γυμνάσιο  και στους αξιότιμους διδάκτορες της κλασικής φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, θα ήθελα να αντιτάξω επιχειρήματα και αντιπροτάσεις που υποστηρίζουν την κατάργηση των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο στο Γυμνάσιο και προάγουν την ακαδημαϊκή ικανότητα χρήσης της νεοελληνικής γλώσσας,  ενισχύοντας την  ανθρωπιστική παιδεία.

ΙΣΧΥΕΙ ΣΗΜΕΡΑ: Κατά την άποψή μου, η σύγχρονη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Γυμνάσιο χαρακτηρίζεται από την αποσπασματικότητα των ανθολογημένων κειμένων – στην πλειονότητα δύσκολων-με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται η πρόσληψη και εμπέδωση του νοηματικού περιεχομένου, επομένως και του παιδαγωγικού, μορφωτικού αγαθού. Στο Λύκειο διδάσκεται ως μάθημα γενικής παιδείας στην Α΄ και Β΄ Λυκείου, όπου οι μαθητές ανάλογα με την κατεύθυνση που σκοπεύουν να ακολουθήσουν,  είτε το απαξιώνουν παντελώς είτε το παρακολουθούν, έχοντας όμως τη βεβαιότητα ότι την εξειδίκευση στο μάθημα αυτό θα την λάβουν κατ’ εξοχήν στις  εξωσχολικές δομές εκπαίδευσης. Με μια ρεαλιστική και ειλικρινή αποτίμηση, κατανοούμε ότι ούτε οι μαθητές του Γυμνασίου ούτε του Λυκείου αναγνωρίζουν κάτι από τη μεγαλειώδη αξία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.

ΑΝΤΙΠΡΟΤΑΣΗ: Να διδάσκονται στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο από μετάφραση ολόκληρα τα έργα της αδιαμφισβήτητης αξίας της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Να αναδεικνύονται τα μηνύματα, οι αξίες, η επίδρασή τους στον παγκόσμιο πολιτισμό. Να καταχωριστούν μάλιστα στις αντίστοιχες τάξεις με κριτήρια παιδαγωγικής πρόσληψης, ώστε ο πλούτος της λογοτεχνικής, ιστορικής, φιλοσοφικής αξίας να αντιστοιχίζεται με τις ηλικίες, τα συναισθήματα και τις νοητικές δεξιότητες των μαθητών. Διδασκαλία γραμματικοσυντακτικής εμβάθυνσης να γίνεται μόνο στο Λύκειο και κατ’ επιλογήν για τους μαθητές που έχουν την πρόθεση ή την έφεση να ασχοληθούν με σπουδές στη Φιλολογία.

ΙΣΧΥΕΙ ΣΗΜΕΡΑ: Η διδασκαλία των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων της α. ε. γλώσσας, επίσης είναι σύμφωνα με την εκτίμησή μου, σχολαστική, πολύωρη εβδομαδιαίως και  αναντίστοιχη με τις ηλικιακές δυνατότητες επεξεργασίας και συνεκτικής σύνδεσης των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων μιας γλώσσας που δεν χρησιμοποιούν οι νέοι  στην άμεση επικοινωνία τους. Κατά συνέπεια, αυτό που αντιλαμβάνονται ως γλωσσική επεξεργασία είναι μια μηχανική λειτουργία αποκωδικοποίησης συντακτικών όρων «υποκειμένων, κατηγορηματικών μετοχών,  δοτικής αντικειμενικής κ.λπ», που και ξένα ως γλωσσικά φαινόμενα παραμένουν, γιατί δεν είναι άμεση η χρήση τους με τη δική τους γλωσσική λειτουργία, και το χειρότερο, οικοδομούν μία σχέση με τη γλώσσα άψυχη, μηχανιστική, τυπολατρική. Έτσι, ενώ ο στόχος της διδασκαλίας σύμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών είναι η σύνδεση της αρχαίας ελληνικής με τη νεοελληνική, η ανάδειξη της συνέχειάς της και η καλλιέργεια της αγάπης προς τη γλώσσα ως ενιαίο πολιτισμικό κληροδότημα, τελικά αποδεικνύεται, κατά κοινή ομολογία εκπαιδευτικών και μη, ότι και την α.ε. απεχθάνονται οι μαθητές και την νέα ελληνική συρρικνώνουν με αυτήν τη μηχανιστική αντιμετώπιση, που επί χρόνια διδάσκονται.

ΑΝΤΙΠΡΟΤΑΣΗ: Να διευρυνθούν οι διδακτικές ώρες της νεοελληνικής γλώσσας με κείμενα διαβαθμισμένης δυσκολίας και σύγχρονων ενδιαφερόντων για τους νέους. Το δοκίμιο είναι για παράδειγμα ένα εξαιρετικό γραμματειακό είδος, που καλλιεργεί την κρίση και την καλλιέπεια, αλλά για να φτάσει να το αγαπήσει ο σύγχρονος νέος,  χρειάζεται το γλωσσικό σχολικό εγχειρίδιο να του εξάπτει το ενδιαφέρον με θέματα της εποχής του πρώτα, και ακολούθως, να του διδάσκει τη διαχρονικότητα του δοκιμιακού λόγου. Εξαιρετική μπορεί να είναι η συμβολή της Λογοτεχνίας προς αυτήν την κατεύθυνση. Να καταλάβει, λοιπόν, η Λογοτεχνία τη θέση που της αρμόζει στην ψυχοκοινωνική, γλωσσική καλλιέργεια των νέων ανθρώπων, με διδακτικές προτάσεις διδασκαλίας ολόκληρων λογοτεχνικών έργων. Η επιλογή μάλιστα των έργων να είναι δυνατόν να γίνεται και από τη σύγχρονη λογοτεχνία, ώστε να ενεργοποιείται το ενδιαφέρον, το συναίσθημα, η φαντασία, η κρίση , ο προβληματισμός για σύγχρονα φαινόμενα που βιώνουν οι μαθητές (βία, άγχος κ. αλ). Πρέπει να σημειωθεί ότι η Λογοτεχνία στην Α΄ Λυκείου  διδάσκεται ήδη με άξονες τα φύλα, την παράδοση - μοντερνισμό και το θέατρο, κατά τρόπο που να επιτρέπει την επιλογή κειμένων από τους διδάσκοντες εκπαιδευτικούς, καθώς και τη διδασκαλία ολόκληρων λογοτεχνικών έργων. Ωστόσο, στη διδακτική πράξη, επειδή αυτή η καινοτομία δεν συνάδει με το μέχρι τώρα εξεταστικοκεντρικό σύστημα του Λυκείου, στο οποίο κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζουν οι Πανελλαδικές εξετάσεις και όχι η μελέτη της Λογοτεχνίας, δεν μπόρεσε να επεκταθεί και να αξιοποιηθεί ευρύτερα από τους εκπαιδευτικούς. Έτσι, η διδασκαλία της Λογοτεχνίας στηρίζεται κατ’ εξοχήν στην - ας μου επιτραπεί η έκφραση - καταθλιπτική έως και νεκρολογική ανθολόγηση κειμένων των σχολικών εγχειριδίων. Μία όμως πρόταση αντικατάστασης των πέντε ωρών διδακτικής της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στην Α΄ Λυκείου από την ανοιχτή διδασκαλία της Λογοτεχνίας θα απελευθέρωνε τους εκπαιδευτικούς και τους εκπαιδευόμενους στην επιλογή έργων, θα εμπλουτιζόταν και με άλλες δράσεις, όπως δραματοποιήσεις, θεατρικά έργα, ποιητικές δημιουργίες, δοκιμιακά κείμενα κ. αλ και θα ανέπτυσσε βιωματικά και, γι’ αυτό ουσιαστικά, την ενσυναίσθηση στους μαθητές, αρετή που η Λογοτεχνία έχει τρόπο μαγικό να αναπτύσσει, χωρίς διδακτισμούς, με ευεργετικά αποτελέσματα στο ήθος και την κρίση των νέων ανθρώπων.

Αν λοιπόν ενισχύσουμε τις διδακτικές ώρες της νέας ελληνικής και αντικαταστήσουμε τον από το πρωτότυπο αρχαίο ελληνικό λόγο με μεταφρασμένο νεοελληνικό – πρόταση, εξάλλου, που έχει ήδη διατυπωθεί από τον Εμμανουήλ Κριαρά, εδώ και πολλά χρόνια -  δεν θα κερδίσουν οι μαθητές μας σε γλωσσική και ανθρωπιστική καλλιέργεια; Η συνέχεια της γλώσσας είναι η εξέλιξή της. Η βεβαίωση της συνέχειας δεν γίνεται κατ’ ανάγκην με τη διδασκαλία των γραμματικοσυντακτικών φαινομένων της γλώσσας αλλά κυρίως με τη διασύνδεση των ιδεών που διεμήνυσε η αρχαία ελληνική γραμματεία στο παρόν και το μέλλον. Ας δώσουμε την ευκαιρία στους μαθητές μας να κατανοούν αυτές τις ιδέες, να τις κρίνουν, να τις κάνουν κτήμα τους .

Με σεβασμό στο έργο όσων διδάσκουν

Και γνήσιο ενδιαφέρον για τη γλωσσική και ανθρωπιστική καλλιέργεια των νέων μας