28-02-2021
Στη χώρα μας έχουν γίνει πάρα πολλές μελέτες για το περιεχόμενο και τη διδακτική μεθοδολογία των σχολικών βιβλίων. Ξεκινώντας από την εμβληματική μελέτη των Δημήτρη Γληνού και Σωκράτη Κουγέα για τα αναγνωστικά πριν και μετά τη μεταρρύθμιση του 1917, φτάνουμε στον επόμενο κομβικό σταθμό: τη μελέτη της Άννας Φραγκουδάκη για τα αναγνωστικά του δημοτικού σχολείου, η οποία έγινε η επιστημονική βάση για την παραγωγή πολλών μελετών, διατριβών κτλ. σχετικά με το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων, όχι μόνο των αναγνωστικών του δημοτικού αλλά και άλλων μαθημάτων στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Οι μελέτες αυτές έχουν εστιάσει σε μια σειρά από θεματικές ενότητες και το πως αυτές αναδεικνύονται και προσεγγίζονται από τα σχολικά βιβλία (το έθνος, η σημαία, η σχέση των φύλων, η οικογένεια και η δομή της, κ.ά.).
Αυτό που απουσιάζει εντελώς από τα σχολικά βιβλία, όλων των βαθμίδων, είναι η σεξουαλική διάσταση του ανθρώπου, η σεξουαλικότητα με τις εκδηλώσεις της, τις μορφές της, τις κοινωνικές συνδηλώσεις της κτλ.
Ξεφυλλίζοντας τα σχολικά βιβλία, όλων των βαθμίδων, δε θα βρούμε τίποτα σχετικό με τη σεξουαλικότητα. Δεν υπάρχει αναφορά σε βιβλίο γλώσσας του δημοτικού, διήγημα στο μάθημα της λογοτεχνίας, εικόνα ή έργο τέχνης, κάποια αναφορά στην ιστορία, κάποια πηγή από αρχαίο ή αναγεννησιακό ή νεότερο συγγραφέα σε ένα μικρό ράστερ κάποιας σελίδας των βιβλίων ιστορίας που να αναφέρεται στη σεξουαλικότητα.
Ελάχιστες αναφορές υπάρχουν διάσπαρτες στα βιβλία της Βιολογίας, όχι όμως για τη σεξουαλικότητα αλλά για την αναπαραγωγή και τη βιολογική λειτουργία των οργάνων του άνδρα και της γυναίκας.
Η βιβλιογραφία που δείχνει την αρνητική επίδραση της αποσιώπησης της σεξουαλικότητας από το σχολείο είναι τεράστια. Η σεξουαλικότητα από τη στιγμή που δεν υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια, τα κείμενα, τις εικόνες κτλ. όχι μόνο ξεφεύγει από την ανοικτή παιδαγωγική της διαχείριση εντός του σχολείου αλλά και μετατρέπεται σε κάτι «μυστικό», «απόκρυφο». Η αναφορά σε αυτήν συνιστά ντροπή ή «παράβαση» των κανόνων. Η «μυστικότητα» και το «απόκρυφο» είναι κυρίως οι λόγοι που βοηθούν κάθε τι που συμβαίνει στο παιδί και σχετίζεται με τη σεξουαλικότητα του να μην μαθαίνεται εύκολα και έγκαιρα από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς. Η «μυστικότητα» που περιβάλλει τη σεξουαλικότητα μετατρέπεται σε σύμμαχο όσων κακοποιούν σεξουαλικά παιδιά και εφήβους. Γίνεται, επίσης, σύμμαχος όσων κακοποιούν ανήλικους, καθώς τα θύματα δεν έχουν «εξοπλιστεί» με τη γνώση των «σημαδιών» που προμηνύουν τέτοιου είδους επιθέσεις ή δεν έχει περάσει ποτέ από το μυαλό τους ότι μπορεί να συμβεί και αυτό. Η απομυθοποίηση της σεξουαλικότητας μέσω της εισαγωγής της στο σχολείο, μπορεί να προσφέρει πολλά στην ενίσχυση της ικανότητας των παιδιών και των εφήβων να διαχειριστούν τα όσα συμβαίνουν στη ζωή τους σε σχέση με αυτή τους τη φυσική διάσταση.
Δεν αρκεί στα σχολεία η σεξουαλική αγωγή ή κάποιες δράσεις προαιρετικές και περιθωριακές, στις οποίες θα συμμετέχει το παιδί αν και εφόσον δώσουν έγκριση οι γονείς του. Ούτε μπορεί να συνεχιστεί το «καθεστώς του τρόμου», στο οποίο ο/η εκπαιδευτικός που θα αναφερθεί στη σεξουαλικότητα να κινδυνεύει από καταγγελίες στις εκπαιδευτικές αρχές μέχρι και μηνύσεις στη δικαιοσύνη.
Η σεξουαλική διάσταση του ανθρώπου πρέπει να μπει στα μαθήματα, όπως το φύλο, η εθνική συνείδηση, η θρησκευτικότητα, κτλ. Η ένταξη της σεξουαλικότητας στα μαθήματα και όχι ως διακριτή αγωγή δημιουργεί τους όρους της «νομιμοποίησης» της. Αναγνωρίζεται πλέον από μικρούς και μεγάλους, εκπαιδευτικούς και γονείς ότι οι άνθρωποι έχουν σεξουαλικότητα, η οποία οφείλει να βρει τη θέση της στο σχολείο και να μετατραπεί από «κρυφό» και «μυστικό» σε αυτό που πραγματικά είναι: σε φυσική κατάσταση και φυσιολογική λειτουργία.
Δεδομένου ότι έχει ξεκινήσει μια νέα προσπάθεια διαμόρφωσης νέων προγραμμάτων σπουδών, είναι μεγάλη ευκαιρία το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής να την αξιοποιήσει για να εισάγει τη σεξουαλική διάσταση του ανθρώπου στα σχολικά εγχειρίδια και τις δράσεις του σχολείου.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειαζόμαστε τη σεξουαλική αγωγή ως δραστηριότητα στο σχολείο από επιμορφωμένους εκπαιδευτικούς. Ταυτόχρονα, όμως, χρειαζόμαστε την ένταξη της σεξουαλικότητας στο επίσημο σχολικό πρόγραμμα.
Κώστας Θεριανός, Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου Κοινωνικών Επιστημών, 4ο ΠΕΚΕΣ Αττικής
