Αν κάποιος ρωτούσε έναν εκπαιδευτικό, ένα δημοσιογράφο-το σύγχρονο δηλ. ξερόλα-, αλλά και οποιονδήποτε νομίζει πως έχει άποψη για την εκπαίδευση αν είναι ευχαριστημένος από το εκπαιδευτικό μας σύστημα, το σχολείο γενικά, η απάντησή που θα έπαιρνε θα ήταν μόνο αρνητικά σχόλια...
Το πιο κοινότοπο μάλιστα σχόλιο, που το επαναλαμβάνουν όλοι σαν παπαγάλοι, θα ήταν ότι το ελληνικό σχολείο καλλιεργεί την παπαγαλία κι όχι την κριτική ικανότητα, χωρίς βέβαια να ξέρουν τι ακριβώς είναι αυτή η κριτική ικανότητα και πώς καλλιεργείται. Αν όμως το Υπουργείο Παιδείας θελήσει να προτείνει μια εκπαιδευτική καινοτομία, που εφαρμόζεται σε άλλα εκπαιδευτικά συστήματα, ώστε ν αρχίσει να καλλιεργείται η κριτική ικανότητα των παιδιών, τότε όλοι αυτοί, αλλά κυρίως οι φορείς των αντιπολιτευόμενων κομμάτων και συνδικαλιστικών οργανώσεων, οι εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών και οι ξερόλες δημοσιογραφικοί αστέρες θα αντιδράσουν με σφοδρότητα καταγγέλλοντας την καινοτομία και προβαίνοντας σε ενέργειες, ώστε να μην αλλάξει τίποτα στο σχολείο, που οι ίδιοι καταγγέλλουν πως είναι αναχρονιστικό. Δε δέχονται ούτε καν να εφαρμοστεί δοκιμαστικά η προτεινόμενη καινοτομία.
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτής της αντιφατικής, για να μην πω σχιζοφρενικής, στάσης είναι η καινοτομία της Τράπεζας Θεμάτων, από την οποία θα επιλέγονται τα θέματα των εξετάσεων στο Λύκειο την εξεταστική περίοδο του Ιουνίου. Οι παραπάνω σχετικοί και άσχετοι με την εκπαίδευση δε ζητούν να γίνουν παρεμβάσεις βελτίωσης του μέτρου. Ζητούν την κατάργησή του. Αυτή η αντιφατική στάση από τη μια να ζητούν την αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήματος κι από την άλλη να αρνούνται αυτόματα κάθε καινοτομία δείχνει πως στην πραγματικότητα ούτε το σημερινό σχολείο γνωρίζουν ούτε έχουν στο νου τους κάτι που θα εκσυγχρόνιζε το σχολείο. Τρία είναι τα σημαντικότερα επιχειρήματα που προβάλλονται.
Κανένα από τα τρία επιχειρήματα δεν ισχύει ώστε να δικαιολογεί μια τέτοια αρνητική στάση.
Η Τράπεζα Θεμάτων δε μεταβάλλει τις εξεταστικές συνήθειες του σχολείου, αφού θα χρησιμοποιείται μόνο για τις εξετάσεις του Ιουνίου. Το σχολείο είναι κέντρο μάθησης κι επομένως οι εκπαιδευτικοί με διάφορες εξεταστικές δοκιμασίες, προφορικές και γραπτές, πρέπει να ελέγχουν το βαθμό κατάκτησης της γνώσης.
Η προσφυγή των μαθητών στα φροντιστήρια είναι ένα πολυσύνθετο ψυχοκοινωνικό φαινόμενο, μια παθογένεια του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, που διαπερνά όλη την κοινωνία. Όλοι οι μαθητές της Β΄ και Γ¨ Λυκείου, καθώς και ένα μέρος της Α΄, που φιλοδοξούν να εισαχθούν σε ΑΕΙ-ΤΕΙ, παρακολουθούν φροντιστήριο. Δεν υπάρχει λοιπόν χώρος για ενίσχυση της τάσης. Αντίθετα, επειδή τα θέματα της τράπεζας και οι ασκήσεις δεν ξεφεύγουν από το πλαίσιο του Αναλυτικού Προγράμματος, αν οι καθηγητές ολοκληρώνουν την ύλη και ασκούν τους μαθητές στον τύπο των ασκήσεων του σχολικού βιβλίου, το σύνολο των μαθητών δε θα χρειάζεται φροντιστήριο.
Το υψηλότερο αρχικά από άλλες χρονιές ποσοστό αποτυχίας των μαθητών φέτος (23%) δε νομίζω πως οφείλεται στην τράπεζα θεμάτων, αλλά σε άλλους παράγοντες, όπως ο δυσμενέστερος τρόπος υπολογισμού του βαθμού προαγωγής των μαθητών, το γεγονός ότι σε πολλά σχολεία οι καθηγητές δεν είχαν ολοκληρώσει την ύλη, η μη άσκηση των μαθητών σε ερωτήσεις ανάλογες με αυτές που περιέχουν τα θέματα της Τράπεζας κλπ. Με την τελευταία μάλιστα νομοθετική παρέμβαση του Υπουργείου το ποσοστό αποτυχίας έπεσε στο φυσιολογικό 15%. Εξάλλου οι ασκήσεις των θεμάτων δίνουν μόνο το 50% του βαθμού της γραπτής εξέτασης του Ιουνίου. Το άλλο 50% προέρχεται από τις ερωτήσεις του καθηγητή της τάξης, που έχει την ευχέρεια να βάλει ερωτήσεις με τον βαθμό δυσκολίας που ο ίδιος επιλέγει. Δε θα πρέπει λοιπόν ο καθηγητής να επιρρίπτει τις ευθύνες για την αποτυχία των μαθητών του στην Τράπεζα Θεμάτων αλλά στον εαυτό του, γιατί έτσι δημιουργείται ένα άλλοθι για την αποτυχία μαθητών, που τεμπέλιαζαν όλη τη χρονιά και καθηγητών που επιτέλεσαν πλημμελώς το καθήκον τους.
Νομίζω πως η αρνητική στάση απέναντι στην καινοτομία έχει άλλα κίνητρα, που δεν έχουν σχέση με την εκπαίδευση. Αλλού θα έπρεπε να στραφεί η προσοχή αυτών που χωρίς προβληματισμό απορρίπτουν προκαταβολικά την καινοτομία.
1. Το μέτρο θα έπρεπε να εφαρμοστεί πρώτα δοκιμαστικά, ώστε και οι εκπαιδευτικοί να ενημερωθούν καλύτερα και να διορθωθούν οι όποιες αστοχίες. Αλλά, θα μου πεις, τι ελληνικό υπουργείο παιδείας θα ήταν αν το μέτρο εφαρμοζόταν πρώτα πιλοτικά και ύστερα αξιολογούνταν. Θα χαλούσε η παράδοση της προχειρότητας και τσαπατσουλιάς, που χαρακτηρίζει τους Έλληνες ταγούς.
2. Οι ερωτήσεις των θεμάτων της Τράπεζας, τουλάχιστον στα φιλολογικά μαθήματα που μπορώ να κρίνω, είναι τυπικές και σχολαστικές χωρίς έμπνευση. Λείπει η δημιουργικότητα. Δεν είναι σταθμισμένες, κάτι που σημαίνει πως έγιναν βιαστικά. Η πιλοτική εφαρμογή του μέτρου θα έδινε το χρόνο και τη δυνατότητα τόσο στους εμπνευστές της καινοτομίας να σχεδιάσουν πιο δημιουργικές ασκήσεις όσο και στους καθηγητές να μελετήσουν τη φιλοσοφία του μέτρου και να μπορέσουν να σχεδιάσουν και οι ίδιοι μια σειρά δημιουργικών και εμπνευσμένων ασκήσεων, που θα συμπληρώνουν επάξια αυτές που βρίσκονται στην τράπεζα θεμάτων.
Η Τράπεζα Θεμάτων είναι μια καινοτομία, που με τις κατάλληλες βελτιώσεις μπορεί να αποβεί ωφέλιμη όχι μόνο στους μαθητές, αλλά και στους καθηγητές, οι οποίοι θα μάθουν πώς να συντάσσουν μια δημιουργική άσκηση, ώστε να μην αντιγράφουν τα διάφορα βοηθήματα που κυκλοφορούν στην αγορά. Χρειάζεται όμως όλοι να τη στηρίξουν καταθέτοντας προτάσεις βελτίωσής κι όχι να την υπονομεύουν πριν καν ξεκινήσει η εφαρμογή της.
