Με το νέο νόμο για την αναδιάρθρωση της Δευτεροβάθμιας Εκπ/σης και ιδιαίτερα του Γενικού και Επαγγελματικού Λυκείου – που συντάχθηκε – κατά τη πάγια τακτική του Υπουργείου, στη διάρκεια των θερινών διακοπών και χωρίς τη συμμετοχή εκπροσώπων των Επιστημονικών Ενώσεων – και ψηφίσθηκε πρόσφατα από τη Βουλή, επέρχονται ριζικές αλλαγές στη δομή της Δ.Ε. Οι αλλαγές αναφέρονται ειδικότερα στη διάρθρωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την αξιολόγηση, προαγωγή και απόλυση των μαθητών και την πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Συνιστάται, επίσης, ανεξάρτητη διοικητική αρχή, Εθνικός Οργανισμός Εξετάσεων, και θεσπίζονται φορείς, δημόσιοι και ιδιωτικοί, μη τυπικής εκπαίδευσης, όπως Σχολή Επαγγελματικής Κατάρτισης (Σ.Ε.Κ.), Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.),  Κέντρο Διά Βίου Μάθησης, Κολέγιο καθώς και λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Ένα πρώτο μείζονος σημασίας ερώτημα είναι πώς θα στελεχωθούν οι παραπάνω φορείς και ειδικά ο Εθνικός Οργανισμός Εξετάσεων με τον πολύ ευαίσθητο χαρακτήρα του απορρήτου ο οποίος πρέπει να τον διέπει.

Με βάση το ψηφισθέν νομοσχέδιο επισημαίνουμε τα ακόλουθα: πρώτον, ως προς τον τρόπο αξιολόγησης, προαγωγής και απόλυσης των μαθητών, επανεισάγονται τακτικές που είχαν ισχύσει σε παλαιότερες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις (π.χ. μεταρρύθμιση Αρσένη) και είχαν αποτύχει ολοσχερώς. Συγκεκριμένα, ως προς τις γραπτές, προαγωγικές και απολυτήριες εξετάσεις του Γενικού Λυκείου, καθιερώνεται το σύστημα εξέτασης των μαθητών, σε πανελλαδικό επίπεδο, τέσσερις φορές – τρεις φορές στο σχολείο και μια για την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπ/ση. Οι ενδοσχολικές εξετάσεις διεξάγονται σε όλα τα διδασκόμενα μαθήματα, που φτάνουν τα 36(!), με κοινά θέματα για όλα τα τμήματα του ίδιου σχολείου, προερχόμενα ισομερώς, σε ποσοστό 50%, από τη νεοϊδρυθείσα Τράπεζα Θεμάτων και από τους διδάσκοντες. Ο νεοεισαγόμενος θεσμός της Τράπεζας Θεμάτων δημιουργεί πρόσθετα ερωτήματα τόσο για τη σύνθεση του προσωπικού όσο και για τη διαδικασία επιλογής και φύλαξης των θεμάτων.

Το σύστημα, όμως, αυτό, μολονότι φαινομενικά στοχεύει στην αναβάθμιση του Λυκείου, αφού θέτει ως απαραίτητη προϋπόθεση για την προαγωγή του μαθητή την επίτευξη γενικού βαθμού ίσου ή ανώτερου του δέκα (10), σε κάθε μάθημα, έχει πολλές αρνητικές παραμέτρους. Ειδικότερα, μετατρέπει τη σχολική μονάδα σε καθαρά αγχώδη χώρο όπου δεν επιδιώκεται η μάθηση, αλλά η επιτυχία στις εξετάσεις. Αυτός ο εξετασιοκεντρικός χαρακτήρας ενέχει σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις για τους μαθητές και καθίσταται οικονομικά επώδυνος για τους γονείς, καθώς επιτείνει την αγωνία όλων όσοι αποδύονται σε μια μαραθώνια πορεία η οποία μεταβάλλει τη λυκειακή βαθμίδα σε προθάλαμο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, με αυξανόμενο τον εξεταστικό ανταγωνισμό. Έτσι, όπως και στο παρελθόν, αυτοαναιρείται ο παιδευτικός ρόλος του Λυκείου, αφού, με τη μετατροπή της παιδείας σε προετοιμασία, τα πάντα συγκλίνουν στην εντατικοποίηση, στη βαθμοθηρία και στον πληθωρισμό ανεξέλεγκτα υψηλών βαθμολογιών από τον οικείο καθηγητή, πράγμα που εγκυμονεί, αναμφίβολα, κινδύνους για το αδιάβλητο και υποκειμενικό της βαθμολογίας καθώς αφήνει ελεύθερο πεδίο για πιέσεις και συναλλαγές. Όλα τα παραπάνω οδηγούν, αναπόφευκτα και με μαθηματική ακρίβεια στη μαθητική διαρροή και στην παραπαιδεία η οποία πολλαχώς θα ωφεληθεί. Όλοι, άλλωστε, γνωρίζουμε ότι οι κάθε είδους εξετάσεις, με διαφορετική εκάστοτε ονομασία (Πανελλήνιες, Πανελλαδικές, Γενικές), από το 1980 και εντεύθεν, προβάλλουν πομπωδώς ως βασικό νομιμοποιητικό λόγο τον περιορισμό της παραπαιδείας. Επιπρόσθετα, με τις ρυθμίσεις αυτές δεν κατοχυρώνονται η αυτονομία και η αυτοτέλεια του Λυκείου, ως εκπαιδευτικής μονάδας παροχής γενικής παιδείας και ανεξαρτητοποίησής του από την εισαγωγή στα ΑΕΙ, αφού για τον υπολογισμό του βαθμού πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση προσμετρείται και ο βαθμός προαγωγής και απόλυσης, με αντίστοιχους συντελεστές· πλήρης δηλαδή εξάρτηση και διασύνδεση του Λυκείου με την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, μια τακτική αναχρονιστική, αφού παραπέμπει στη λογική της δεκαετίας του 1980.

Ως προς τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα αποτελεί θετικό στοιχείο, σε όλες τις Ομάδες Μαθημάτων Προσανατολισμού και Επιστημονικού Πεδίου Εξειδίκευσης (νέες ορολογίες), η μείωση των μαθημάτων από έξι σε τέσσερα (και πάλιν η παλαιά λογική των Δεσμών). Επισημαίνουμε, όμως, ότι το μάθημα της Ιστορίας δεν περιλαμβάνεται, ως θα έδει, στο τέταρτο πεδίο, Επιστήμες Οικονομίας, Διοίκησης και Πολιτικές Επιστήμες, ενώ, με πρόσφατη τροπολογία, καταργείται το μάθημα των Λατινικών, ως μάθημα επιλογής, στην Β΄ Λυκείου των Ανθρωπιστικών Σπουδών.

Ως προς τα μαθήματα Γενικής Παιδείας Γ΄ Λυκείου, αποτελεί θετικό στοιχείο η ενδοσχολική εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία από όλους τους μαθητές καθώς, επίσης, και η αύξηση των ωρών σε έξι διδακτικές ώρες· ευκταίο θα ήταν να ενταχθεί στις ώρες αυτές και η διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ιδιαίτερα του Επιταφίου Λόγου, ευαγγελίου της Δημοκρατίας.

Ιδιαίτερα, όμως, πρέπει να διασφαλισθεί η διδασκαλία των μαθημάτων Γενικής Παιδείας της Γ΄ Λυκείου, γιατί ελλοχεύει ο κίνδυνος απεμπόλησής τους τόσο από διδάσκοντες όσο και από το Υπουργείο Παιδείας, πράγμα που παραπέμπει συνειρμικά σε παλαιότερες εποχές λειτουργίας των Δεσμών, όταν μεσούντος του Μαρτίου(!) και μετά τον έλεγχο της διδασκόμενης ύλης, το Υπουργείο Παιδείας διέτασσε επίσημα τη διακοπή των μαθημάτων Γενικής Παιδείας και τη διάθεση όλων των υπόλοιπων ωρών διδασκαλίας στα μαθήματα Δεσμών(!).

Ως προς τα φιλολογικά μαθήματα, εισάγονται, στα μαθήματα Κοινού Εκπαιδευτικού Προγράμματος των Α΄ και Β΄ τάξεων Λυκείου, γνωστικά αντικείμενα με σαφή συντεχνιακό χαρακτήρα, όπως το ιδιότυπο μάθημα Πολιτική Παιδεία (με κλάδους: Οικονομία, Πολιτικοί Θεσμοί και Αρχές Δικαίου και Κοινωνιολογίας, τρίωρο), Έκφραση – Πολιτισμός και Ευρωπαϊκός Πολιτισμός (δίωρο, μάθημα επιλογής), χωρίς συγκεκριμένη αναφορά στο περιεχόμενο και στους διδάσκοντες· παράλληλα, επισημαίνουμε ότι στο δίωρο μάθημα της Ερευνητικής Εργασίας (συνθετικής εργασίας ή project), η διδασκαλία της, για εφέτος, αποκλείεται από τους καθηγητές Κλ. ΠΕ2, ΠΕ3, ΠΕ4). Εξαιρετικά αρνητικό στοιχείο αποτελεί η δραστική μείωση της Ιστορίας στα ΕΠΑ.Λ. (μόνο 1 ώρα, στην Α΄ Λυκείου) καθώς και η κατάργηση υποστηρικτικού υλικού της Νεοελληνικής Γλώσσας (Α΄ και Β΄ Λυκείου) σε μια περίοδο μάλιστα που τα ΕΠΑ.Λ. πλήττονται φοβερά με την κατάργηση ολόκληρων ειδικοτήτων και την απόλυση χιλιάδων εκπαιδευτικών.

Αντίθετα, υπογραμμίζουμε, ως θετικό στοιχείο, την εισαγωγή του μαθήματος της Φιλοσοφίας, στη Β΄ Γενικού Λυκείου (όχι, όμως, και στην Γ΄, όπως συνέβαινε παλαιότερα) καθώς και την αύξηση των ωρών διδασκαλίας στα Αρχαία Ελληνικά (10 ώρες) στην Ομάδα Προσανατολισμού των Ανθρωπιστικών Σπουδών. Θεωρούμε, όμως, ως επιτακτική ανάγκη, και μάλιστα σε συνεργασία και με την ΠΕΦ, την κατανομή σε επιμέρους τομείς, και την επιλογή για διδασκαλία εκλεκτών κειμένων της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, όπως, για παράδειγμα, Οιδίπους Τύραννος ή Φιλοκτήτης ή Αίας του Σοφοκλή, Πέρσαι του Αισχύλου, Εκάβη, Τρωάδες του Ευριπίδη κ.ά.

Για την επίτευξη, όμως, όλων των παραπάνω ρυθμίσεων προέχει η σταδιακή και μελετημένη αναμόρφωση των Αναλυτικών Προγραμμάτων καθώς και η παραγωγή νέου διδακτικού υλικού, με κατάλληλα διδακτικά εγχειρίδια, όπως επίσης και η συστηματική, συνεχής και σοβαρή επιμόρφωση (ταχύρρυθμη και μακροπρόθεσμη) των διδασκόντων, ώστε να είναι επαρκώς προετοιμασμένοι, για την αποτελεσματική εφαρμογή των εκάστοτε αλλαγών, άνευ των οποίων, «ουδέν έστι γενέσθαι των παρόντων».