Αφού κατακάθισε ο κουρνιαχτός από τις δολοφονίες στο Charlie Hebdo, αφού καταδικάστηκε απ’ όλο τον πολιτισμένο κόσμο η αποτρόπαιη πράξη, τέθηκαν ξανά κάποια βασικά ερωτήματα, όπως: α) Στις δημοκρατίες η ελευθερία της έκφρασης  είναι βέβαια αυτονόητη και αδιαπραγμάτευτη. Την ελευθερία αυτή απολαμβάνει κυρίως-και   προνομιακά- η σάτιρα στις διάφορες μορφές της . Aν όμως η σάτιρα έχει το δικαίωμα «σατιρίζοντας» να γελοιοποιεί και να εξευτελίζει όποιον και ό,τι θέλει, άραγε πού τελειώνει η σάτιρα και πού αρχίζει η ύβρις, η προσβολή και ο εξευτελισμός του άλλου ή αυτών που ο άλλος θεωρεί όσια και ιερά; β) Οι πιστοί του Ισλάμ, που εισβάλλουν απρόσκλητοι στην Ευρώπη, μεταφέρουν μαζί, θέλοντας  μάλιστα να επιβάλουν,  ήθη και τρόπους ασύμβατους με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. ’ραγε ως ποιο σημείο η δημοκρατική ελευθερία και ανοχή μπορεί να δέχεται συμπεριφορές που πλήττουν τη δημοκρατία και υποβιβάζουν την ποιότητα της ζωής ενσπείροντας βία και τρομοκρατία;

Ερωτήματα δύσκολα και ανοιχτά, που σχετίζονται με τα αίτια ποικίλων προστριβών και συγκρούσεων. Η απάντηση θα μπορούσε να είναι μία:  Υπάρχουν όρια. Αυτή είναι μια αλήθεια που ισχύει σε όλα τα καθεστώτα και σε όλα τα συστήματα ανθρώπινης συμβίωσης. Τα όρια στην ελευθερία τα θέτει ο νόμος, όπως εξήγησε ο Διαφωτισμός: εκχωρεί ο καθένας μας ένα μέρος της ελευθερίας του, για να μπορέσει να διαφυλάξει το υπόλοιπο με ασφάλεια και ειρήνη. Στην πράξη το όριο το θέτει είτε μόνος του ο καθένας κατά τη συνείδησή του και το χαρακτήρα του είτε το καθεστώς κατά το πολίτευμά του είτε, στα μικρότερα συστήματα (οικογένεια, σχολείο ,οργάνωση, κόμμα κτλ.), ο ‘’αρχηγός’’, κατά την αντίληψή του για την άσκηση της εξουσίας. Ωστόσο, υπάρχουν όρια παντού και πάντα. Ελευθερία χωρίς όρια είναι αναρχία. Τα όρια, κατά περίπτωση, αναθεωρούνται, διευρύνονται, ανατοποθετούνται με ανάλογες προσαρμογές της νομοθεσίας, ουδέποτε όμως καταργούνται. Ο σεβασμός των ορίων από τους πολίτες διασφαλίζει την ειρηνική συμβίωση.    

Συχνά όμως (ιδιαίτερα στην εποχή μας) τα όρια παραβιάζονται ή/και  αγνοούνται σκόπιμα. Οι κυριότερες αιτίες γι’ αυτό ανάγουν σε ιδεολογικές αντιπαλότητες, ατομικές ιδιορρυθμίες, ανάγκες, συμφέροντα, πάθη, μισαλλοδοξίες, ιδεοληψίες, φανατισμούς. Σε κάθε  περίπτωση   η παραβίαση ενέχει ρίσκο. Ο παραβάτης κινδυνεύει είτε από τους φύλακες του νόμου είτε από την εκδικητική αυτοδικία του θιγομένου. Ο παραβάτης το ξέρει. Είναι όμως τόσο ισχυρή η πίεση (εσωτερική ή/και εξωτερική) και η ώθηση, που οδηγεί στην  «άτη» (τύφλωση) και στην «ύβριν» (υπέρβαση του ορίου) και εντεύθεν στην καταστροφή μέσα από τη βία. Η βία γεννά βία και διαιωνίζεται ο κύκλος του αίματος, όπως ξέρουμε από την αρχαία ελληνική τραγωδία.