Κάθε οργανωμένο κοινωνικό σύνολο, μικρό και μεγάλο, συγκροτείται με βάση ορισμένες αρχές ιδεολογικές παραδοχές, έχει ορισμένους σκοπούς και διέπεται από κάποιους κανόνες. Τα μέλη που εντάσσονται σε κάθε παρόμοιο σύνολο (κόμμα, οργάνωση, ομάδα) ενστερνίζονται την ιδεολογία του, υιοθετούν τις επιδιώξεις του και αποδέχονται τους κανόνες. Πρώτος κανόνας είναι συνήθως η πιστή υπακοή στις εντολές και στη γραμμή της ηγεσίας και του αρχηγού της οργάνωσης χωρίς συζήτηση.
Όσο πιο απόλυτη, δογματική, στενή είναι η ιδεολογία, όσο πιο σκληροί είναι οι κανόνες, όσο πιο αυστηρός ο έλεγχος για την τήρησή τους, τόσο πιο κλειστή και αυταρχική είναι η οργάνωση, τόσο πιο στενόκαρδος και στενόμυαλος γίνεται ο άνθρωπος που εντάσσεται σ΄ αυτή. Πείθεται ότι μόνο μέσα στη δική του οργάνωση βρίσκεται η αλήθεια, αυτοπροσδιορίζεται ο ίδιος και οι ομοϊδεάτες του ως μόνοι και προνομιακοί κάτοχοί της σε αντίθεση με όλους τους άλλους που ζουν στην άγνοια και στην πλάνη. Γίνεται λοιπόν απόλυτος, δογματικός, φανατικός, βλέπει εχθρικά τον άλλο και τη διαφορετική άποψη, μισεί τον άλλο, είναι έτοιμος για πράξεις βίας εναντίον του. Η μονοδιάστατη ιδεολογία στενεύει την όραση και τη σκέψη, καθιστά το άτομο άβουλο όργανο, θύτη ή θύμα για σκοπούς συνήθως άδηλους και ανομολόγητους.
Είναι προφανές ότι παρόμοια σχήματα δεν συνάδουν με την παιδεία του ανθρώπου η οποία στοχεύει στον εξανθρωπισμό και στη διεύρυνση των οριζόντων του. Η παιδεία του ανθρώπου είναι συνυφασμένη με τις αξίες της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού: την ελευθερία της έκφρασης και των ιδεών, το σεβασμό και την αποδοχή του άλλου, την ανοχή του διαφορετικού, την κριτική και την αμφισβήτηση, τη διευθέτηση των διαφορών με το διάλογο και όχι με τη βία, την αναγνώριση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των ορίων της ελευθερίας, ώστε η ελευθερία του ενός να μη στερεί την ελευθερία του άλλου.
Όλα αυτά είναι βέβαια γνωστά. Ο λόγος που τα υπενθυμίζουμε εδώ τώρα είναι ότι τον τελευταίο καιρό στη χώρα μας, που δοκιμάζεται από την οικονομική κρίση και τις συνέπειές της (ανεργία, απολύσεις, ανέχεια) βρήκαν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθούν ποικίλα ιδεολογικά μορφώματα μίσους και βίας, απαξίωσης της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού. Στο όνομα υψηλών δήθεν ιδεών, με τις οποίες καλύπτουν ορισμένοι σκοπιμότητες και συμφέρονται ή τα ψυχοπαθολογικά τους πλέγματα, εκμεταλλεύονται την ευπιστία και τον ιδανισμό ή την αγωνία και το θυμό των νέων, για να τους προσηλυτίσουν και να τους στρατολογήσουν σε αντικοινωνικές δραστηριότητες ή σε συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες και γενικά σε παραβατικές συμπεριφορές.
Ελλοχεύει επομένως ο κίνδυνος να καταστεί το σχολείο θέατρο παρόμοιων ιδεοληπτικών συγκρούσεων μεταξύ μαθητών που ανήκουν σε εξτρεμιστικές οργανώσεις και έχουν εμποτιστεί από ιδεολογήματα ολοκληρωτισμού ή ανομίας. Σε παρόμοιες περιπτώσεις ο εκπαιδευτικός, ανεξάρτητα από την ιδεολογία του, οφείλει να παρεμβαίνει ως συνήγορος των αξιών της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού, όχι μόνο επειδή αυτό υπαγορεύει το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας μας, αλλά επειδή αυτό αρμόζει στην πραγματική παιδεία του ανθρώπου και επιπλέον επειδή αυτό συμβάλλει στην ομαλή κοινωνικοποίηση των νέων, άρα στην αυριανή ειρηνική μας συμβίωση. Η ελληνική εκπαίδευση και οι Έλληνες εκπαιδευτικοί εκπαιδεύουν ελεύθερους και υπεύθυνους ανθρώπους και όχι ταλιμπάν του μίσους και της βίας.
