Τις ημέρες των εκλογών ανέβηκα στο χωριό μου, την Κρανιά Ολύμπου, που έχει 40 μόνιμους κατοίκους, με το νεότερο 70 χρονών. Στο καφενείο μια παρέα 7-8 γερόντων συζητούσαν τι άλλο, για την πολιτική κατάσταση και το μέλλον της χώρας. Κανένας δεν είχε αμφιβολία για το αποτέλεσμα των εκλογών. Όλοι τους είχαν βιώσει τα χειρότερα στον εμφύλιο, αφού τρεις ήταν στρατιώτες στο Γράμμο, δυο αντάρτες, κι ο ένας γεύτηκε το Μακρόνησο. Στην παρέα αντιπροσωπεύονταν όλα τα κόμματα της βουλής. Κάθισα κι εγώ στο τραπέζι και παρακολούθησα τη συζήτηση. Διαπίστωσα γρήγορα ότι οι γέροντες ακολουθούσαν στη συζήτηση ορισμένους κανόνες. Πρώτα-πρώτα κάποιος υπέβαλε κάποιο ερώτημα. Ύστερα άρχιζε χωρίς συγκεκριμένη σειρά ο καθένας να καταθέτει την άποψή του. Κανένας δε διέκοπτε τον ομιλητή. Κι αυτός ήταν πάντα σύντομος. Όποιος είχε αντίρρηση για τα λεγόμενα δε διέκοπτε τον ομιλητή. Περίμενε να ολοκληρώσει. Κανένας δεν ύψωνε τη φωνή του, αν και υπήρχαν αρκετά πειράγματα, ιδιαίτερα προς τους νεοδημοκράτες.
Χαιρόμουν τη συζήτηση, μα ο νους μου αυτόματα πήγε στις διαλογικές συζητήσεις, που διεξάγονται στα τηλεοπτικά κανάλια από τους γραμματιζούμενους, υποτίθεται, δημοσιογραφικούς και πολιτικούς αστέρες της χώρας, και μ' έπιασε θλίψη. Από τη μια η πολιτισμένη συζήτηση των γερόντων, που έχουν τελειώσει μόνο το Δημοτικό. Από την άλλη η συζήτηση των γραμματιζούμενων να θυμίζει ‘χάβρα'. Δεν υπάρχει γλωσσικός ή κοινωνικός κανόνας που να μην παραβιάζεται. Η προσβολή, η επιθετικότητα, η γλωσσική ασυναρτησία, η διακοπή του ομιλητή είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της συζήτησης που καλείται ο μαθητής να έχει ως μοντέλο. Ό,τι και να διδάξει το σχολείο μια τέτοια συζήτηση το ακυρώνει. Κι ο δημοσιογραφικός αστέρας που παριστάνει το συντονιστή να καμαρώνει, γιατί πιστεύει πως θα ιδεί τα ποσοστά της τηλεθέασης της εκπομπής του ανεβασμένα.
Είναι καιρός οι υπεύθυνοι των ΜΜΕ να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν την ίδια ευθύνη με το σχολείο για την καλλιέργεια της γλωσσικής ικανότητας των ελληνοπαίδων. Γι' αυτό και όσοι εμφανίζονται στην τηλεόραση θα πρέπει να είναι όχι μόνον ικανοί χρήστες της γλώσσας αλλά και κάτοχοι κοινωνικών γλωσσικών δεξιοτήτων, όπως είναι η ικανότητα να συμμετέχει κανείς σε μια συζήτηση.
Είναι γεγονός βέβαια ότι η συζήτηση ενός θέματος με ή χωρίς συντονιστή είναι η πιο δύσκολη και περίπλοκη γλωσσική δραστηριότητα. Η ανάπτυξη της ικανότητας να μπορεί κάποιος να συμμετέχει στη συζήτηση ενός θέματος απαιτεί εκτός από την καλλιέργεια της γλωσσικής ικανότητας και την κατάκτηση ορισμένων κοινωνικών δεξιοτήτων. Όσοι συμμετέχουν στη συζήτηση πρέπει να διατυπώσουν τις απόψεις τους πάνω σε ένα θέμα που τους απασχολεί, να κάνουν προτάσεις και να προσπαθούν να βοηθήσουν την ομάδα να φτάσει στην 'αλήθεια', χρησιμοποιώντας κανόνες ευπρεπούς συνομιλίας. Έτσι ένας καλός συζητητής θα πρέπει:
Η καλλιέργεια της κοινωνικής γλωσσικής δεξιότητας να συζητάει κάποιος δημιουργικά απαιτεί μακρά μαθητεία. Γι' αυτό πρέπει ν' αρχίζει από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Έτσι μόνον είναι δυνατόν οι μελλοντικές γενιές να γίνουν ικανές να διαλέγονται ή να καταθέτουν μια έγκυρη άποψη σε καλά ελληνικά, όπως συνέβαινε με τους γέροντες της Κρανιάς Ολύμπου, και να μην παρουσιάζουν την εικόνα των σημερινών ενηλίκων, που πάσχουμε από «λειτουργικό αναλφαβητισμό του προφορικού λόγου», αν μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει μια τέτοια έκφραση.
