Οι φιλόσοφοι κατά καιρούς ανέπτυξαν θεωρίες που συχνά συνοψίζονται σε μια υπεραπλουστευμένη φράση, π.χ. ότι ο θεός πέθανε, ότι κάθε γιος θέλει να σκοτώσει τον πατέρα του και να ″πάρει″ τη μάνα του, ότι τα αφεντικά εκμεταλλεύονται τους εργάτες και θησαυρίζουν με την υπεραξία της εργασίας τους, ότι ο πλούτος είναι προϊόν αδικίας και κλοπής, ότι ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος (και άρα υπεύθυνος), ότι η κόλαση είναι ο άλλος / οι άλλοι, ότι ο θάνατος είναι η μόνη βεβαιότητα και άλλα πολλά. Στην εποχή μας έχουμε επίσης διάφορες θεωρίες και πρακτικές – σημεία των καιρών.

Κάποιος (Αμερικάνος βέβαια) μας λέει ότι το μόνο που μετράει είναι το κέρδος και αυτό (πρέπει να) επιδιώκει ο καθένας με κάθε τρόπο – νόμιμο, νομότυπο, νομιμοφανή, συγκεκαλυμμένο ή και παράνομο – αρκεί να μην αποκαλυφθεί. Η ηθική δεν έχει θέση εδώ, αρκεί κάτι να πουλάει, να ανταποκρίνεται θετικά στο μόνο νόμο που λειτουργεί σταθερά και ισχύει πάντα, το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης.

’λλος (κι αυτός Αμερικάνος) αμφισβητεί (κομψότερη διατύπωση του ″αρνείται″) την ίδια τη νομιμότητα, κηρύσσοντας θεωρητικά την ανυπακοή. Και όπως ο ναζισμός βρήκε τη θεωρητική του βάση στον Νίτσε, έτσι και η θεωρία της ανυπακοής γίνεται πράξη από ποικιλόμορφα κινήματα πολιτών, επιτροπές, πρωτοβουλίες, ακτιβιστές και λοιπές δυναμικές ομάδες που υποκαθιστούν τις νόμιμες αρχές εκβιάζοντας και επιβάλλοντας δια της βίας την ανυπακοή και τη θέλησή τους.

Είναι όμως και κάποιες άλλες αρνήσεις που γίνονται στην πράξη. Συχνά π.χ. από την TV και τα άλλα Μ.Μ.Ε. βλέπουμε την άρνηση της προσωπικής ζωής, της ιδιωτικότητας και της πνευματικής ιδιοκτησίας. Ο καθένας δηλαδή σήμερα μπορεί ατιμώρητα όχι μόνο να κλέβει μέσω του διαδικτύου ξένα πνευματικά προϊόντα και να τα παρουσιάζει για δικά του, αποκομίζοντας οφέλη, όχι μόνο να σφετερίζεται ξένη ιδιοκτησία αλλά μπορεί και να εκθέτει, να συκοφαντεί, να διασύρει, να γελοιοποιεί, να ρεζιλεύει τον άλλο (″επώνυμο″ υποτίθεται) με τις δυνατότητες που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία: με εικονικές και ηχητικές επιλογές, παραποιήσεις, συγκολλήσεις, με διαστροφές των λόγων, με αυθαίρετες ερμηνείες και συμπεράσματα, με εμβάθυνση σε σκοτεινές (ύποπτες) προθέσεις κ.τ.λ. , αλλά κυρίως με τη γελοιοποίηση του άλλου στο όνομα της σάτιρας, στην οποία – ελέω Αριστοφάνη – επιτρέπονται τα πάντα.

Θα ισχυριστεί κάποιος ότι στη δημοκρατία ο καθένας είναι ελεύθερος να λέει και να κάνει ό,τι θέλει. Ναι, ό,τι θέλει αλλά μέσα σε όρια. Υπάρχουν όρια. Η απόρριψη της ηθικής, της νομιμότητας, της ιδιωτικής ζωής, της αξιοπρέπειας, της ιδιοκτησίας (πνευματικής ή υλικής) συνιστά υπέρβαση ή κατάργηση των ορίων και είναι απόρριψη της ίδιας της δημοκρατίας. Ο Νηλ, που με το ″Σάμερχιλ″ έδειξε τη θεωρία και την πράξη της αντιαυταρχικής εκπαίδευσης, στο επόμενο βιβλίο του έδωσε τον τίτλο ″Ελευθερία, όχι αναρχία″. Περί αυτού πρόκειται.