Τα αυταρχικά συστήματα διακυβέρνησης  ή διοίκησης βασίζονται στο φόβο. Θέτουν αυστηρούς κανόνες ,  ασκούν στενό έλεγχο για  την τήρησή τους, επιβάλλουν σκληρές τιμωρίες στους παραβάτες. Όσο  πιο πιεστικοί είναι οι κανόνες, όσο πιο στενός ο έλεγχος, όσο πιο βαριές οι κυρώσεις, τόσο πιο αυταρχικό είναι το σύστημα, τόσο πιο καταπιεσμένοι όσοι ζουν μέσα σ’ αυτό.

Οι άνθρωποι δεν υποφέρουν την καταπίεση και τη στέρηση της ελευθερίας. Αντιδρούν και προσπαθούν να απαλλαγούν από την τυραννία, να προωθήσουν φιλελεύθερες δομές και να φτάσουν στη δημοκρατία: το σύστημα που βασίζεται στην ελευθερία, που αναγνωρίζεται και σέβεται την αξία και τα δικαιώματα του ανθρώπου, που θέτει τους κανόνες (νόμους) όχι αυθαίρετα αλλά σύμφωνα με τη βούληση της πλειοψηφίας και αφού ακουστούν διάφορες απόψεις.

Γι’ αυτό και οι κοινωνίες βαδίζουν προς τον εκδημοκρατισμό τους παρά τις αντιστάσεις. Η πορεία εκδημοκρατισμού συνοδεύεται από περιορισμό των απαγορεύσεων, χαλάρωση του ελέγχου, ανοχή, κατανόηση, επιείκεια. Είναι πορεία προς την απελευθέρωση, τον αυτοπροσδιορισμό και την αυτονομία του ανθρώπου, την απαλλαγή από τον φόβο, την προθυμία για αλλαγές προσαρμοσμένες στα εκάστοτε νέα δεδομένα, στις νέες ανάγκες.

Συχνά όμως η χαλάρωση των κανόνων και η εμπιστοσύνη στον άνθρωπο εκλαμβάνεται από πολλούς ως αδυναμία της δημοκρατίας, ως αδιαφορία της για τους κανόνες και άρα ως δυνατότητα του καθενός να κάνει ό,τι θέλει ανεξέλεγκτος και ατιμώρητος, με αποτέλεσμα οι κανόνες (νόμοι) να παραβιάζονται κατά συρροή και η παραβατικότητα γενικώς να αυξάνεται σε σημείο που να απειλείται η ομαλή κοινωνική συμβίωση.

Η προϊούσα και ανεμπόδιστη χαλάρωση υπερβαίνει τα όρια της δημοκρατίας και ανοίγει το δρόμο στην αυθαιρεσία, στην ασυδοσία και τελικά στην ανομία. Φτάνουμε έτσι στην άλλη άκρη: από το στρατόπεδο του αυταρχισμού στη ζούγκλα του αναρχισμού, από την οποία πετιέται συνήθως ο πιο ‘’δυνατός’’ για να αποκαταστήσει το νόμο και την τάξη επιβάλλοντας πάλι αυταρχικό σύστημα και καταπίεση, φαύλος κύκλος.

Η δημοκρατία και η δημοκρατική εκπαίδευση κείται ανάμεσα στο στρατόπεδο και στη ζούγκλα, τον αυταρχισμό και την ανομία, απειλείται εξίσου από τα δυο αυτά άκρα και αμύνεται απομονώνοντας τις ακραίες συμπεριφορές. Η δημοκρατική άμυνα χαράζει τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία και στο νόμο αγρυπνώντας ώστε ούτε ο νόμος να πνίγει την ελευθερία ούτε η ελευθερία να ακυρώνει το νόμο.