Συμπληρώνονται εφέτος 70 χρόνια από το θάνατο του Μίλτου Κουντουρά. για τον οποίο ο Ασημάκης Πανσέληνος έγραψε ότι "ως παιδαγωγός υπήρξε ο πιο ανθρώπινος δάσκαλος πόβγαλε ποτέ το ρωμαίικο".
Η πολύμορφη προσωπικότητα του Κουντουρά ( ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, ιδρυτικό μέλος της Φοιτητικής Συντροφιάς, Φιλόλογος - βασικός εκπρόσωπος του εκπαιδευτικού δημοτικισμού, παιδαγωγός, Διευθυντής του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης κατά την " Ιερή τριετία 1927 - 1930", Σύμβουλος τους Εκπαιδευτικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου στο Υπουργείο Παιδείας, εισηγητής σημαντικών νομοθετημάτων της Μεταρρύθμισης του 1932 και Διευθυντής του Περιοδικού "Παιδεία"), συγκίνησε όχι μόνον όσους τον γνώρισαν από κοντά (Β. Ρώτας, Α. Δελμούζος, Δ. Γληνός, οι μαθήτριες του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης κ.ά), αλλά και όσους αξιοποίησαν, με σχετικές εκδόσεις, τα κείμενά του (Γ. Βαλέτας, Π. Πανταζής, Α. Δημαράς, Ι.Καράμηνας, Α. Καλάργαλης κ.ά.).
Το αρχείο του Μίλτου Κουντουρά, πολύτιμο για την ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης κατά τον 20ο αιώνα, διαφύλαξε με θυσίες, σε "πέτρινα χρόνια", η σύζυγος και "διά βίου" μαθήτριά του Ολυμπία Δημούλα - Κουντουρά.
Ίσως κάποιος, που δεν γνωρίζει πρόσωπα και πράγματα, ν' αναρωτηθεί: Άραγε τι σηματοδοτεί, το 2010, η όποια αναφορά στο Μίλτο Κουντουρά, πέραν της ψυχικής ανάγκης που νοιώθουν μερικοί, επιζώντες ρομαντικοί της εκπαίδευσης, να τιμήσουν την μνήμη και την προσφορά του;
Η απάντηση είναι μία: Ο Κουντουράς χρειάζεται γιατί η Ιστορία επαναλαμβάνεται!
Όταν επέστρεψε από τη Μικρά Ασία, όπου πολέμησε ως έφεδρος υπολοχαγός, η Ελλάδα ζούσε μία δραματική εποχή με το προσφυγικό ζήτημα, την οικονομική κρίση, τη μεταπολίτευση και την ψυχική κόπωση μετά τη Μικρασιατική περιπέτεια. Μαζί με τα άλλα προβλήματα πρόβαλλε τότε και το εκπαιδευτικό. Το σχολείο δε μπορούσε πια να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις που δημιουργούσε η περίοδος του 1922.
Το 1923 ο Κουντουράς δημοσιεύει στην εφημερίδα του Στρατή Μυριβήλη "Καμπάνα" μία σειρά άρθρων του με τον ανατρεπτικό τίτλο "Κλείστε τα Σχολειά", όπου, με τόλμη, καυτηριάζει την κακή κατάσταση της ελληνικής εκπαίδευσης και διατυπώνει, ξεκάθαρα, τις θέσεις του για ένα καινούργιο σχολείο.
"Κόμμα, δασκαλισμός, ξενομανία!", γράφει, "Να το τρικέφαλο φίδι που κρυφοτρώει και την Εκπαίδευση! Την έκαμε ανήθικη το Κόμμα. Τηνε χαρτοποίησε και την αποξήρανε ο δασκαλισμός. Την αποξένωσε από τη νεοελληνική πραγματικότητα η αψυχολόγητη ξενομανία". Και τολμάει να οραματιστεί: "Ίσως μιά νέα ισορροπημένη ατομική πρωτοβουλία ανυψώσει κάποτε και το σχολειό σε αληθινό καλλιτέχνημα".
Τα τελευταία αυτά λόγια του "πήραν σάρκα και οστά στο μεγάλο καλλιτεχνικό και παιδαγωγικό πείραμα" που έκανε ο Κουντουράς στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης.
Το "Κλείστε τα Σχολειά" του Κουντουρά, 87 χρόνια μετά, διατηρεί μια δραματική επικαιρότητα γιατί το πνεύμα, που διέπει το σχολείο, δεν άλλαξε ουσιαστικά, όπως μπορούν να σας διαβεβαιώσουν όλοι όσοι ζουν ή έστω παρακολουθούν τη σημερινή εκπαιδευτική μας πραγματικότητα.
Στου ιστορικού κύκλου τα γυρίσματα η Ελλάδα ζει και σήμερα, όπως το 1922, μια περίοδο βαθειάς οικονομικής (και όχι μόνον) κρίσης, παραπαίοντας ανάμεσα σε ακαθόριστους εθνικοκοινωνικούς στόχους και στην ανάγκη για επιβίωση, μέσα στο ρευστό περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης.
Το σχολείο δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής μας και, το σημαντικότερο, οι μαθητές του είναι δυστυχισμένοι, γιατί τους πνίγουν η καταναγκαστική μάθηση, η πλήξη και η ανία, που γεννούν βία.
Η ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού μας συστήματος αποκαλύπτεται και από τις θλιβερές επιδόσεις των 15χρονων Ελλήνων μαθητών στις εξετάσεις του διεθνούς προγράμματος PISA του ΟΟΣΑ. Δυστυχώς όμως τα αποτελέσματα της αξιολόγησης αυτής αποτελούν σε εμάς "κρατικό μυστικό", στο οποίο έχουν πρόσβαση μόνο οι ερευνητές της εκπαίδευσης.
Αν η μόνη ελπίδα για την Ελλάδα είναι η Παιδεία με μαθητές ευτυχισμένους, τότε το όραμα ενός νέου σχολείου, όπως το πρόβαλλε ο Κουντουράς στο "Κλείστε τα Σχολειά" και το υλοποίησε στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης, είναι και σημερινό αίτημα.
Και οι σύγχρονοι παιδαγωγοί τι κάνουν τώρα που χρειαζόμαστε, όσο και στη δεκαετία του 1920, έναν νέο Κουντουρά;
Η πικρή αλήθεια είναι ότι δεν αγνοεί, εύκολα, κάποιος το ατομικό του συμφέρον. Δεν βγαίνει, πρόθυμα, από την ασφάλεια του "ερευνητικού εργαστηρίου" των διαφόρων εκπαιδευτικών θεσμών, που παράγουν δημοσιεύσεις και εμπλουτίζουν βιογραφικά. Δεν υψώνει τη φωνή του για να πει, θαρρετά, τι πρέπει να γίνει στην ελληνική εκπαίδευση απ' εδώ κι εμπρός και να ενοχλήσει τους βολεμένους.
Να γιατί ο Μίλτος Κουντουράς, που έγραψε και πάλεψε, στη θεωρία και στην πράξη, για μια "Αγωγή προς τη σωματική, ηθική και ψυχική παληκαριά", παραμένει, ως παιδαγωγός, μέχρι σήμερα αξεπέραστος!
