Εδώ και πολύ καιρό, παρατηρείται, εν ονόματι του εκσυγχρονισμού της μεταμοντέρνας εποχής μας, μια γενικότερη απαξίωση της ελληνικής γλώσσας προς όφελος της αγγλικής, η χρήση της οποίας τείνει να προσλάβει τρομακτικές και ανησυχητικές διαστάσεις σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας: στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο, όπως εφημερίδες και έντυπα με αγγλικούς τίτλους, City Press, Free Press, Real News, Free Sunday, Athens Voice, Spring Break-Olive, Hair and Style, Out of Limits, Men’s Health και άλλα ηχηρά παρόμοια, στα μέσα μαζικής επικοινωνίας και τα τηλεοπτικά κανάλια, στις επιγραφές των καταστημάτων και εστιατορίων (No Name, Baby’s Smile, Foot Walk, Salty Sailor, Frame Garden Restaurant, Butcher Shop, Meat Square ή ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες), στους τίτλους κινηματογραφικών ταινιών και θεατρικών έργων, όπου ενδεικτικά σταχυολογούμε: Slumdog Millionaire, Fast and Furious, Killshot, The Gladiators, The International, Crank 2: High Voltage, Gold Class, Fanboys, Pinster’s People, Toilet Stories, Prison Break, Bedtime Stories, Secret Room, Touch me in the Morning, Naked Boys Singing...

Στο αγωνιώδες ερώτημα της κρίσης που διέρχεται σήμερα η ελληνική γλώσσα και του κινδύνου που διατρέχει να παραγκωνισθεί από την αγγλική, που είναι παγκοσμίως κυρίαρχη γλώσσα, απαντά μ’ ένα εξαίρετο κείμενο ¹ ο Βρετανός Peter Mackridge, καθηγητής των Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Εύστοχα η Κεντρική Επιτροπή Διαγωνισμού του Α.Σ.Ε.Π., για τους εκπαιδευτικούς κλ. ΠΕ02, έθεσε στο μάθημα της Ειδικής Διδακτικής Νεοελληνικής Γλώσσας και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, ως δεύτερο ερώτημα, το συγκεκριμένο κείμενο, με την παρατήρηση μόνο ότι η ερώτηση δεν είχε σχέση με την απειλούμενη, βάσει του αποσπάσματος, κρίση της ελληνικής γλώσσας, αλλά με τη διδασκαλία της Γραμματικής και του Συντακτικού (!): «βασισμένοι στις αρχές της κειμενοκεντρικής προσέγγισης του γλωσσικού μαθήματος και με αφετηρία το παραπάνω κείμενο, να δείξετε στους μαθητές της Γ΄ τάξης του Γυμνασίου βασικά στοιχεία της μορφής και της συντακτικής λειτουργίας των ειδικών προτάσεων».

Η απαξίωση της χρήσης της ελληνικής γλώσσας αποτελεί πρωτίστως ευθύνη της Πολιτείας· πολύ σωστά επισημαίνει ο Παντελής Μπουκάλας, σε σχόλιό του ², με αφορμή το χρόνο που διατίθεται για τις πολιτιστικές ειδήσεις της ΝΕΤ, εν προκειμένω της απονομής κρατικών λογοτεχνικών βιβλίων, ο οποίος είναι λιγότερος και υποτονικότερος έναντι «του εθνικού μας τραγουδιστή που τραγουδάει στα εθνικά μας αγγλικά τα σουξέ του, αντίγραφα όλα του ίδιου μοντέλου...»· και συνεχίζει «Αντίθετα, το ρεπορτάζ που αφορά τον κ. Ρουβά είναι ζωηρότατο· οι ρεπόρτερ, οι υπουργοί, τα γραφειοκρατικά στελέχη του τουρισμού και της τηλεόρασης, όλοι εμφανίζονται όχι απλώς συντονισμένοι με τον τραγουδιστή, αλλά ταυτισμένοι μαζί του, σαν ιερείς, ψάλτες και πιστοί του Μεγάλου Ονείρου».

Από την άλλη μεριά, το Υπουργείο Παιδείας εξακολουθεί να διατηρεί στο Γυμνάσιο το χωρισμό τμημάτων σε αρχαρίους και προχωρημένους στα Αγγλικά - ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο με τα Ελληνικά, παρά την ύπαρξη πολλών ξένων - μέτρο που είχε νόημα, όταν είχε πρωτοεισαχθεί η διδασκαλία των Αγγλικών πειραματικά σε κάποια δημοτικά, ενώ σήμερα όλα τα παιδιά διδάσκονται στο Δημοτικό την αγγλική γλώσσα 2-3 ώρες εβδομαδιαίως³.

Το θέμα της υπέρμετρης χρήσης αγγλικών λέξεων καθώς και της γενικότερης υποβάθμισης της ελληνικής γλώσσας ανέδειξε από το βήμα της Ακαδημίας Αθηνών ο Ακαδημαϊκός Αντ. Ν. Κουνάδης⁴, παραθέτοντας μάλιστα ενδιαφέροντα στοιχεία. Χαρακτηριστικά ανέφερε⁵ ότι η ελληνική γλώσσα είναι η πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου, με 5 εκατομμύρια λέξεις, ενώ η αγγλική, που χρησιμοποιούμε κατά κόρον, έχει μόνο 490.000 λέξεις και φέρεται να έχει δανειστεί από την ελληνική 41.615 λέξεις (Λεξικό Γουέμπστερ). Και η κορυφαία γαλλίδα Ελληνίστρια Jacqueline de Romilly⁶ προτρέπει διαρκώς όλο τον κόσμο να μάθει ελληνικά, γιατί η ελληνική μας βοηθάει πρώτα απ’ όλα να καταλάβουμε τη δική μας γλώσσα.

Άκρως επίκαιροι, εξάλλου, παραμένουν οι λόγοι των δύο μεγάλων ποιητών μας Γιώργου Σεφέρη⁷ και Οδυσσέα Ελύτη⁸ κατά την τελετή απονομής των βραβείων Νόμπελ⁹. Σε άλλο κείμενό του ο Σεφέρης υπογραμμίζει: «Ο Θεός μας χάρισε μια γλώσσα ζωντανή, εύρωστη, πεισματάρα και χαριτωμένη, που αντέχει ακόμη, μολονότι έχουμε εξαπολύσει όλα τα θεριά για να τη φάνε·...αν συνεχίσουμε τον ίδιο δρόμο, αν αφεθούμε μοιρολατρικά στη δύναμη των πραγμάτων, θα βρεθούμε στο τέλος μπροστά σε μια γλώσσα εξευτελισμένη, πολύσπερμη και ασπόνδυλη... »¹⁰.

Ο λόγος των ποιητών υπαγορεύει σε όλους μας, ιδιαίτερα τους εκπαιδευτικούς, το χρέος να αντιταχθούμε σθεναρά σε κάθε προσπάθεια υποβάθμισης της γλώσσας, καταδικάζοντας κάθε εστία φθοράς της και αγωνιζόμενοι, παντοιοτρόπως, για την προστασία της και τη διάσωση της γλωσσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

¹ Βλ. Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας, Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα 1999, σ.σ. 236-244.
²Στάσεις. Η Ελλάδα που εξάγεται, Ελευθεροτυπία, 18 Μαρτίου 2009.
³Βλ. Λιάνα Τσιρίδου, «Η διδασκαλία της ξένης γλώσσας στο γυμνάσιο (ή οι αναχρονισμοί ενός μοντερνισμού)», Παιδεία και Κοινωνία, Αυγή, 26 Απριλίου 2009.
⁴Δημόσια Συνεδρία, 31 Μαρτίου 2009, «Η ελληνική γλώσσα ανά τον κόσμο: παρελθόν, παρόν και μέλλον».
⁵Βλ. Ν. Κοντράρου-Ρασσιά, «5.000.000 λέξεις για χάσιμο», Ελευθεροτυπία, 15 Απριλίου 2009.
⁶Βλ. Έπος και Δράμα. Κείμενα της Jacqueline de Romilly για την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, (Μετάφραση-επιμέλεια Αναστάσιος Αγγ. Στέφος), Εκδόσεις Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Αθήνα 1998, σελ. 284.
⁷ «Ομιλία στη Στοκχόλμη», Δοκιμές, τ. Β΄, Ίκαρος, Αθήνα 2003&sup8;, σελ. 159.
⁸ «Λόγοι στην Ακαδημία της Στοκχόλμης», Εν Λευκώ, Ίκαρος, Αθήνα 1955&sup4;, σ.σ. 325, 327.
⁹Βλ. Φιλολογική, 106 (2009), Κύριο άρθρο.
¹⁰ «Η γλώσσα στην ποίησή μας», Δοκιμές, τ. Β΄, Ίκαρος, Αθήνα 1974, σ.σ. 173-174.