Στο κατώφλι της νέας σχολικής χρονιάς... Όπως κάθε χρόνο λίγο μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων για την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Με εκφορτισμένη πλέον την ένταση από τη συζήτηση-πρόβλεψη για τη διακύμανση των βάσεων. Και όμως η εισαγωγή πάλι στα ΑΕΙ φαίνεται να απασχολεί την εκπαιδευτική κοινότητα. Σαν να μην έχει αλλάξει τίποτε εδώ και χρόνια. Το διακύβευμα ίδιο: οι εξετάσεις. Η ανάγκη άμεσης αλλαγής του συστήματος εισαγωγής ή άμεσης κατάργησής του. Και ας βρισκόμαστε εδώ και σαράντα χρόνια μπροστά σε ένα αενάως μεταβαλλόμενο εξεταστικό σύστημα. Και ας μην έλυσε σε οποιαδήποτε μορφή του κανένα από τα διαρκώς επιδεινούμενα εκπαιδευτικά μας προβλήματα Μοιάζει με νομοτέλεια αυτή η αναζήτηση του ανέφικτου. Γιατί πώς αλλιώς να εξηγήσουμε την προθυμία με την οποία πέφτουν στο τραπέζι βροχή οι προτάσεις και βγαίνουν στην επιφάνεια τα εξεταστικά μοντέλα άλλων «προηγμένων» εκπαιδευτικά χωρών. Το αγγλικό, το γαλλικό ή πρόσφατα το αμερικάνικο εκπαιδευτικό σύστημα «με τους πιο πρακτικούς ανθρώπους του». Προπαρασκευαστικά έτη, αξιολογικά φίλτρα εντός των Πανεπιστημίων, αυτονομία λυκειακής βαθμίδας... Και εύλογα θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι ο εξετασιοκεντρικός αυτός προβληματισμός ταιριάζει απόλυτα στην εκπαίδευση της αποδοτικότητας σε μια κοινωνία που τα πάντα πρέπει να είναι μετρήσιμα και να αποτιμώνται με ποσοτικά κριτήρια. Λίγες άλλωστε και διστακτικές οι αντίθετες φωνές. Όσες τουλάχιστον δεν οφείλονται στη συντεχνιακά κατακερματισμένη κοινωνία μας, που τρέμει στην προοπτική απώλειας των όποιων «προνομίων», έστω και εάν θυσιάζονται στο βωμό της ποιότητας.
Ακόμη όμως και σε αυτό το εξετασιοκεντρικό πλαίσιο προκύπτει ένα βασικό ερώτημα: Σε ποιο βαθμό το εκπαιδευτικό μας σύστημα μπορεί να υποστηρίξει τις όποιες προτεινόμενες αλλαγές; Για παράδειγμα οι υπάρχουσες υποδομές αρκούν για να μπορέσει να λειτουργήσει, έστω στοιχειωδώς, η επιπρόσθετη λυκειακή προπαρασκευαστική χρονιά; Πώς θα εξασφαλισθούν οι όποιοι χώροι; Χρόνια τώρα παλεύουμε να καταργήσουμε τη διπλή βάρδια. Πόσο μάλλον τώρα που οι διαφορετικές απαιτήσεις προϋποθέτουν και ειδικά εξοπλισμένες αίθουσες. Ή ακόμη σε ποιο βαθμό τα Πανεπιστήμια μπορούν να διασφαλίσουν την αντικειμενικότητα και το αδιάβλητο των διαδικασιών επιλογής των υποψηφίων; Οι επιλογές σε ορισμένα μεταπτυχιακά προγράμματα Πανεπιστημιακών Τμημάτων περιορίζουν σημαντικά τη φερεγγυότητά τους. Μπορεί τέλος στο πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί να επιτευχθεί ένα αξιόπιστο σύστημα αξιολόγησης εντός του Λυκείου; Μόνο αν προσφύγουμε σε ένα μαραθώνιο εξετάσεων, που, όπως έχει αποδειχθεί στο πρόσφατο παρελθόν, το μόνο που δεν διασφαλίζει είναι ο παιδευτικός χαρακτήρας του Λυκείου.
Ας μην εθελοτυφλούμε λοιπόν για μια ακόμη φορά. Οι εξετάσεις σαφώς προσδιορίζουν σε κάποιο βαθμό την εκπαιδευτική διαδικασία. Η αλλαγή ωστόσο του αξιολογικού μηχανισμού δεν είναι ικανή συνθήκη για την αλλαγή της εκπαίδευσης. Μας το έδειξε η μεταρρύθμιση των «πολλαπλών επιλογών και της αντιστοίχισης». Χρειάζεται αρχικά αλλαγή στις υποδομές. Προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν να αξιοποιηθούν τα τόσα κονδύλια, που σπαταλώνται χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ. Νέα Προγράμματα, διαφορετική φιλοσοφία, άλλη εκπαιδευτική κουλτούρα. Και κυρίως εκπαιδευτικούς που θα τη στηρίξουν. Και οι εκπαιδευτικοί ως φορείς της όποιας αλλαγής θα την υποστηρίξουν ουσιαστικά, μόνο αν πεισθούν για την αξία της. Όσο επιφυλακτικοί και εάν είναι αρχικά. Αρκεί οι εμπνευστές της όποιας καινοτομίας να αφουγκραστούν τους προβληματισμούς τους, ή ακόμη και να ακούσουν τις ενστάσεις και τις επιφυλάξεις τους. Ο σταδιακός εκφυλισμός της «διαθεματικότητας» δείχνει που οδηγούν διαφορετικές εκπαιδευτικές πολιτικές.
Η αλλαγή λοιπόν του εξεταστικού συστήματος δεν μπορεί παρά να αποτελέσει μέρος μιας ευρύτερης και γενναίας προσπάθειας αναμόρφωσης της εκπαίδευσής μας σε όλες τις βαθμίδες. Μιας προσπάθειας με μακροχρόνιο ορίζοντα, στην οποία θα κληθούν να συμμετάσχουν ουσιαστικά, δοκιμάζοντας και αποτιμώντας, όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς. Γιατί ίσως να μην έχουμε καιρό να χάσουμε και άλλα στοιχήματα.
