Στους μαθητές του Γυμνασίου δόθηκαν, από την εφετινή σχολική χρονιά, δύο ακόμη βιβλία για τη διδασκαλία του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, από μετάφραση: η Ομήρου Οδύσσεια, στην Α' τάξη, και το Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων, στην Γ' τάξη.
Το δ.β. με τίτλο Αρχαία Ελληνικά (ΜΤΦΡ.), Ομηρικά έπη, Οδύσσεια, μετάφραση Δ. Ν. Μαρωνίτης, των συναδέλφων Μαρίας Σαμαρά και Κωνσταντίνου Τοπούζη, συμπληρώνει το αντίστοιχο βιβλίο της Β' Γυμνασίου, Ομηρικά έπη, Ιλιάδα, μετάφραση Ιάκωβος Πολυλάς, σ.σ. 167, της Ζωής Σπανάκου, που διδάσκεται ήδη από το 2006.
Το νέο δ.β., γραμμένο σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, είναι ευσύνοπτο (174 σελίδες έναντι 510 του προηγούμενου) και, επομένως, διδακτικά αξιοποιήσιμο. Περιλαμβάνει σύντομη εισαγωγή (8 μόνο σελίδες), όπου θίγονται βασικά θέματα της επικής ποίησης και, ειδικότερα, της Οδύσσειας, περιληπτική διήγηση των γεγονότων, ημερολόγιο, θέματα για συζήτηση-εργασίες, ανακεφαλαίωση, - χωρίς, όμως, να προτείνεται η παράλληλη αξιοποίηση του βιβλίου των Α', Β' και Γ' τάξεων του Γυμνασίου, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας.
Το βιβλίο χωρίζεται σε 28 ενότητες που δίνουν, αποσπασματικά και με περιλήψεις, το περιεχόμενο της Οδύσσειας - 3.000 περίπου στίχοι, που ισοδυναμούν σχεδόν με το 1/4 του έπους, 12.110 στίχοι -, με εξαίρεση δύο μόνο ραψωδίες (α και ε), οι οποίες διδάσκονται ολόκληρες. Κάθε ενότητα, δομημένη σε τέσσερα μέρη, περιλαμβάνει: Α. Τα κύρια θέματα, που καταγράφονται στο εισαγωγικό πλαίσιο, το κείμενο, που συνοδεύεται από υποσελίδια σχόλια και πλαισιώνεται με σχετικές εικόνες, χάρτες, σχέδια, πλαγιότιτλους και χαρακτηριστικές φράσεις από το πρωτότυπο ομηρικό κείμενο. Β. Παράλληλα κείμενα, από την αρχαία και τη νέα ελληνική γραμματεία, αλλά και την ξένη λογοτεχνία, σχετικά με τη θεματική ενότητα. Γ. Θέματα για συζήτηση-εργασίες. Δ. Ανακεφαλαίωση.
Στο τέλος του διδακτικού βιβλίου, η Ανακεφαλαίωση της Οδύσσειας δίνει μια συνολική θεώρηση του έπους, η οποία επισφραγίζεται με εργασίες-δραστηριότητες των μαθητών και με ποιήματα (Ελλήνων και ξένων ποιητών), εμπνευσμένα από την Οδύσσεια. Ακολουθούν τρία χρηστικά ευρετήρια, Γλωσσάριο - για τις λέξεις που σημειώνονται με αστερίσκο -, ευρετήριο όρων και θεμάτων, ευρετήριο κύριων ονομάτων και τοπωνυμίων της Οδύσσειας.
Το βιβλίο είναι μεθοδικό, ελκυστικό, με το θαυμάσιο εικαστικό υλικό, ευρηματικό, με την παράθεση ομηρικών στίχων στο πρωτότυπο, λειτουργικό, στη διδακτική πράξη, με τις διαθεματικές εργασίες και τα θέματα για συζήτηση. Τα παράλληλα κείμενα καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα της ελληνικής, αρχαίας και νέας, αλλά και της ξενόγλωσσης γραμματείας (λαϊκές παραδόσεις και δημοτικά τραγούδια, έπος Γκιλγκαμές, Καινή Διαθήκη, Αινειάδα, νεότερη ποίηση: Κάλβος, Καβάφης, Παλαμάς, Σεφέρης, Ρίτσος, Χαραλαμπίδης, ξένοι ποιητές: J. Bellay, A. Tennyson κ.ά.).
Το εγχειρίδιο, γραμμένο σε ρέουσα νεοελληνική γλώσσα, διακρίνεται για την επιστημονική του πληρότητα και αρτιότητα - γνώση του κειμένου, πρωτοτύπου και μετάφρασης - βιβλιογραφική ενημέρωση - ελληνική και ξενόγλωσση. Οι συγγραφείς, άλλωστε, διαθέτουν τέλεια επιστημονική γνώση του αντικειμένου, πολύτιμη και πολύχρονη διδακτική εμπειρία και έχουν διακονήσει επιτυχώς στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - ιδιαίτερα, η Μαρία Σαμαρά, διακεκριμένη φιλόλογος και εκπαιδευτικός, όλων των βαθμίδων, συγγραφέας, Επίτιμη Σχολική Σύμβουλος, έχει ασχοληθεί συστηματικά με την ομηρική ποίηση, οι δε εργασίες της δημοσιευμένες στη Νέα Παιδεία, στη δεκαετία του 1970, αποτέλεσαν για όλους τους φιλολόγους ασφαλή πυξίδα στη διδακτική τους εργασία. Ευχόμαστε το βιβλίο να αξιοποιηθεί κατάλληλα από καθηγητές και μαθητές, οι οποίοι και θα παρακινηθούν να μελετήσουν ολόκληρη την Οδύσσεια, από την εξαίρετη δίτομη έκδοση του Δ. Ν. Μαρωνίτη, η οποία, δυστυχώς, δεν παρέχεται, ως έδει, στους μαθητές, ούτε οι επιστημονικές εκδόσεις των Δ. Ν. Μαρωνίτη - Λ. Πόλκα, Αρχαϊκή επική ποίηση και Δ. Ν. Μαρωνίτη, Επιλεγόμενα στην ομηρική Οδύσσεια, στους καθηγητές.
Η διδασκαλία των φιλοσοφικών κειμένων επανέρχεται, επιτέλους, στην Γ' τάξη του Γυμνασίου, μετά από «μακρά σιγή», συγκεκριμένα, από την, προ πολλών ετών, περίοδο που διδάσκονταν, στην ίδια τάξη, τα Φιλοσοφικά Κείμενα, από μετάφραση, (Πλάτωνα: Απολογία Σωκράτη, Κρίτων, Φαίδων - Αριστοτέλη: Ηθικά Νικομάχεια), με το σχολικό εγχειρίδιο των Βασ. Τόγια - Ευάγγ. Ρούσσου (σ.σ. 178).
Η πρωτοβουλία της διδασκαλίας του μαθήματος και της συγγραφής του αντίστοιχου δ.β. οφείλεται στη Χριστίνα Βέικου, Επίτιμη Σύμβουλο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, και κύρια υπεύθυνη του μαθήματος, κατά τη συγγραφή, καθώς και του υποέργου.
Το καινούριο δ.β. των συγγραφέων Αθανασίας Γλυκοφρύδη-Λεοντσίνη, Χριστίνας Σακελλίου, Ελένης Λεοντσίνη, φέρει τον τίτλο: Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων, Γ' Γυμνασίου. Βιβλίο μαθητή (σ.σ. 150). Ο κατατοπιστικός πρόλογος μας πληροφορεί ότι στο εγχειρίδιο έχουν ανθολογηθεί μεταφρασμένα φιλοσοφικά κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, ποιητικά και πεζά, από τον 6ο π.Χ. έως και τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Διττός είναι ο σκοπός του βιβλίου: να παρακολουθήσει τη διαχρονική εξέλιξη της φιλοσοφικής σκέψης και να αναδείξει σημαντικά προβλήματα της αρχαίας φιλοσοφίας σε σχέση με το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής τους καθώς και τον ηθικοπολιτικό και κοινωνικό στοχασμό των φιλοσόφων της Αρχαιότητας.
Το βιβλίο απαρτίζεται από περιεκτική εισαγωγή (σ.σ. 8-14), όπου αναλύονται η φιλοσοφία και η ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας (ορισμός, προβλήματα, κλάδοι, διαίρεση, πηγές, σημασία και επικαιρότητά της) και 24 ενότητες, όπου εξετάζονται τα προβλήματα που αναφέρονται στις έννοιες: γνώση και αλήθεια, φύση και κοινωνία, νόμος και φύση, ευδαιμονία και αρετή, πολιτεία και πολιτική οργάνωση, δικαιοσύνη και νόμοι.
Οι είκοσι τέσσερις ενότητες κατανέμονται σε πέντε κεφάλαια, από τα οποία τα δύο πρώτα αφιερώνονται στους Προσωκρατικούς και τους Σοφιστές, τα επόμενα δύο στους κορυφαίους φιλοσόφους Σωκράτη, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, το πέμπτο στην κυνική φιλοσοφία και στις φιλοσοφίες των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων (Επίκουρο, Στωικούς, Πλωτίνο, Νεοπλατωνισμό). Κάθε κεφάλαιο συγκροτείται από ένα σύντομο εισαγωγικό σημείωμα, το μεταφρασμένο κείμενο, πραγματολογικά και ερμηνευτικά σχόλια, παράλληλα κείμενα, ερωτήσεις-εργασίες, θέματα για συζήτηση, ανακεφαλαίωση, ενώ στο περιθώριο παρατίθενται το γλωσσάριο, θαυμάσια εικονιστική διακόσμηση και ευάριθμες φράσεις από το πρωτότυπο.
Στο τέλος του δ.β. παρουσιάζεται σε μιαν ενότητα η γενική επισκόπηση, χρονολογικός πίνακας, γλωσσάριο φιλοσοφικών όρων, σύντομα εργοβιογραφικά στοιχεία και δύο ευρετήρια (φιλοσοφικών όρων και κύριων ονομάτων).
Το δ.β. είναι εξαιρετικό: γλωσσικά κατανοητό και προσιτό στους διδασκομένους, ελκυστικό με την εικονοποιία· τα ανθολογούμενα κείμενα είναι προσεγμένα και βοηθούν ικανοποιητικά τους μαθητές, για να μυηθούν στη φιλοσοφική σκέψη - παράλληλα, η επιστημονική τεκμηρίωση επιτυγχάνεται με βιβλιογραφικές παραπομπές σε έργα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, ενώ προβάλλεται μια εικονογραφημένη ιστορία της φιλοσοφίας με εξαίσιες απεικονίσεις καλλιτεχνικών δημιουργιών όλων των εποχών.
Σε αντίθεση, όμως, με το δ.β. της Οδύσσειας, η παράθεση χαρακτηριστικών φράσεων από το πρωτότυπο είναι περιορισμένη. Καταχωρούνται μόνο ελάχιστα παραθέματα από τον Δημόκριτο, τον Ηράκλειτο, τον Πρωταγόρα, τον Αριστοτέλη (απουσιάζει παντελώς ο Πλάτων), τον Επίκουρο και μερικά άλλα, ενώ υπήρχε διαθέσιμος χώρος στο περιθώριο ο οποίος έμεινε αναξιοποίητος. Η παράλειψη, όμως, αυτή δεν μειώνει καθόλου τη λειτουργικότητα του δ.β., το οποίο είναι μεθοδικό, συστηματικό, συναρπαστικό - ευελπιστούμε ότι θα συμβάλει ουσιαστικά στη φιλοσοφική παιδεία των μαθητών του Γυμνασίου, προϊδεάζοντάς τους για το Φιλοσοφικό Λόγο του Λυκείου. Το δ.β. προβλέπεται να διδαχθεί για 18 συνολικά ώρες από τον Μάρτιο ως το τέλος, επί 2 ώρες την εβδομάδα - ο διαθέσιμος χρόνος, φυσικά, δεν είναι ικανοποιητικός και χρειάζεται μεθόδευση για την αξιοποίηση του γνωστικού αντικειμένου - κυρίως, όμως, η ευθύνη βαρύνει τους διδάσκοντες, οι οποίοι πρέπει, ακολουθώντας τις οδηγίες, να αφιερώσουν τις προβλεπόμενες ώρες για τη διδασκαλία του.
