Με το πρόσφατο νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας,  που ψηφίσθηκε από την πλειοψηφία της Βουλής, με εισηγητές τους Υπουργό και Υφυπουργό Παιδείας, αμφοτέρους πανεπιστημιακούς καθηγητές και μέλη αριστερής Κυβέρνησης, καταργήθηκε η διδασκαλία του Επιταφίου Λόγου, ως μαθήματος Γενικής Παιδείας της Γ΄ Λυκείου, ενός κορυφαίου κειμένου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, από τα συγκλονιστικότερα κεφάλαια στην Ιστορία του Θουκυδίδη.

Πανεπιστημιακοί καθηγητές, επιστημονικές ενώσεις, εκπαιδευτικοί, συγγραφείς, άνθρωποι των γραμμάτων κατήγγειλαν την απαράδεκτη αυτή πολιτική του Υπουργείου Παιδείας, η οποία αφαιρεί από τους μαθητές τη γνώση ενός σημαντικού κειμένου της ΑΕΓραμματείας, που εύστοχα έχει χαρακτηρισθεί ως ευαγγέλιο της δημοκρατίας, και μάλιστα σε μια δύσκολη εποχή επώδυνης οικονομικής κρίσης της ελληνικής κοινωνίας, απόρροιας γενικότερης κρίσης πολιτισμού και πνευματικών αξιών.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η κορυφαία γαλλίδα ελληνίστρια Jacqueline de Romilly (1913-2010), «ο Επιτάφιος Λόγος του Θουκυδίδη παρεμβάλλεται, με πρωτότυπο τρόπο, σε μιαν ιστορία πολέμου και καθορίζει με ακρίβεια το βαθύτερο πνεύμα της αθηναϊκής δημοκρατίας, δίνοντας παράλληλα μια συμπληρωματική ανάγλυφη εικόνα της προσωπικότητας του Περικλή» (Ο Επιτάφιος Λόγος, μτφρ. Αναστ. Στέφος).

Η διδασκαλία του κειμένου αυτού στη Μέση Εκπαίδευση γαλούχησε γενιές ολόκληρες μαθητών, ακόμη και στα χρόνια της δικτατορίας, ενώ διδάσκεται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και αποτελεί βασικό στοιχείο της γενικότερης μόρφωσης καθώς και της κοινωνικοπολιτικής και δημοκρατικής αγωγής των νέων.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η Βουλή των Ελλήνων, με Πρόεδρο τον Απόστολο Κακλαμάνη, εξέδωσε, το 1998, σε καλαίσθητο τόμο το κείμενο, Περικλέους Επιτάφιος. Θουκυδίδου Ιστοριών, Β. 35-46, με τη μνημειώδη μετάφραση του Ελευθερίου Βενιζέλου και φιλολογική επιμέλεια του Φάνη Ι. Κακριδή. Το λεύκωμα τυπώθηκε σε 54.000 αντίτυπα και σε τέσσερες γλώσσες (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά), διανεμήθηκε στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και η ελληνική έκδοση διδάχθηκε, επί σειρά ετών, στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.

Για λόγους εκπαιδευτικούς, επισημαίνουμε ότι παλαιότερα ο Επιτάφιος διδασκόταν κανονικά στην τελευταία τάξη (ΣΤ΄) του εξαταξίου Γυμνασίου (στα Κλασικά και στα Πρακτικά τμήματα), από το εγχειρίδιο του Χρίστου Παπαναστασίου, Θουκυδίδου Ξυγγραφή (Εκλογαί) και αποτελούσε την κορύφωση της διδασκαλίας του Θουκυδίδη, που άρχιζε στην Δ΄ τάξη («Πλαταϊκά» ή «Λεσβιακά») και συνεχιζόταν στην Ε΄ τάξη («Δημηγορίες Πλαταιέων και Θηβαίων» - «Πλαταιέων καταδίκη»).

Η πρώτη ρωγμή στη διδασκαλία του επήλθε το 1982, με την καθιέρωση των Δεσμών, όταν τα Αρχαία Ελληνικά αφαιρέθηκαν άκριτα από τα μαθήματα Γενικής Παιδείας, της Γ΄ Λυκείου, και περιορίσθηκαν μόνο στην Γ΄ Δέσμη· με τη ρύθμιση αυτή, ο Επιτάφιος διδασκόταν, παράλληλα με τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή και το Ανθολόγιο Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, από το εγχειρίδιο του Ηλία Σ. Σπυρόπουλου, Θουκυδίδης, Περικλέους, Επιτάφιος (Εισαγωγή – Κείμενο – Ερμηνευτικές Σημειώσεις).

Με τη μεθόδευση, όμως, αυτή μόνο οι μαθητές της Γ΄ Δέσμης (20% περίπου του μαθητικού δυναμικού) είχαν την τύχη να διδάσκονται συστηματικά, - γιατί αποτελούσε ύλη των εισαγωγικών εξετάσεων, - τον Επιτάφιο, ένα μεγαλόπρεπο ύμνο της δημοκρατίας, που γεννήθηκε και καταξιώθηκε στην αρχαία Αθήνα, μια μεγάλη πολιτεία στην πιο κλασική της μορφή.

Πολλά χρόνια αργότερα, στις αρχές του 2000, μετά από έντονες διαμαρτυρίες της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων, και με πρωτοβουλία των υπευθύνων του πρώην Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Κώστας Μπαλάσκας, Σύμβουλος, ως συντονιστής του έργου, Χριστίνα Βέικου, Σύμβουλος, Σωτήρης Γκλαβάς, Πάρεδρος) εισάγεται, στα μαθήματα Γενικής Παιδείας Γ΄ Ενιαίου Λυκείου, μονόωρη διδασκαλία του Επιταφίου (σε συνδυασμό πρωτοτύπου και μετάφρασης), από το εγχειρίδιο του Ηλία Σ. Σπυρόπουλου, Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος (Εισαγωγή – Αρχαίο κείμενο – Γλωσσικά σχόλιά – Ερμηνευτικές σημειώσεις – Θέματα για μελέτη – Ερωτήσεις).

Λίγο αργότερα, το 2004, στις επιστημονικές μελέτες, άκρως λυσιτελείς για τους διδάσκοντες, κυκλοφόρησε η εξαίρετη ογκώδης (σ.σ. 695) μονογραφία του Επίτιμου Σχολικού Συμβούλου Χρίστου Δ. Πετάκου, Θουκυδίδου: Επιτάφιος Περικλέους, Περικλή του Ξανθίππου Χολαργέα. Μεταφραστική μεθοδολογία. Συγγραφική κατακύρωση. Διαλεκτική ερμηνεία, ενώ στις γνωστές ήδη μεταφράσεις του Επιταφίου των Ι.Θ. Κακριδή, ’γγελου Βλάχου, Έλλης Λαμπρίδη, Α. Γεωργοπαπαδάκου, Δ. Δρακόπουλου – Χ. Ρώμα, Ι. Μπάρμπα, Ευστρ. Τσουρέα κ.ά. προστέθηκε η λαμπρή έκδοση του πανεπιστημιακού καθηγητή Ν. Μ. Σκουτερόπουλου, Θουκουδίδη, Ιστορία. Εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις. Πόλις 2011.

Τέλος, στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Φ.Ε.Κ. 156/22-Ι-2015) δημοσιεύθηκε το Πρόγραμμα Σπουδών της ΑΕΓλώσσας και Γραμματείας που προβλέπει τη διδασκαλία του Επιταφίου στην Γ΄ Λυκείου, μόνο στην Ομάδα προσανατολισμού ανθρωπιστικών σπουδών και όχι σε όλες τις κατευθύνσεις, ως μάθημα Γενικής Παιδείας. Ο συνδυασμός της διδασκαλίας του με τον Διάλογο Μηλίων και Αθηναίων (Ε΄ 85-114), κείμενο με δραματική επικαιρότητα, πρόταση που είχε διατυπωθεί παλαιότερα από τον Φάνη Κακριδή, είναι εύστοχη, πλην όμως ο εξοβελισμός και πάλι του Επιταφίου από τα μαθήματα Γενικής Παιδείας κρίνεται απαράδεκτη και αντιπαιδαγωγική. Τελικά, το συγκεκριμένο Πρόγραμμα Σπουδών παραπέμφθηκε στις ελληνικές καλένδες, με αβέβαιη την έναρξη ισχύος του, με αποτέλεσμα και αυτή τη σχολική χρονιά 2015-2016 ο Επιτάφιος, το μανιφέστο του δημοκρατικού πολιτεύματος, να μένει στο περιθώριο.

            Ευελπιστούμε η νέα ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας να επιληφθεί επωφελώς του όλου θέματος, αναθεωρώντας προηγούμενες άκριτες αποφάσεις, και να επανεισαγάγει τη διδασκαλία του Επιταφίου στη Β/θμια Εκπ/ση, λαμβάνοντας υπόψη τις εισηγήσεις των αρμόδιων φορέων και δη των Επιστημονικών Ενώσεων.