Λένε ότι μαθαίνει κανείς παθαίνοντας. Λένε ότι τα παθήματα γίνονται μαθήματα. Τον πάθει μάθος θέντα γράφει και ο Αισχύλος. Μακάρι να μαθαίναμε από τα παθήματά μας οι Έλληνες. Με τόσα που έχουμε πάθει στη μακραίωνη ιστορία μας και στα τελευταία πέντε χρόνια, θα έπρεπε να έχουμε γίνει σοφοί. Δυστυχώς όμως φαίνεται πως τίποτε δεν έχουμε μάθει. Τα παθήματα μας αφήνουν μόνο πληγές, αλλά η συμπεριφορά μας παραμένει ίδια. Μάθηση όμως είναι η τροποποίηση της συμπεριφοράς προς το καλύτερο δια του εμπλουτισμού της εμπειρίας. Ώστε να μη επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη με τον ίδιο τρόπο.
Τα γνωστά λάθη που συνδέονται με τον υπέρμετρο συναισθηματισμό μας, τον ατομισμό και τον υπερτροφικό εγωισμό μας, τις ιδεοληψίες και τις αυταπάτες που μας κρύβουν την πραγματικότητα, που μας κάνουν να έχουμε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας, να εκλαμβάνουμε ως πραγματικότητα τις επιθυμίες μας και να θεωρούμε υποχρέωση των άλλων να τις ικανοποιούν, διαφορετικά είναι υπεύθυνοι για τα δεινά μας, μας μισούν, μας φθονούν, μας ζηλεύουν, θέλουν το κακό μας, είναι ανθέλληνες.
Τα γνωστά λάθη που οδηγούν σε διχασμούς, σε πολωτικές αντιπαλότητες, αυθαιρεσίες και βάναυσες συμπεριφορές στο πολιτικό-κοινωνικό πεδίο. Εκτοξεύοντας με ευκολία και ανευθυνότητα βαριές κατηγορίες, ύβρεις, συκοφαντίες επί δικαίους και αδίκους. Παραποιώντας, διαστρέφοντας και ερμηνεύοντας τα πάντα κατά το δοκούν. Εξυφαίνοντας και διαδίδοντας ψεύδη και θεωρίες συνωμοσίας. Όλα αυτά δηλαδή που αναπαράγουν τη δυσπιστία και την καχυποψία δηλητηριάζοντας περαιτέρω το ήδη ανθυγιεινό κλίμα του πολιτικού, του κοινωνικού και του ψυχικού μας βίου. Όλα αυτά δεν αφήνουν πολλές ελπίδες για μαθήματα αυτογνωσίας από τα τωρινά μας παθήματα.
Είναι ακόμη πολλοί αυτοί που δεν έχουν καταλάβει ή δε θέλουν να καταλάβουν δυο τρία πολύ απλά πράγματα: ότι η χώρα χρεοκόπησε (δεν είναι η πρώτη φορά) και ότι χρωστάει ένα τεράστιο ποσό. Ότι για να συνεχίσουμε να ζούμε σαν άνθρωποι, πρέπει να δανειστεί πάλι. Επειδή όμως είναι υπερδανεισμένη και υπερχρεωμένη, για να τη δανείσουν ζητούν μια συμφωνία και κάποιες εγγυήσεις ότι δε θα χάσουν τα λεφτά τους. Η συμφωνία είναι το μνημόνιο και οι εγγυήσεις είναι τα μέτρα. Εννοείται ότι καλό μνημόνιο δεν υπάρχει και ζητούμενο είναι το λιγότερο κακό. Εννοείται επίσης ότι το μνημόνιο κανένας δεν το θέλει. Ουδείς εκών μνημονιακός. Αναγκάζεται όμως να το δεχτεί, διότι αλλιώς δεν υπάρχουν χρήματα και η χώρα καταρρέει. Φυσικά υπάρχει πάντα η εναλλακτική πρόταση της ηρωικής αυτοκτονίας αλλά δεν ενδείκνυται.
Αυτό το κατάλαβε πλέον (έστω αργά και επώδυνα) ακόμα και ο Πρωθυπουργός της χώρας, ο οποίος ομολόγησε (προς τιμή του βέβαια αλλά αυτό δεν τον αθωώνει) ότι είχε αυταπάτες, δηλαδή νόμιζε ότι
Αυτά ακριβώς είναι τα λάθη. Να νομίζουμε ότι τα πράγματα είναι έτσι, επειδή εμείς θέλουμε να είναι έτσι. Μακάρι να απαλλαγούν και οι άλλοι (πολιτικοί και πολίτες) από τις ιδεοληψίες και τις αυταπάτες. Γιατί εκεί που τελειώνουν οι αυταπάτες αρχίζει η αυτογνωσία. Ατομική, πολιτική, εθνική.
