Εν αρχή ην η φύσις. Η φύση είναι η πραγματικότητα. Όλα είναι φύση. Και ο άνθρωπος φύση είναι. Και η κοινωνία φύση είναι, προέκτασή της. Όπως το ζώο μετεξελίχτηκε σε άνθρωπο, έτσι και η ανθρώπινη αγέλη μετεξελίχτηκε σε κοινωνία. Οι εξελίξεις και οι αλλαγές στη ζωή, που μελετούν -από τη σκοπιά της η καθεμιά- επιστήμες όπως η γεωλογία, η παλαιοντολογία, η αρχαιολογία, η ανθρωπολογία, διαρκούν βέβαια, όπως και οι «μέρες» του Θεού στη Γένεση της Παλαιάς Διαθήκης, μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Οι ανθρώπινες κοινωνίες επιβίωναν παίρνοντας πάντα από τη φύση ό,τι χρειάζονταν για να συντηρηθούν και να καλύψουν τις βασικές ανάγκες των μελών τους. Επιβίωναν ακόμη βρίσκοντας τρόπους να προφυλαχτούν από τις φυσικές αντιξοότητες και τους κινδύνους της φύσης, άλλοτε επιτυχώς και άλλοτε όχι. Η φύση παρείχε γενναιόδωρα τα αγαθά της και ο άνθρωπος, συμφιλιωμένος μαζί της, προσπαθούσε να αντλήσει και να εξασφαλίσει τα προς το ζην σε υποτυπώδεις αρχικά μορφές ανάπτυξης. Κάποτε η φύση «θύμωνε» και τότε οι άνθρωποι δεν ήξεραν πού να κρυφτούν. Τα ξεσπάσματά της ήταν σεισμοί, εκρήξεις ηφαιστείων, καταποντισμοί, πυρκαγιές, κατολισθήσεις, καταιγίδες, τυφώνες, κυκλώνες, θύελλες αλλά και ξηρασίες, σιτοδείες, λιμοί, λοιμοί, επιδημίες και όλα αυτά που ονομάζουμε και σήμερα φυσικές καταστροφές, ακραία καιρικά φαινόμενα, πανδημίες ή με τη γενική έκφραση «θεομηνίες», που ταυτίζει τη φύση με το θεό.
Ωστόσο ο άνθρωπος πέτυχε πολλά και θαυμαστά παλεύοντας και ξεπερνώντας σταδιακά τα εμπόδια της φύσης, ανακαλύπτοντας και αξιοποιώντας τον πλούτο της προς το συμφέρον του και την κάλυψη των όλο και πιο αυξημένων αναγκών του. Ήδη ο Σοφοκλής, στο πρώτο στάσιμο της Αντιγόνης του, χαρακτήρισε τον άνθρωπο ως το πιο φοβερό και πιο θαυμαστό απ’ όλα τα φοβερά και τα θαυμαστά, απαριθμώντας μάλιστα και τα επιτεύγματα που τεκμηριώνουν τη «δεινότητα» του ανθρώπου. Μόνο το θάνατο, λέει, δεν κατάφερε ακόμα να αποφύγει, ενώ έχει βρει τρόπους να γλιτώνει από πολλές αρρώστιες. Η αλήθεια είναι όμως πως και τότε και τώρα, με όλα τα θαυμαστά επιτεύγματά του, ο άνθρωπος παραμένει ανήμπορος στη δύναμη της φύσης και στην αιφνίδια επίθεση του απρόοπτου.
Παράλληλα βέβαια οι ανθρώπινες κοινωνίες εξελισσόμενες και μεταβαλλόμενες από απλές και χορτοφαγικές σε «τρυφώσες» και καταναλωτικές, οργανώθηκαν πολιτικά, βρήκαν τρόπους και συστήματα πολιτικής διακυβέρνησης, ίδρυσαν θεσμούς και θέσπισαν νόμους προσπαθώντας να εμποδίσουν τη βία και τους αλληλοσπαραγμούς, να συγκρατήσουν την ισχύ σε πλαίσιο δικαιοσύνης κατά το δυνατόν. Η ζωή πάντως βελτιωνόταν θεαματικά και ορισμένες κοινωνίες κατάφεραν να φτάσουν σε πολύ υψηλά επίπεδα διαβίωσης, ευημερίας, ποιότητας ζωής και πολιτισμού. Η εξέλιξη δεν έγινε βέβαια ούτε γρήγορα ούτε εύκολα ούτε παντού ούτε εξίσου. Έγιναν με το πέρασμα του καιρού και ανάλογα με τις φυσικές και ιστορικές συνθήκες, τις οικονομικές δυνατότητες, τη νοοτροπία, αλλά και τη θέληση, την εργασία, τη γνώση, που επένδυσαν οι διάφορες κοινωνίες σε όλες εποχές ως τις μέρες μας, όπου ο αγώνας του ανθρώπου συνεχίζεται.
«Φύσις κρύπτεσθαι φιλεῖ», λέει ο Ηράκλειτος, έχει δηλαδή τα μυστικά της η φύση, αλλά και ο άνθρωπος δεν παύει να προσπαθεί με την επιστημονική έρευνα να τα αποκαλύψει θέλοντας να φτάσει σε όλο και πιο υψηλά επίπεδα ανάπτυξης και ισχύος. Η οικονομική ανάπτυξη γίνεται πλέον αυτοσκοπός και ιδεολογία του καπιταλισμού όπου ο άνθρωπος, βιάζει και εκβιάζει τη φύση για να την αναγκάσει να υπηρετήσει τα ποικίλα συμφέροντα των ισχυρών. Με ευνοϊκές πολιτικές και νομικές ρυθμίσεις, με χημικές, και τεχνολογικές παρεμβάσεις ο άνθρωπος μεταβάλλει, μεταλλάσσει και μετατρέπει τη φύση σε ορίζοντα κερδοφορίας, αδιαφορώντας αν η μετάλλαξη της φύσης υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής ή προκαλεί ανεπανόρθωτη βλάβη στο περιβάλλον, με κίνδυνο να οδηγήσει σε καταστροφή του πλανήτη. Ήδη η κλιματική αλλαγή (και όχι μόνο) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου συνιστώντας μεγαλύτερη οικολογική ευαισθησία και ορθολογικότερη ανάπτυξη. Αλλά τη θέληση των ισχυρών ποιος θα μπορέσει να την εμποδίσει;
Παράλληλα εξάλλου ο άνθρωπος αλλάζει και τη δική του φύση, την ανθρώπινη, ώστε να την καταστήσει περισσότερο συμβατή με τη θέλησή του, με την επιθυμία του, με το γούστο του όχι μόνο αποκαθιστώντας βλάβες και δυσλειτουργίες αλλά και διορθώνοντας ατέλειες, λάθη, ελλείψεις ή ενισχύοντας και προσθέτοντας δυνατότητες. Έτσι η φυσική κατάσταση του καθενός μπορεί να γίνει κατά περίπτωση φιλικότερη, υγιέστερη, ισχυρότερη, μακροβιότερη, νεανικότερη, αισθητικά ωραιότερη και ο άνθρωπος να ζει σε καλύτερη σχέση με τον εαυτό του, αρκεί βέβαια να διαθέτει τα απαιτούμενα χρήματα και οι ποικίλες τεχνικές επεμβάσεις (πλαστικής χειρουργικής, τεκνοποίησης, αλλαγής φύλου, ψυχοτρόπα φάρμακα κ.ά.) να γίνονται με τρόπο που να μη θέτει σε κίνδυνο τη ζωή και να μη έρχεται σε σύγκρουση με θεμελιώδη αιτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης και τους προβληματισμούς που θέτει η βιοηθική. Ή μήπως αυτά δεν έχουν πια σημασία;
Η φύση λοιπόν ήταν εξαρχής και είναι πάντα η πηγή και η βάση της ζωής των ανθρώπων αλλά δεν μπορούμε να ξέρουμε τις δυνατότητες, την αντοχή, τα όριά της. Υποθέτουμε πως είναι άπειρα, ανεξάντλητα, απέραντα, αυτορρυθμιζόμενα. Είναι όμως; Το φυσικό περιβάλλον αλλάζει συνεχώς με τις ανθρώπινες παρεμβάσεις, οι οποίες στην εποχή μας έγιναν εξαιρετικά έντονες, επίμονες και αδιάκοπες, για χάρη της ανάπτυξης και του κέρδους στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Το αθλητικό ιδεώδες «πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά» έγινε πλέον κοινωνικά κυρίαρχο καθορίζοντας και τις ατομικές συμπεριφορές: πιο πολύ, πιο πολλά, όλα, «απεριόριστα». Οι Έλληνες είχαν ανακαλύψει την έννοια του μέτρου και τη συναφή έννοια της ύβρης, έννοιες για τις οποίες ο «φαουστικός» άνθρωπος του καιρού μας αδιαφορεί, επιδιώκοντας την υπέρβαση, το παραπέρα, το παραπάνω, το καλύτερο, το άλλο, το αλλιώς τείνοντας προς το άπειρο με κάθε κόστος.
Με την κάθε αλλαγή διαμορφώνεται μια νέα φύση που συνήθως συνοδεύεται από μια νέα νομοθεσία προσαρμοσμένη στη νέα πραγματικότητα εν αναμονή της νέας αλλαγής η οποία στην εποχή μας επέρχεται με όλο και ταχύτερους ρυθμούς, σε αντίθεση με τους αργούς ρυθμούς του παρελθόντος. Έτσι πορεύεται πια η ζωή του ανθρώπου. Ζητούμενο είναι να κρατηθεί η πορεία της σε αρμονία και ισορροπία με τη φύση, όχι σε ρήξη και πόλεμο, όπως φαίνεται να επιζητεί η άνευ ορίων και όρων ανάπτυξη.
