Η απάντηση του αναπληρωτή καθηγητή Γιώργου Κόκκινου σε δημοσίευμα κυριακάτικης εφημερίδας (ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ), καθώς και σε τηλεοπτική εκπομπή
Το κείμενο αυτό γράφτηκε από μια ανάγκη. Είναι η ανάγκη που αισθάνομαι να διαφυλάξω τις απόψεις μου από παρανοήσεις ή διαστρεβλώσεις. Δεν είναι απολογία. Είναι ανασκευή.
Τις τελευταίες ημέρες βιώνω μια πρωτοφανούς βιαιότητας, συντονισμένη και "καλά ενορχηστρωμένη" επίθεση σπίλωσης από έντυπα και τηλεοπτικούς σταθμούς (στην οποία δυστυχώς συμμετέχουν όχι μόνο δημοσιογράφοι, αλλά και προβεβλημένα πολιτικά στελέχη συγκεκριμένου ιδεολογικο-πολιτικού χώρου), που με εγκαλούν για "ανθελληνισμό" και καταπάτηση του άρθρου 16 του Συντάγματος ζητώντας μάλιστα την κεφαλή μου επί πίνακι, δηλαδή την άμεση απόλυσή μου από το πανεπιστήμιο.
Οι κατηγορίες περί "ανθελληνισμού" και "ιπτάμενου καθηγητή" αποτελούν συκοφαντική δυσφήμηση και θα καταπέσουν τόσο στην κοινή γνώμη όσο και στα αρμόδια θεσμικά όργανα όπου οι τιμητές μου, αυτοί που επενδύουν στην πολιτική χρήση του φόβου και στην ποινικοποίηση της ελευθερίας της σκέψης καταχρώμενοι την ίδια τη δημοσιογραφική δεοντολογία, (ΕΣΗΕΑ) θα κληθούν αργά ή γρήγορα να λογοδοτήσουν. Εάν βεβαίως δεν αισθανθούν την ανάγκη να λογοδοτήσουν πρώτα στη συνείδησή τους και στην αλήθεια!
Δεν είμαι επίορκος. Σέβομαι και τηρώ το Σύνταγμα και τους νόμους της χώρας μου (και μάλιστα το άρθρο 16 που κατοχυρώνει την ακαδημαϊκή ελευθερία, ενώ παράλληλα αναφέρεται στη συγκρότηση εθνικής ταυτότητας) και είμαι υπερήφανος που είμαι Έλληνας. Δεν ανήκω στη χορεία των "βλοσυρών εθνομηδενιστών" - σχετικιστών που "αποδομούν" την έννοια και την πραγματικότητα του έθνους! Ούτε βάλθηκα να απαξιώσω ή να εξαλείψω τις εθνοπολιτισμικές ιδιαιτερότητες! Αλλά πώς θα μπορούσε να είναι "ανθέλληνας" (εάν μπορεί έστω και να υπάρξει μια τέτοια απαράδεκτη έννοια που παραπέμπει σε όσα ακολούθησαν τον Εμφύλιο πόλεμο) ένας επιστήμονας του οποίου τέσσερις τουλάχιστον (μικρότερες ή ογκώδεις εργασίες) περιλαμβάνονται στον επίσημο κατάλογο των Εκδόσεων της Βουλής των Ελλήνων και του Ιδρύματος για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, όπως μπορεί με ιδιαίτερη ευκολία να διαπιστώσει οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος; Πώς μπορεί να είναι "ανθέλληνας" ένας ακαδημαϊκός δάσκαλος που διδάσκει μετ' επιτάσεως τα σχετικά με την Επανάσταση του 1821, με την πρωτοπόρα εισαγωγή των κοινοβουλευτικών θεσμών στο ελληνικό κράτος και με τη σταδιακή ολοκλήρωση της ελληνικής εδαφικής επικράτειας, επειδή θεωρεί ότι αυτά αποτελούν το θεμέλιο της ιστορικής κατάρτισης του μελλοντικού εκπαιδευτικού; Η διδακτέα και εξεταστέα ύλη των παραδόσεών μου μαρτυρεί του λόγου το αληθές.
Υπηρέτησα και υπηρετώ την πατρίδα μου και ειδικότερα την ανώτατη εκπαίδευση με γνώμονα την πεποίθηση ότι η ιστορική αλήθεια και η συλλογική αυτογνωσία συγκροτούν το θεμέλιο της ιστορικής συνείδησης του έθνους. Στο πλαίσιο αυτό και παρότι κατηγορούμαι ως "ανθέλληνας", προσφέρω παραδείγματος χάριν για 12 συναπτά έτη, σε οργανική σύνδεση με το ερευνητικό, το διδακτικό και το διοικητικό μου έργο, πόρους (με τις δικές μου αποκλειστικά οικονομικές δυνάμεις) για τη δημιουργία υποδομών στο Τμήμα όπου εργάζομαι (βιβλιοθήκη, μηχανήματα, ποικίλο εποπτικό υλικό στο Εργαστήριο Ιστορίας και Κοινωνικών Επιστημών). Η εθνική μου ταυτότητα δεν έρχεται σε σύγκρουση ούτε με την ευρωπαϊκή- πλουραλιστική πολιτισμική μου ταυτότητα και ιστορική συνείδηση (όσο τραυματική κι αν είναι αυτή) ούτε με το κοσμοπολιτικό μου όραμα. Είναι αυτονόητο ότι στη διδασκαλία και στις επιστημονικές εργασίες μου δεν διανοήθηκα ποτέ να αποκρύψω (υπό το κράτος απειλών) τις ιστορικές αντιπαλότητες, τις ταξικές ανισότητες των κοινωνιών και τα επίμαχα ιστορικά γεγονότα. Με άλλα λόγια, δεν είμαι οπαδός της πολιτικής ορθότητας και δεν εξαϋλώνω τις ιστορικές αντιθέσεις. Αναδεικνύω τις ιστορικές διεργασίες της διαμόρφωσης εθνών και της συγκρότησης εθνών-κρατών, καθώς και τις υποκείμενες μορφές ετερότητας (φυλετικής, κοινωνικοφυλετικής, γλωσσικής, θρησκευτικής κ.ά). Δεν επιμένω μόνο σε ό,τι χωρίζει αλλά και σε ό,τι ενώνει τους λαούς- και βεβαίως δεν αποκηρύττω την πίστη μου στα ιδεώδη της ειρήνης, της αλληλεγγύης των λαών, της οικουμενικότητας, του σεβασμού των ιδιαιτεροτήτων, της διαπολιτισμικής επικοινωνίας. Πράγματα αυτονόητα ενδεχομένως στην εποχή μας, που διαστρέφονται όμως με την επίκληση του εύπεπτου στους καιρούς μας ιδεολογήματος της "συνωμοσίας εναντίον του έθνους".
Είναι προφανές ότι πρόκειται για χαλκευμένες κατηγορίες που προέκυψαν από ασύγγνωστες και σκόπιμες διαστρεβλώσεις επιστημονικών απόψεων, καθώς και από ανακριβή στοιχεία (όπως ότι -άκουσον άκουσον- ενώ είχε λήξει το εξάμηνο και ενώ βρισκόμουν σε εκπαιδευτική άδεια, πραγματοποίησα σχετική παράδοση στους φοιτητές -πώς δεν είπαν ότι τους εξέτασα κιόλας!-), με τη γνωστή τεχνική της απόσπασης χωρίων από τα νοηματικά τους συμφραζόμενα και της επιλεκτικής συρραφής δήθεν αυτούσιων παραθεμάτων από ήδη δημοσιευμένη εκτεταμένη μου εργασία. Η συρραφή μάλιστα προσέλαβε τη μορφή "εκτοπλάσματος", αφού τα σπαράγματα συνδέθηκαν εκ του πονηρού (μακάρι να είχα άδικο!) με αλλότρια νοήματα και παρερμηνείες του ίδιου του δημοσιογράφου, όπως επίσης με ένα προφανώς σεξιστικό σχόλιο ("Η Ρεπούση του Αιγαίου"), ενώ παρατέθηκαν και αυθαίρετα επιλεγμένες φωτογραφίες, με την τεχνική του δυσφημιστικού κολάζ, η χρήση των οποίων προσβάλλει την ίδια τη μνήμη των νεκρών. Εκβιάστηκε έτσι η πρόκληση συγκεκριμένων εντυπώσεων και συναισθημάτων και η δημιουργία ανοίκειων συνειρμών. Η συρραφή αυτή είχε διπλό σκοπό: αφενός μεν, να πληγεί η προσωπικότητά μου, η επιστημονική μου αξιοπιστία, η δημόσια εικόνα μου, η σχέση μου με την ακαδημαϊκή και την εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά, συγχρόνως, και η κοινωνική και οικογενειακή μου υπόληψη- αφετέρου δε, να δημιουργηθούν εκ νέου συνθήκες ηθικού πανικού και ακατάσχετης κινδυνολογίας τόσο στη ροδιακή όσο και γενικότερα στην ελληνική κοινωνία. Το δηλώνω τόσο απλά, όσο απλά μου επιτρέπει να το σκέφτομαι η ώριμη δημοκρατία την οποία διαμορφώσαμε στην πολύπαθη κατά τον 20ό αιώνα χώρα μας. Δεν φοβάμαι την άστοχη κριτική και δεν τρομοκρατούμαι από ανυπόστατες κατηγορίες. Αισθάνομαι ασφαλής στη δημοκρατική πατρίδα μου.
Όμως με τον τρόπο αυτό δεν βάλλεται μόνο το πρόσωπο και οι θέσεις ενός μεμονωμένου ιστορικού και ακαδημαϊκού δασκάλου (όποια αξιοπιστία κι αν έχουν κι όση αποδοχή κι αν συναντούν στην ελληνική και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα οι απόψεις που διατυπώνει)- θέσεις και απόψεις οι οποίες, όπως είναι αυτονόητο, υπόκεινται εξ ορισμού στη βάσανο της επιστημονικής και δημόσιας κριτικής, αλλά οπωσδήποτε δεν πρέπει να υποβάλλονται και στο ανυπόφορο "μαρτύριο" της δημόσιας διαπόμπευσης προκειμένου να πληγούν καίρια. Πολύ περισσότερο πλήττεται η καταστατική αξία και συνθήκη της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της ίδιας της δημοκρατίας.
Ορισμένοι ίσως θα ήθελαν να πιστέψουμε ότι ζούμε σε ένα κλίμα νέου μακαρθισμού. Χρειάζεται όμως το ύφος και το ήθος της καταγγελτικής δημοσιογραφίας να υποκαταστήσει το ύφος και το ήθος του επιστημονικού διαλόγου; Χρειάζεται η ελληνική κοινωνία κυνήγια μαγισσών, θυσίες αποδιοπομπαίων τράγων (όπως στην παρούσα περίσταση εγώ) και πυρές "αιρετικών"; Χρειάζεται νέα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων και νέα Μακρονήσια (πραγματικά ή φαντασιακά); Χρειάζεται οι πανεπιστημιακοί και οι ερευνητές να εσωτερικεύσουν το φόβο, να αυτολογοκριθούν και να "συμμορφωθούν προς τας υποδείξεις";
Θέλω να δηλώσω ρητά και κατηγορηματικά ότι ποτέ δεν προέβην σε αντι-επιστημονικούς και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς εναντίον συναδέλφων ("εθνικίστρια"). Θεώρησα όμως επιστημονική μου υποχρέωση (ήδη πριν δύο χρόνια όταν και ανακοινώθηκε σε επιστημονικό συνέδριο το επίμαχο αναρτημένο κείμενο) να πάρω θέση, ως όφειλα άλλωστε, σε ένα ζήτημα που ταλάνισε και δίχασε την ελληνική κοινωνία και πολιτεία, αλλά συνάμα και την ακαδημαϊκή και την εκπαιδευτική κοινότητα. Ένα ζήτημα που οδήγησε σε άστοχες ιδεολογικο-πολιτικές δαιμονοποιήσεις παρόμοιες με την παρούσα περίπτωση, διασύροντας μάλιστα τη χώρα μας στη διεθνή επιστημονική κοινότητα των ιστορικών και των ασχολούμενων με την ιστορική εκπαίδευση και τη διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας. Με άλλα λόγια, αποκλειστική μου πρόθεση ήταν να κάνω καλόπιστη και εποικοδομητική κριτική στη συνάδελφο και στους συνεργάτες της και να μην ταυτιστώ με "μέτωπα" σε αυτόν τον συμβολικό αλλά και τόσο υλικό και βίαιο πόλεμο για την ιστορία. Η κριτική αυτή (δηλαδή η επισήμανση τόσο των θετικών όσο και των, κατά την ταπεινή μου γνώμη, λιγότερων αρνητικών πτυχών του επίμαχου εγχειριδίου της ΣΤ' Δημοτικού) ασκήθηκε στη βάση όχι ακραίων ριζοσπαστικών αξιακών προταγμάτων (περί διάλυσης δήθεν του έθνους-κράτους και παντελούς απαξίωσης του εθνικού φρονηματισμού) ή στη βάση έωλων παιδαγωγικών αντιλήψεων και ουτοπικών μεθοδολογικών προτάσεων, αλλά, όπως εύκολα διαπιστώνει πρωτίστως ο ειδικός στα ζητήματα αυτά, στη βάση κοινών τόπων της σχετικής επιστημονικής βιβλιογραφίας. Εξάλλου, ας μη λησμονηθεί και το προσωπικό κίνητρο στην εμπλοκή μου στο σχετικό ζήτημα δεδομένου ότι σχολικό εγχειρίδιο ιστορίας για την Γ' Λυκείου που είχε συγγραφεί από μεγάλη ομάδα εξειδικευμένων ιστορικών με την επιστημονική επιμέλεια του υπογράφοντος και είχε εγκριθεί από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο είχε αποσυρθεί βίαια και αντιδεοντολογικά, όπως πιστεύω, το 2002, και μάλιστα παρά τις διορθώσεις που με τη σύμφωνη γνώμη των αρμόδιων επιστημονικών οργάνων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου επέφεραν οι συγγραφείς του στα επίμαχα σημεία του. Είχα συνεπώς και ειδικότερο προσωπικό και επιστημονικό ενδιαφέρον για το θέμα και δεν το χρησιμοποίησα για να προκαλέσω τεχνηέντως την κοινή γνώμη και να "αναμοχλεύσω συλλογικά πάθη". Όφειλα λοιπόν για επιστημονικούς και προσωπικούς λόγους να επισημάνω τις δομές που συντηρούν την παθογένεια της ιστορικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, της μόνης ευρωπαϊκής χώρας που μένει πιστή στο κρατικό μονοπώλιο των ιστορικών (και όχι μόνο) σχολικών εγχειριδίων, στη λογική του ενός βιβλίου, της μοναδικής "κιβωτού" της γνώσης. Όφειλα επίσης, ως εκ της επαγγελματικής μου εξειδίκευσης, να προτείνω τρόπους για την υπέρβαση των αδιεξόδων.
Δεν "απεργάζομαι σκοτεινά σχέδια αφελληνισμού της ελληνικής νεολαίας" ούτε είμαι "πράκτορας της παγκοσμιοποίησης και της πολυπολιτισμικής ισοπέδωσης", όπως ανερυθρίαστα γράφεται ή αφήνεται να εννοηθεί. Είναι γνωστό στους παροικούντες στην Ιερουσαλήμ και σε όσους "συχνάζουν" στις παραδόσεις και στα σεμινάριά μου ή σε όσους γνωρίζουν τις σπάνιες δημόσιες παρεμβάσεις μου ότι, όπου πρέπει, ασκώ κριτική στις παθογόνες και αλλοτριωτικές όψεις τόσο της διαδικασίας της ευρωπαϊκής υπερεθνικής αλληλεξάρτησης όσο και των διεργασιών της οικονομικής και τεχνολογικής παγκοσμιοποίησης. Με τον τρόπο αυτό προσπαθώ, όπως οφείλω από την ιδιότητά μου και πάλι, να προσφέρω στις φοιτήτριες και στους φοιτητές μου ουσιαστικά ερείσματα πολυδιάστατης και πολυπρισματικής γνώσης αξιολογώντας τα υπέρ και τα κατά κάθε άποψης ώστε οι ίδιοι να είναι σε θέση να σχηματίσουν τεκμηριωμένη, ενημερωμένη και υπεύθυνη στάση και επιστημονική συνείδηση τόσο απέναντι στα ιστορικά γεγονότα και στις ερμηνείες τους όσο και απέναντι στα φλέγοντα ζητήματα του σύγχρονου κόσμου, ενός κόσμου που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς και βυθίζει ευρύτατα κοινωνικά στρώματα στην ανασφάλεια, τη φτώχεια και την αρρώστια δημιουργώντας μια γενικευμένη αίσθηση ανομίας, διακινδύνευσης και ριζικής αβεβαιότητας. Και, πάντως, γενικότερα, έχω την τάση ως επιστήμονας και ως εκπαιδευτικός περισσότερο να αμφιβάλλω, παρά να επιβάλλω τις "απαρασάλευτες αλήθειες μου" στους άλλους. Δοκιμάζω και δοκιμάζομαι.
Τέλος, θα ήθελα να καταστήσω σαφές ότι προσπαθώ να τηρώ ευλαβικά τα προβλεπόμενα από το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο που διέπει το εργασιακό καθεστώς των πανεπιστημιακών δασκάλων. Πρόθεσή μου είναι να προσφέρω τις όποιες δυνάμεις και τη δημιουργικότητά μου για το συλλογικό αγαθό, για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας και την αναβάθμιση των παιδαγωγικών σπουδών και της ιστορικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα.
Θα ήμουν πράγματι ευτυχής εάν οι αιτιάσεις εναντίον μου και εναντίον των ιδεών που πρεσβεύω έπαιρναν το δρόμο της δεοντολογικά αρμόζουσας επιστημονικής αντιπαράθεσης και της καλόπιστης δημόσιας κριτικής και όχι των υστερικών κραυγών που μόνο σκοπό έχουν τη δημόσια διαπόμπευσή μου στην ελληνική κοινή γνώμη, αποκλειστικά και μόνο για λόγους ιδεολογικοπολιτικούς. Η "ηθική και επιστημονική μου εξόντωση" και η φίμωσή μου θα σημαίνει πολύ περισσότερα από όσα σχεδίασαν οι πολέμιοι των ιδεών μου και σπιλωτές της προσωπικής και οικογενειακής μου αξιοπρέπειας. Με τις δαιμονοποιητικές πρακτικές τους "οπλίζουν" (χωρίς, όπως θέλω να ελπίζω, να το επιδιώκουν) το χέρι φανατικών ζηλωτών.
Στη σημερινή Ελλάδα δεν χρειαζόμαστε ούτε ήρωες ούτε δαίμονες. Χρειαζόμαστε σκληρή συλλογική δουλειά, στέρεες πολιτισμικές αναφορές, πίστη στο μέλλον και αυτογνωσία. Ως μικρή, περιορισμένη συμβολή στην ανάγκη που επισημαίνω ας εκληφθεί η επιστημονική μου τοποθέτηση στα ζητήματα της ιστορικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στη Βόρεια Αμερική, σε όλο τον κόσμο. Τίποτε περισσότερο. Ασκείστε μου σκληρή κριτική, αλλά μη δαιμονοποιείτε τις θέσεις μου. Δεν είναι θέσεις καινοφανείς. Τις υποστηρίζουν χιλιάδες ερευνητές παγκοσμίως. Δεν τους αξίξει μια τέτοια αρνητική δημοσιότητα.
