Άραγε υπάρχει κάτι που είναι καλύτερο στο είδος του από κάτι άλλο ή μήπως όλα είναι εξίσου καλά αλλά διαφορετικά; Υπάρχει κάτι που λέγεται ποιότητα και αποτελεί κριτήριο επιλογής και αξιολόγησης ή μήπως δεν υπάρχει, στο βαθμό που δεν είναι κάτι μετρήσιμο, και άρα ο καθένας μπορεί να θεωρεί καλό ή καλύτερο αυτό ή εκείνο κατά το γούστο του ή κατά το κέφι του;

Ενώ δηλαδή ξέρουμε με σιγουριά ποιος είναι πιο ψηλός, πιο βαρύς, πιο δυνατός, πιο γρήγορος, ποιος πηδάει πιο ψηλά, ποιος ξέρει να κάνει καλύτερα αυτό ή το άλλο – και σ’ αυτά δεν υπάρχει διχογνωμία, γιατί είναι μετρήσιμα ή επαληθεύσιμα – όταν πούμε για κάτι πως είναι πολύ καλό, πολύ σωστό ή πολύ ωραίο, συνήθως θα βρεθεί ένας (ή περισσότεροι) που θα πει πως όχι, πως σ’ αυτόν δεν άρεσε, εκθέτοντας και τους λόγους ή θεωρώντας περιττό να αιτιολογήσει την άποψή του.

Για θέματα λοιπόν ποιοτικής αξιολόγησης, αισθητικής αποτίμησης και για τις αξιολογικές γενικότερα κρίσεις προκύπτουν διαφωνίες και ο καθένας υποστηρίζει το δικό του. ’ραγε υπάρχει «μέτρο» για τις αξιολογικές κρίσεις; Υπάρχει, δηλαδή, τρόπος ώστε το καλό και το καλύτερο, η ποιότητα να εκτιμηθούν αντικειμενικά ή έστω διϋποκειμενικά; Φυσικά υπάρχει και όχι μόνο ένας.

Πρώτος και απλός τρόπος είναι ο δημοκρατικός, της πλειοψηφίας. Καλύτερο είναι αυτό που αρέσει στους πιο πολλούς, το «κοινή δόξαν» και άρα αυτό που «πουλάει» πιο πολύ. Η άποψη θα ήταν ίσως πειστική, αν παραθέτονταν όλα ισότιμα και αν προβάλλονταν όλα με τον ίδιο τρόπο. Ξέρουμε όμως το ρόλο της προπαγάνδας στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και της πλειοψηφίας. Ξέρουμε το ρόλο της διαφήμισης και των πωλητών στην αύξηση των πωλήσεων. Ξέρουμε ακόμη ότι τις πωλήσεις καθορίζουν συχνά παράγοντες άσχετοι με την ποιότητα: η τιμή του προϊόντος, η ευκολία στη χρήση – πρόσληψη – κατανόηση, η εντυπωσιακή εμφάνιση και το περιτύλιγμα, ακόμα και ένας ευρηματικός τίτλος. Ο αριθμός των πωλήσεων λοιπόν, κάτι δείχνει βέβαια αλλά όχι αναγκαστικά την ποιότητα. Το Fiat πουλάει περισσότερο από την Porsche. Αυτό βέβαια δεν θα πει πώς ό,τι δεν πουλάει πολύ, είναι Porsche.

Ένας άλλος τρόπος είναι ο σωκρατικός – πλατωνικός, που αδιαφορεί για τη «δόξα των πολλών» (= την κοινή γνώμη) και βασίζεται μόνο στη γνώμη του ειδικού. Είναι προφανές ότι ο ειδικός, ξέροντας καλά το αντικείμενο, είναι σε θέση να εκτιμήσει την ποιότητα και την αξία ενός έργου, ενός αντικειμένου, ενός προϊόντος της ειδικότητάς του, και να εκφέρει έγκυρη γνώμη. Αυτό βέβαια ισχύει για γνώσεις, για ικανότητες, για δεξιότητες, για κατασκευές, για προϊόντα. Ισχύει όμως για το καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο, το ωραίο και το άσχημο; Υπάρχει εδώ ειδικός; Φοβούμαι πως όχι και άρα πως το άλμα του Πλάτωνα από τα πραγματικά στα ηθικά συνιστά μετάβαση σε άλλο γένος. Στο βαθμό όμως που εκτιμούμε όχι ηθικές στάσεις και συμπεριφορές αλλά έργα των ανθρώπων (δημιουργίες, κατασκευές, προϊόντα) η γνώμη των ειδικών (του σιναφιού) έχει οπωσδήποτε ξεχωριστή βαρύτητα, αν και ενίοτε οι ειδικοί, μένοντας σε ζητήματα τεχνικής, χάνουν κάποιες ουσιαστικές αρετές ή αδυναμίες ενός έργου.

Τώρα, εάν συμβεί να συμπέσει σ’ ένα έργο η θετική γνώμη του κοινού και των ειδικών, αν δηλαδή ένα έργο «αρέσει» εξίσου και στους πολλούς και στους λίγους ειδικούς, τότε μάλλον έχουμε να κάνουμε με ένα πραγματικά αξιόλογο έργο.