Tο άρθρο 16 του Συντάγματος, στην πρώτη του παράγραφο, ορίζει ρητά ότι "η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες". Φαίνεται όμως ότι προκύπτει συνεχώς η ανάγκη να το υπενθυμίζουμε. Γιατί πράγματι δεν είναι λίγες οι φορές που τα τελευταία χρόνια επιχειρείται έλεγχος ερευνητών, επιστημόνων και πανεπιστημιακών δασκάλων για τις απόψεις που διατυπώνουν ή ακόμη και για τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα ή το αντικείμενο διδασκαλίας τους. Και το έργο αυτό αναλαμβάνουν κυρίως οι αυτόκλητοι πατριώτες, οι υπερασπιστές του πολιτικά ή του εθνικά ορθού και εκείνοι που δεν ανέχονται - και γι' αυτό καταγγέλλουν - όσους δεν ευθυγραμμίζονται με την δική τους ορθότητα. Έτσι δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που ως "ανθέλληνες" ή και "αντικομμουνιστές" δέχονται εντεινόμενες τον τελευταίο καιρό επιθέσεις από τον τύπο αλλά και από κάποιους βουλευτές με επερωτήσεις στη Βουλή ή και καταγγελίες στα ΜΜΕ.
Φυσικά βέβαια και είναι αναμφισβήτητο το δικαίωμα της κριτικής ή ακόμη και της αντιπαράθεσης στο πλαίσιο ενός επιστημονικού και/ή πολιτικού διαλόγου. Οι απόψεις των επιστημόνων δεν είναι και δεν μπορούν να θεωρηθούν θέσφατα. Οι δάσκαλοι, όποιας βαθμίδας, δεν μπορεί να βρίσκονται στο απυρόβλητο. Η επιστημονική κριτική είναι και θεμιτή και ενδεδειγμένη. Αυτό που είναι όχι μόνο αντιδεοντολογικό αλλά και απαράδεκτο στις αρχές του 21ου αιώνα είναι η στοχοποίηση. Η προσπάθεια εκφοβισμού. Η δυσφήμηση κάποιων για τις επιστημονικές τους απόψεις. Γιατί σε αυτή την περίπτωση επιδιώκεται η υποταγή της έρευνας, της διδασκαλίας και των ακαδημαϊκών τοποθετήσεων σε πολιτικές και ιδεολογικές σκοπιμότητες κομμάτων και μέσων μαζικής ενημέρωσης. Γιατί με αυτό τον τρόπο η επιστήμη κινδυνεύει να γίνει μέσο χειραγώγησης. Γιατί ποιον άλλο στόχο έχουν οι αυτόκλητοι αυτοί τιμητές από την καθήλωση των επιστημόνων σε φοβικά στερεότυπα και την υπονόμευση της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών;
Και φυσικά δεν είναι τυχαίο ότι τις επιθέσεις υφίστανται κυρίως ιστορικοί. Και από εκείνους όσοι τολμούν να αμφισβητήσουν τον εθνικιστικό, φρονηματιστικό και ηθικοπλαστικό ρόλο της Ιστορίας. Γιατί αυτοί καθοδηγούν τους μαθητές ή τους φοιτητές τους στη διερεύνηση και της άλλης άποψης, της αντίπαλης εκδοχής. Γιατί υπάρχει περίπτωση, πιστοί στην επιστημονική δεοντολογία, όχι μόνο να αμφισβητούν κοινούς τόπους και στερεοτυπικές αντιλήψεις αλλά και να αφήνουν ανοικτά και μετέωρα ερωτήματα. Ερωτήματα που φοβίζουν γιατί υπονομεύουν τις βεβαιότητες και την όποια εθνική ή κομματική ορθότητα.
Ας ελπίσουμε ότι αυτοί οι ιστορικοί βρίσκουν πλέον συμπαραστάτες όχι μόνο στην εκπαιδευτική και την επιστημονική κοινότητα αλλά και στην κοινωνία. Γιατί διαφορετικά υπονομεύεται η ίδια μας η ελευθερία και όχι μόνο η ακαδημαϊκή.
