Πολλές φορές και για πολλούς λόγους αξίζει να βρεθούμε στη θέση των μαθητών και των μαθητριών μας και να αναρωτηθούμε πώς προσλαμβάνουν τόσο τις επιλογές της πολιτείας όσο και τις παρεμβάσεις των δασκάλων τους. Πώς βλέπουν όλες αυτές τις αποφάσεις που τους αφορούν, τις επιλογές που καθορίζουν την εκπαιδευτική τους πορεία αλλά σε κάποιο βαθμό και τη ζωή τους. Κατά τη σχολική χρονιά που διανύουμε κάτι τέτοιο δεν είναι δύσκολο. Οι πρωτόγνωρες για τη χώρα μας κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, σε συνδυασμό με το διαμορφούμενο «νέο» εκπαιδευτικό πλαίσιο, δεν αφήνουν περιθώρια για πολλαπλές αναγνώσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο μαθητής που φοιτά στην Α' Λυκείου. Λαμβάνοντας υπόψη μας το κοινωνικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κλήθηκε να δράσει ας προσπαθήσουμε να φαντασθούμε τους τρόπους με τους οποίους είναι πιθανόν να αντιδράσει.

Στην αρχή της σχολικής χρονιάς, βασιζόμενος στις μεγαλόστομες διακηρύξεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας, αισθάνεται, με κάποιον ίσως εφηβικό ενθουσιασμό, τυχερός για τις σπουδές του στη λυκειακή βαθμίδα, που μόλις ξεκινούν. Επιτέλους θα βρεθεί σε έναν πραγματικά μορφωτικό χώρο, όπου το ζητούμενο δεν θα είναι η συσσώρευση μιας δεδομένης και πολλές φορές στείρας και εγκυκλοπαιδικής γνώσης, ούτε μόνο η αναπαραγωγή της. Μέσα από σχέδια εργασίας, που προάγουν το στοχασμό και την έρευνα, τη συνεργασία και τη συλλογικότητα, με αναβαθμισμένο τον ρόλο του («πρώτα ο μαθητής»), θα αναζητήσει ο ίδιος όχι μόνο τη γνώση αλλά και τις στρατηγικές να την οικοδομήσει και να την κατακτήσει και μάλιστα με τρόπο που έχει νόημα γι' αυτόν.

Υψηλές πράγματι προσδοκίες, στην αρχή μιας σχολικής χρονιάς, που ωστόσο εξελίχθηκε σε μια πορεία αλλεπάλληλων ματαιώσεων:

Αρχίζουν τα μαθήματα χωρίς να έχει τα περισσότερα από τα σχολικά βιβλία στα χέρια του. Ίσως, σκέπτεται, να αποτελεί μέρος της καινοτομίας. Γιατί άλλωστε να χρειάζεται το «ξεπερασμένο» βιβλίο στον νέο αυτό εκπαιδευτικό προσανατολισμό; Οι καθηγητές του ωστόσο του μοιράζουν φωτοτυπίες από αυτό το βιβλίο και βασίζουν τα όσα «νέα» του προσφέρουν σε αυτά τα «παλαιά» βιβλία, που πλέον τα προμηθεύεται, εάν και όταν τα προμηθεύεται, σε τεύχη.

Και η νέα διδασκαλία; Τα διαφορετικά και καινοτομικά αναλυτικά προγράμματα; Η πολιτεία, με περισσή έγνοια, φρόντισε να επιμορφώσει τους δασκάλους του με συνοπτικές διαδικασίες σε προγράμματα, πολλά από τα οποία τους ζητούν να αλλάξουν σχεδόν πλήρως την πρακτική τους, ακόμη και την ίδια την επαγγελματική τους ταυτότητα. Χωρίς έστω τον ελάχιστο χρόνο για να αντιληφθούν το νέο εκπαιδευτικό διακύβευμα, να συζητήσουν τους εναλλακτικούς προσανατολισμούς και να διαμορφώσουν τη στάση τους. Πώς άραγε ο διεκπεραιωτής και εντολοδόχος δάσκαλός του θα διαμορφώσει ένα διερευνητικό κλίμα και θα του αφήσει χώρο να αναγνωρίσει και στη συνέχεια να αρθρώσει τη φωνή του; Και ο μαθητής δεν μπορεί παρά να διαπιστώνει στο σχολείο αυτή την αμηχανία του δασκάλου του σε όλες της τις εκφάνσεις της. Στα ασταθή βήματά του, στο μετεωρισμό του. Όταν βέβαια δεν αποφασίζει να συνεχίσει την παλαιά και δοκιμασμένη πρακτική του, αδιαφορώντας για τα «νέα» κελεύσματα.

Και αίφνης, μεσούσης της σχολικής χρονιάς, με ακατανόητη σπουδή για μια ακόμη φορά η πολιτεία ανακοινώνει διορθωτικές παρεμβάσεις, νέα μέτρα. Οπότε το τοπίο γίνεται ακόμη πιο θολό. Η ασάφεια για το νέο και συνεχώς πλέον αναμορφούμενο εκπαιδευτικό πλαίσιο πλήρης. Τι σημαίνει το μεταβατικό στάδιο; Σε ποιες απαιτήσεις θα κληθεί να ανταποκριθεί ο μαθητής αυτός; Δεν γνωρίζει ούτε πώς θα εξετασθεί την τρέχουσα σχολική χρονιά. Για τις επόμενες ούτε λόγος. Για μια ακόμη φορά γίνεται η «χαμένη φωνή», καθώς κανείς δεν την ακούει. Επανέρχεται βίαια στον παλιό του υποβαθμισμένο ρόλο. Γιατί η πολιτική ηγεσία δείχνει να διαμορφώνει νέες πολιτικές με φανερή την αγωνία για διακομματική συνεργασία και την ευρύτερη δυνατή συναίνεση. Μια αγωνία ωστόσο που δεν φανερώνει έγνοια για το σχολείο και την βελτίωσή του. Πολιτικές καριέρες οικοδομούνται και προσωπικές στρατηγικές υπηρετούνται. Και το σχολείο αφήνεται εγκλωβισμένο ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς προσανατολισμούς και τις προσωπικές πολιτικές φιλοδοξίες.

Άραγε θα ευθύνεται τελικά ο μαθητής, όταν θα εκφράσει με ποικίλους τρόπους το θυμό του; Όταν θα διεκδικήσει την παρουσία του ή μάλλον θα την επιβάλλει με επιθετικό τρόπο;