Από τον Σεπτέμβριο του 2011 εισάγονται στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα τα σχέδια εργασίας ως διακριτή ενότητα του Προγράμματος Σπουδών. Το μεταρρυθμιστικό αυτό εγχείρημα παρουσιάζει τα ίδια συμπτώματα με όσα άλλα ανάλογα έχουν προηγηθεί. Μεγαλόστομες αφενός διακηρύξεις εκ μέρους της πολιτείας, που προσπαθούν να καλύψουν την απουσία σοβαρού σχεδιασμού και κατάλληλης επιμόρφωσης και αφετέρου σοβαρές αντιστάσεις εκ μέρους του εκπαιδευτικού κόσμου, που άλλη μια φορά αισθάνεται να ορίζεται το εκπαιδευτικό πλαίσιο ερήμην του. Ενδεικτικό αυτή της στάσης εκ μέρους της πολιτείας είναι το σχετικό δελτίο τύπου: «πρόκειται για μια καινοτομία στο πλαίσιο του Νέου Σχολείου, που καλλιεργεί τη δημιουργικότητα και τις δεξιότητες του μαθητή και προάγει τη συλλογικότητα και τη συνεργασία των μαθητών». Για όσους λοιπόν ορίζουν την εκπαιδευτική πολιτική αρκεί η εισαγωγή ενός νέου «μαθήματος», για να αλλάξει άρδην μια ισχυρά εδραιωμένη εκπαιδευτική κουλτούρα και να ανατραπεί το κυρίαρχο ανταγωνιστικό κλίμα.
Εκτός εάν, μάλλον πιθανότερο, η πολιτική φιλοδοξία και η απορρόφηση κονδυλίων υπερτερούν του ενδιαφέροντος για το διαφορετικό σχολείο. Πώς αλλιώς να ερμηνεύσει κανείς την παντελή απουσία ενός σοβαρού σχεδίου, που σταδιακά και σε συνεργασία με την εκπαιδευτική κοινότητα θα έβαζε τις βάσεις για την αναμόρφωση του σχολείου; Ακατανόητη η τόση σπουδή, που τόσες φορές αποδείχθηκε μοιραία, αφού οδήγησε σε αποτυχία το όποιο μεταρρυθμιστικό εγχείρημα και απαξίωσε και τις καλές ακόμη προθέσεις. Και θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι μια τέτοια πολιτική επιλογή οδηγεί τους εκπαιδευτικούς στη λογική της διεκπεραίωσης και της συμπλήρωσης ωραρίου. Πρόκειται όμως μάλλον για απλουστευτική συσχέτιση.
Γιατί όσο και αν η επιβολή της καινοτομίας από την κορυφή της ιεραρχίας και τους «ειδικούς» κινητοποιεί αμυντικούς μηχανισμούς και εγείρει αντιστάσεις, όσο και αν η αποσπασματικότητα του σχεδιασμού και η έλλειψη κατάλληλης επιμόρφωσης οδηγεί την εκπαιδευτική κοινότητα σε επιφυλακτικότητα, δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε απαθείς τα τεκταινόμενα. Περισσεύουν οι χαμένες ευκαιρίες. ’λλωστε, η εκπαιδευτική πράξη έχει τη δική της δυναμική, που κάποιες φορές ξεπερνά τα αυστηρά προκαθορισμένα πλαίσια. Το αποδεικνύουν οι πολλές εκφάνσεις του εναλλακτικού αναλυτικού προγράμματος, που παράλληλα αναπτύσσεται στη βάση είτε προγραμμάτων, κυρίως περιβαλλοντικών, είτε άλλων εκδηλώσεων του σχολείου (θεατρικές ομάδες, ομάδες φιλαναγνωσίας...).
Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι στο διαμορφούμενο πλαίσιο δεν υπάρχουν δυσκολίες στην ανάπτυξη σχεδίων εργασίας στο σχολείο. Τεχνικές αρχικά. Η απουσία κατάλληλης υποδομής (βιβλιοθήκες, εργαστήρια πληροφορικής...) ή τα τεχνικά προβλήματα που δημιουργεί το πλαίσιο αξιολόγησης του project και η εδραιωμένη λογική της ήσσονος προσπάθειας. Δυσκολίες επίσης που απορρέουν από την έλλειψη συνεργατικής κουλτούρας στα σχολεία μας, είτε ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς είτε ανάμεσα στους μαθητές. Αλλά και δυσκολίες που οφείλονται στην ελλιπή εκπαίδευση και την ανεπαρκή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών μας.
Είναι ωστόσο μια ευκαιρία, που πρέπει να μη την αφήσουμε να πάει χαμένη. Γιατί μπορεί να αποτελέσει μοναδική εμπειρία για τους μαθητές. Ακόμη και σε αυτή την συχνά πεζή και μίζερη εκπαιδευτική πραγματικότητα. Αρκεί κάποιος να επισκεφθεί ιστοσελίδες (www.scoop.it/t/schoolproject), που περιγράφουν την ανάπτυξη σχεδίων εργασίας σε σχολεία, για να αντιληφθεί πόσο δημιουργική μπορεί να αποβεί η συμμετοχή των μαθητών σε μια τέτοια διαδικασία. Ή και ιστοσελίδες μαθητών (thanos713.webnode.gr), που μαρτυρούν πώς και σε ποιο βαθμό μπορεί να τους κινητοποιήσει αυτή η συμμετοχή.
Γι' αυτό ας μην αφήσουμε τις δυσκολίες να αποτελέσουν άλλοθι για την παραίτησή μας. Το χρειαζόμαστε και εμείς σε ένα περιβάλλον πολύμορφης και ποικιλότροπης συρρίκνωσης. Το χρειάζονται και οι μαθητές μας. Γιατί η δημιουργικότητα, η συμμετοχή και η επικοινωνία μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτικές προτάσεις σε μια τόσο δύσκολη για όλους μας περίοδο.
