ShareThis
Η Javascript πρέπει να είναι ενεργοποιημένη για να συνεχίσετε!

Άρθρα

Η ποίηση της Κικής Δημουλά στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γυμνασίου και Λυκείου

Η Κική Δημουλά, διακεκριμένη ποιήτρια και Ακαδημαϊκός, είναι μια από τις πλέον αναγνωρισμένες ποιητικές φωνές της σύγχρονης λογοτεχνίας μας. Καταξιωμένη στον πνευματικό κόσμο της χώρας μας, με την εξηντάχρονη διαρκή παρουσία της και τη συνακόλουθη δημοφιλία της, έχει επαξίως και παντοιοτρόπως τιμηθεί, με βραβεία και αριστεία, από την Πολιτεία και άλλους φορείς.

Πρόσφατη είναι η αφιερωματική εκδήλωση που οργάνωσε, προς τιμήν της, η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων (18 Ιουνίου 2014)· παράλληλα έχει αναγνωρισθεί σε διεθνές επίπεδο, με τη μετάφραση του έργου της σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Για το σύνολο της ποιητικής της δημιουργίας βραβεύθηκε, το 2010, με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας καθώς και με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας. Το έργο της απαρτίζεται από 13 ποιητικές συλλογές (τελευταία ο Δημόσιος Καιρός, 2014) που εκπλήσσουν με τη λεκτική τους ιδιαιτερότητα. Στην ευρηματική ποίηση της Κικής Δημουλά αποτυπώνονται, σε μια σύγχρονη αλλά κορυφαία γυνακεία ποιητική φωνή, η ευαισθησία της, η πυκνότητα λόγου και ύφους, η αμεσότητα της έκφρασης, η γλωσσική της τόλμη, που ενίοτε οδηγεί σε μιαν ιδιαίτερη εντυπωσιακή λεξιπλασία, ή πολυποίκιλη θεματική.

Αντιπροσωπευτικά ποιήματα της Κικής Δημουλά έχουν ανθολογηθεί στα διδακτικά βιβλία Γυμνασίου και Λυκείου. Συγκεκριμένα, στο δ.β. της Γ΄ Γυμνασίου ανθολογείται το ποίημα «Τα πάθη της βροχής» (Το λίγο του κόσμου), που προβάλλει, μέσα από μια μελαγχολική και υποβλητική ατμόσφαιρα, το συναίσθημα της μοναξιάς από την απουσία ενός αγαπημένου προσώπου, μ’ ένα πλέγμα κατάλληλων λέξεων και ιδιότυπων συμβολισμών, με ειρωνικές αποχρώσεις.

Παράλληλα, στην Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄Β΄Γ΄ Γυμνασίου εμπεριέχεται ένα ολιγόσειρο κείμενο για την Κικής Δημουλά «ποιήτρια ευαίσθητη στα ερεθίσματα της καθημερινότητας, η οποία μπορεί με τη γλωσσική άνεση που τη διακρίνει να μετατρέπει σε εικόνες το χρόνο της μνήμης, χρησιμοποιώντας νεολογισμούς και αντιπαραθέτοντας το συναίσθημα στη λογική» (σελ. 166).

Στο δ.β. της Γ΄ Λυκείου σ’ ένα σύντομο εργοβιογραφικό σημείωμα ορίζονται τα βασικά χαρακτηριστικά της ποίησής της και καταχωρείται το ποίημα ’ωρα και παράωρα (=πρόωρα και παράκαιρα, Το λίγο του κόσμου). Η ποιήτρια δίνει την περιγραφή του εξωτερικού κόσμου, στη μεταβατική ώρα του όρθρου, και της σταδιακής αφύπνισης του κόσμου,  με κινητικές εικόνες, που εκφράζουν ή συνυφαίνονται με τις ψυχικές διαθέσεις της.

Επιπρόσθετα, στα Κείμενα Λογοτεχνίας της Γ΄ Γυμνασίου της Κύπρου που εκδόθηκαν από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου, το 2012, με τον ευρηματικό τίτλο, Ο λόγος ανάγκη της ψυχής, ανθολογείται από την ίδια συλλογή το ποίημα "Σημείο αναγνωρίσεως", "’γαλμα γυναίκας με δεμένα τα χέρια", ένας ενδιαφέρων διάλογος γύρω από την πρόσληψη του έργου τέχνης από το κοινό, με την ίδια σε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Τέλος, στο δ.β. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄ Ενιαίου Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση – Θετική – επιλογής), σε ειδική θεματική ενότητα, με τίτλο: Η ποιήτρια Κική Δημουλά (σ.σ. 91-115), ανθολογούνται έξι ποιήματα, που συνδιαλέγονται ανά δύο, λόγω της κοινής θεματικής τους. "Ο πληθυντικός αριθμός" και "Tα πάθη της βροχής", που σχετίζονται με την ερωτική απώλεια και την ερωτική αναζήτηση, μέσω ενός προσωπικού βιώματος. Το "Σημείο αναγνωρίσεως" και η "Σκόνη", που αναφέρονται στη θέση της γυναίκας και την ποιητική μετάπλαση βιωμάτων και εμπειριών από τη σύγχρονη γυναικεία καθημερινότητα. Το "Κονιάκ μηδέν αστέρων" και ο "Γᾶς ὀμφαλός", νοσταλγικές αναμνήσεις της χαμένης νεότητας, που σχολιάζουν τη φθαρτική επενέργεια του χρόνου, την απώλεια και τον υπαρξιακό φόβο.

Ιδιαίτερα το εξαίσιο ποίημα "Γᾶς ὀμφαλός", με τη δωρική επιλογή της λέξης, αποτελεί αφήγηση ενός περιπάτου, σ’ ένα τοπίο φθινοπωρινό και βροχερό, μιας γυναίκας σημαδεμένης από την απώλεια αγαπημένου της προσώπου, στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών, με τις ρωμαϊκές σαρκοφάγους, το αρχαίο θέατρο, το στάδιο, το μουσείο και το περίφημο μαντείο. «Στέρνες βωμοί άδυτα θυσιών/υδραγωγεία κινήτρων, η αρχαιότερη Πυθία:/η σαρκοφάγος πάλι». Εξάλλου, στα παράλληλα κείμενα του δ.β. παρατίθενται το θαυμάσιο ποίημα της Ζωής Καρέλλη, "Έφηβος των Αντικυθήρων" (Αντιθέσεις), το γλυπτό κόσμημα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, και το οκτάστιχο ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη "Δελφική εορτή" (Σάτιρες).

Στα συνοδευτικά κείμενα (σελ. 323 κ.ε.) καταγράφονται, επίσης,  τα βιογραφικά, της Κικής Δημουλά, του Τάσου Κόρφη, και κριτικογραφικά κείμενα των Αντρέα Καραντώνη, Τάκη Καρβέλη, Τάσου Ρούσσου, Παντελή Μπουκάλα καθώς και ένα κείμενο μαθητριών της Α΄ Λυκείου του Αρσακείου.

Τα ανθολογούμενα αυτά ποιήματα αν και ευάριθμα, βοηθούν τους μαθητές της Β/θμιας Εκπ/σης να προσεγγίσουν, όσο είναι δυνατό, την πρωτότυπη ποίηση της Κ.Δ., η οποία, με τη λιτή και ουσιαστική προσωπική γραφή και το πάθος της έντονης βιώσης, κατορθώνει να άρει την καθημερινότητα στη σφαίρα της αυθεντικής ποίησης.

Ευκταίο όμως, θα ήταν, με την προβλεπόμενη ανασύνταξη των Προγραμμάτων Σπουδών και τη συγγραφή νέων διδακτικών βιβλίων, να ανθολογηθούν και ποιήματα που εντάσσονται σε ειδική κατηγορία αρχαιόθεμων επιθεμάτων. Αναφέρω ενδεικτικά ποιήματα για τα αρχαία θέατρα της Επιδαύρου (Επίδαυρος-Μήδεια) και των Αιγών (Αιγές-Αιγείρα) από τη συλλογή Δημόσιος καιρός και τους αρχαιολογικούς χώρους του Κεραμεικού, (Κεραμεικός-Κυριακή, "Τα εύρετρα"), των Μυκηνών (Τα δεμένα, Το λίγο του κόσμου-Πέρασε τόσο σώμα-Χλόη θερμοκηπίου, της Ολυμπίας (Προτομή πιθανότητας-Χρόνια πολλά-Κατωτέρα τάξη, Εφηβεία της λήθης) και των Δελφών (Κατάλληλο έδαφος-Αναερείπωση, Χαίρε ποτέ), που μετατρέπονται σε τόπους περισυλλογής, ενδοσκόπησης και αυτογνωσίας, μνήμης και αναπόλησης του παρελθόντος. Συγκλονιστικό, επίσης, είναι το ποίημα "Βρετανικό Μουσείο" (Ελγίνου μάρμαρα), από την πρώτη ποιητική συλλογή Έρεβος, που αναφέρεται στα περίφημα γλυπτά του Παρθενώνα, τα οποία εκλάπησαν από τον Έλγιν, και στο οποία διακηρύσσεται, με ποιητικό τρόπο, η αναγκαιότητα της επιστροφής τους στον τόπο τους.


Συντάκτες

Ενημερωτικό δελτίο