Την αφορμή για το κείμενο αυτό την έδωσε το θέμα της έκθεσης, στο οποίο κλήθηκαν να διαγωνιστούν οι φετινοί υποψήφιοι για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Συγκεκριμένα, η τέχνη επανεμφανίστηκε στο προσκήνιο των εξετάσεων για την εισαγωγή στις σχολές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μετά από τριάντα τόσα χρόνια. Το δε θέμα της έκθεσης περίπου εκβιαστικά απαίτησε από τους τελειοφοίτους να εισηγηθούν σε ημερίδα θέμα με κέντρο την τέχνη. Ειδικότερα, κινούμενοι οι μαθητές στη σφαίρα του φαντασιακού περισσότερο παρά του πραγματικού, όφειλαν να επιβεβαιώσουν ότι η τέχνη είναι στη ζωή τους και ότι οπωσδήποτε την επηρεάζει, προσφέροντας τα δώρα της. Κι ακόμη, με την ίδια εμμονή έθεσε το ζητούμενο: με ποιους τρόπους μπορεί να συμβάλλει το σχολείο στην ουσιαστική επαφή των νέων με αυτήν. (ναι, να συμβάλλει με δύο λάμδα παρακαλώ, ίσως με την αφελή αιτιολόγηση ότι πρόκειται για χρόνο διάρκειας, αγνοώντας οι φωστήρες ότι, εν προκειμένω, το "να συμβάλει" είναι υποτακτική αορίστου, έγκλιση δηλαδή που δηλώνει το προσδοκώμενο στο μέλλον. Δηλαδή το θέμα ζητούσε, πώς μπορεί η παιδεία να συμβάλει κτλ., δηλονότι "από τώρα και στο εξής" στην ουσιαστικότερη επαφή των νέων με την τέχνη.

Παρακάμπτω το γλωσσικό ολίσθημα, -άλλωστε γι αυτό το ασήμαντο θα μιλάμε τώρα;- και στέκομαι ενεός στο ζητούμενο, με απορία και καχυποψία μαζί. Η απορία μου: δεν γνωρίζει, άραγε, το Υπουργείο Παιδείας ότι οι νέοι, πρωτίστως αντλούν εμπειρίες από το σχολείο και με βάση αυτές διαμορφώνουν και κυρίως αναπτύσσουν τα δικά τους κριτήρια - λογικά, κοινωνικά, αισθητικά κ.ά - ; Λέω "πρωτίστως", γιατί κανείς δεν αγνοεί ότι οι προσλαμβάνουσες των σημερινών νέων είναι απείρως περισσότερες από εκείνες των νέων που έζησαν σε άλλες εποχές, όχι πολύ απομακρυσμένες από τη δική μας. Ναι, υπονοώ τις διαδικτυακές και τις εν γένει ψηφιακές εικονιστικές και ακουστικές παραστάσεις-ερεθίσματα, που, εκτός των άλλων, εμπεριέχουν λιγότερο ή περισσότερο, και ψήγματα κάποιας τέχνης, αταξινόμητης ίσως, λόγω, του εσκεμμένα αγοραίου, παροδικού και ελευθεριάζοντος χαρακτήρα της.

Εξηγούμαι. Αγνοεί το σεβαστό Υπουργείο ότι η τέχνη σε όλες τις εκφάνσεις της είναι -περίπου- απούσα από τα σχολεία; Και, παρακαλώ, ας μην μπει στον κόπο κανείς να απαριθμήσει προγράμματα και μαθήματα, που υποτίθεται ότι εφαρμόζονται παντού και διδάσκονται εις το ακέραιο. Αγνοεί, ακόμη, ότι ο όρος "τέχνη" για τους περισσότερους, αν όχι για όλους τους νέους, στην πράξη είναι ό, τι σχετίζεται με την ηλεκτρονική εικόνα και τον ήχο; Γιατί φαντάζομαι ότι δε διαφεύγει από κανέναν ότι οι νέοι της εποχής μας καταδυναστεύονται από την εύπεπτη εικόνα και τον μανικό ήχο της ηλεκτρονικής αφασίας. Κι ας μη σπεύσουν πάλι να μας πουν ότι και αυτά είναι τέχνη ή ότι ο εραστής του χέβι μέταλ -κι αυτό τέχνη είναι- γνωρίζει Μότζαρτ και Μπετόβεν. Δεν μιλώ για τις εξαιρέσεις, μιλώ γι' αυτό που είναι ο κανόνας.

Επομένως, για ποια τέχνη και για ποια προσφορά τέχνης στους νέους μιλά το θέμα; Εκτός και αν η διατύπωση είχε την πρόθεση να χειραγωγήσει τους νέους, να τους εμφυσήσει το λίαν επαναστατικό και απαξιωτικό πνεύμα της εποχής και της κοινωνίας μας, προκειμένου να τους εκμαιεύσει το ότι η τέχνη "λείπει από τη ζωή μας, πράγμα για το οποίο ευθύνεται το σχολείο, που δεν... δεν... κτλ. Γι΄ αυτό κι εμείς θέλουμε ένα σχολείο που θα κάνει αυτό, που θα... που θα..." Ασφαλώς δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά.

Πώς, λοιπόν, ζητεί το Υπουργείο Παιδείας από τους νέους να καταστρώσουν ένα πλάνο και να επιχειρηματολογήσουν επ' αυτού, για το πώς μπορεί το ίδιο, από τούδε και στο εξής, να συμβάλει, ώστε οι νέοι να γίνουν κοινωνοί της τέχνης και να γευτούν το ζείδωρο νάμα από την απαράμιλλη Κασταλία της; Και τούτο, με δεδομένη την πλήρη άγνοια και αδιαφορία των επισήμων εκπαιδευτικών αρχών για το θέμα της τέχνης στα σχολεία. Εκτός, φυσικά, και αν το υπουργείο παιδείας θεωρεί επαρκείς, για την πραγμάτευση ενός τέτοιου θέματος, τις ιδέες που αποσπά ένας μαθητής από δοκίμια περί τέχνης. Οπότε η υποκρισία δεν μετριέται με τα συνήθη μέτρα.

Βεβαίως, συμβαίνει και τούτο, που το γνωρίζουν, όμως, λίγοι μόνον από τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ: οι τολμηρές πρωτοβουλίες ορισμένων ηρωικών εκπαιδευτικών να καταστήσουν τους νέους κοινωνούς της τέχνης. Πρωτοβουλίες που από τη μια διατηρούν ζωντανή την πνευματική δίψα και από την άλλη αναδεικνύουν τη γύμνια της παιδείας μας όσον αφορά στο θέμα "τέχνη και σχολείο".

Την καχυποψία μου για την προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίζονται στην παιδεία ζητήματα σοβαρά, την τροφοδοτούν τόσο τα αλλεπάλληλα λάθη, οι αστοχίες και οι ασάφειες στη διατύπωση θεμάτων και σε άλλα μαθήματα όσο και οι ανάλογες προς αυτά τα λάθη εξαγγελίες για το μέλλον των Πανελλαδικών Εξετάσεων ή και οι εξαγγελθέντες και ήδη εφαρμοζόμενοι ασαφείς και πρόχειροι σχεδιασμοί του Υπουργείου Παιδείας για ορισμένα μαθήματα, όπως είναι η Νεοελληνική Λογοτεχνία στην Α΄ Λυκείου. Οπότε αβίαστα εξάγεται το συμπέρασμα, ότι, ναι, σε θεωρητικό επίπεδο όλα αυτά μοιάζουν με απόπειρες ειδικών στα μονόπτερα να δοκιμάσουν πτήσεις υπερατλαντικές με αεροπλάνα υψηλών προδιαγραφών, επομένως και ασύλληπτων απαιτήσεων. Βέβαια, στο τέλος, ασφαλώς και ευθύνονται οι μηχανικοί πτήσεως και ανυπερθέτως οι άμοιροι επιβάτες.