Είναι μεγάλο λάθος που δεν προβάλλεται στην ελληνική εκπαίδευση το σπουδαίο μάθημα για κάτι παιδιά που έφυγαν ξυπόλυτα από τα χωριά τους, πήγαν στις μεγάλες πολιτείες, δούλεψαν μπακαλόγατοι και ό,τι άλλο, πάλεψαν με χίλιες δυσκολίες, στέριωσαν, μπήκαν στο εμπόριο, πρόκοψαν, πλούτισαν και με τα πλούτη τους βοήθησαν την Ελλάδα ή την ιδιαίτερη πατρίδα τους χρηματοδοτώντας κοινωφελή έργα ή αφήνοντας κληροδοτήματα για κοινωφελείς σκοπούς. Στην καλύτερη περίπτωση τους ξέρουμε ως «εθνικούς ευεργέτες», όμως υπάρχουν πολλοί περισσότεροι, άγνωστοι. Όλοι τους έδειχναν ιδιαίτερη ευαισθησία για την παιδεία ιδρύοντας και συντηρώντας εκπαιδευτήρια διαφόρων τύπων. Έτσι το Μετσόβιο, το Μαράσλειο, το Βαρβάκειο, το Αρσάκειο, το Ζωγράφειο (στην Πόλη), τα Ζαρίφεια (στη Φιλιππούπολη), η Αμπέτειος (στο Κάϊρο), η Κοργιαλένειος, η Σιβιτανίδειος, η Σεβαστοπούλειος και πολλά άλλα σε διάφορες πόλεις, χωρίς να αναφέρουμε τις αναρίθμητες δωρεές σε σχολεία επώνυμων και ανώνυμων χορηγών.

Είναι ευχαρίστηση και καμάρι των οικονομικά επιτυχημένων Ελλήνων να ενισχύουν την εκπαίδευση της πατρίδας τους και αυτή τη διάθεση θα έπρεπε οι τοπικοί παράγοντες και κυρίως οι εκπαιδευτικοί να την αξιοποιούν λύνοντας έτσι προβλήματα συντήρησης ή υλικοτεχνικής υποδομής. Φέρνω στο νου μου δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα· το πρώτο, πριν από αρκετά χρόνια στην Κυπαρισσία. Ο τότε Σχολικός Σύμβουλος φιλολόγων Μεσσηνίας Δημήτρης Ρεντίφης είχε οργανώσει ένα μεγάλο, τριήμερο νομίζω, σεμινάριο με ενδιαφέροντα θέματα και γνωστούς ομιλητές. Στο τέλος του σεμιναρίου ο Ρεντίφης ευχαρίστησε μεταξύ άλλων και τον χορηγό της εκδήλωσης και τον κάλεσε να πει δυό λόγια. Σηκώθηκε τότε ένας ανθρωπάκος και είπε ότι αυτός έμεινε κάποτε στην ίδια τάξη και ο πατέρας του τον πήρε από το σχολείο και τον έβαλε στη δουλειά, ότι στη δουλειά πήγε καλά, ασχολήθηκε με οικοδομικές επιχειρήσεις στην Αθήνα και πρόκοψε. Ότι χάρηκε που βοήθησε να γίνει αυτή η συνάντηση και ότι χαίρεται να βοηθάει τα σχολεία του τόπου του. Γι' αυτό, κατέληξε, «όταν χρειάζεστε κάτι για το σχολείο σας να μη γράφετε στο Υπουργείο, να γράφετε σε μένα ό,τι θέλετε και θα σας το στέλνω αμέσως».

Το δεύτερο παράδειγμα είναι προσωπικό. Θυμάμαι πάντα τη συγκινητική ανταπόκριση των απανταχού Λευκιμμιωτών όταν μαζί με το Σπύρο Παργινό και το Στάθη Παπασάββα, νεαροί καθηγητές στο Γυμνάσιο Λευκίμμης, θέλοντας να δημιουργήσουμε σχολική βιβλιοθήκη τους στείλαμε μια επιστολή ζητώντας να μας στείλουν όχι λεφτά, αλλά συγκεκριμένα βιβλία ο καθένας τους. Η ανταπόκριση ήταν σχεδόν καθολική. Καθημερινά λαμβάναμε δέματα με βιβλία από διάφορες πόλεις, ενώ ένας Λευκιμμιώτης από τον Καναδά μας έστειλε 500 δολλάρια με τα οποία αγοράσαμε σχεδόν όλη τη βιβλιοθήκη αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων.

Ας μη περιμένουμε τα πάντα από το κράτος που, ακόμα και όταν έχει δυνατότητες, τίποτε δε μπορεί να κάνει σωστά. Στους δύσκολους καιρούς που περνάμε ας δώσουμε, χωρίς μικροψυχίες, στους οικονομικά επιτυχημένους ανθρώπους τη χαρά να κάνουν κάτι συγκεκριμένο και χρήσιμο για τα σχολεία του τόπου τους, έστω και αν η προσφορά τους θα συνδεθεί ενδεχομένως με τη θεμιτή επιθυμία προσωπικής διάκρισης· συγχρόνως δίνουμε και στον εαυτό μας τη χαρά της συμβολής στη βελτίωση των συνθηκών στο χώρο της εργασίας μας.