(24/06/2021)
Τα φετινά θέματα στο μάθημα της Ιστορίας Ανθρωπιστικών Σπουδών παρουσίαζαν αρκετές ομοιότητες με τα προηγούμενα χρόνια, αλλά είχαν και κάποιες ενδιαφέρουσες διαφορές.
Στο Α1 ζητήθηκε ένας ορισμός (Συνθήκη των Σεβρών) που μπορούσε να απαντηθεί συνδυαστικά, με διαφορετικά χωρία του βιβλίου. Αυτό είναι μία κίνηση προς την επιθυμητή κατεύθυνση, αλλά, γενικότερα, η κριτική σε αυτού του τύπου τους «ορισμούς» αφορά τη στατικότητά τους, που οδηγεί στην απλή αναπαραγωγή (βλ. αποστήθιση) σπαραγμάτων του βιβλίου. Υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσε, για παράδειγμα, να ζητηθεί πώς χρησιμοποιείται ο ίδιος όρος σε διαφορετικά γλωσσικά και ιστορικά περιβάλλοντα, στα μεν και στα δε συμφραζόμενα, ή να ζητηθεί η διευκρίνιση διαφορετικών όρων που αναφέρονται στο ίδιο γεγονός, ώστε να εντοπιστούν ομοιότητες-διαφορές, συγκλίσεις και αποκλίσεις.
Στο θέμα Α2 η διασπορά των προτάσεων ανταποκρίνεται στο αίτημα για κάλυψη ευρέος φάσματος της ύλης, ωστόσο δημιουργεί και μία εικόνα πολυδιάσπασης – ερωτήσεων με μηχανιστικό και εγκυκλοπαιδικό χαρακτήρα, που δεν εντάσσονται σε κάποιο νοηματικό άξονα. Μήπως θα ήταν καλύτερο να αντικατασταθεί αυτή η άσκηση με «συμπλήρωση κενών» από λέξεις-κλειδιά στο πλαίσιο ενός μεστού νοήματος αποσπάσματος;
Στα Β1 και Β2 (που τους αντιστοιχούν 25 μόρια!) δίνονται απαντήσεις αποκλειστικά από το κείμενο του βιβλίου και το πρόβλημα των εξεταζομένων είναι, πέρα από την «ανάμνηση» του χωρίου, ο ακριβής προσδιορισμός της αρχής και του τέλους του. Καταρχήν θα συμφωνούσε κανείς ότι οι «εκτός θέματος» απαντήσεις αποκαλύπτουν σύγχυση ή/και έλλειψη κατανόησης, γι’ αυτό και η αρνητική βαθμολόγηση μπορεί να είναι μέρος της αξιολόγησης. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν συνηθιζόταν μέχρι τώρα και αν οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν προετοιμάσει τις μαθήτριες και τους μαθητές τους για να χειριστούν ένα τέτοιο ενδεχόμενο, τότε, υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Ειδικότερα για τις σχέσεις μεταξύ Φεντερασιόν και ελληνικού εργατικού κινήματος, δύσκολα θα υποστήριζε κανείς ότι δεν υπήρξαν ή ότι η ιδεολογία και τα στελέχη της Φεντερασιόν, π.χ. ο Αβραάμ Μπεναρόγια, δεν επηρέασαν άμεσα και έμμεσα τις ζυμώσεις στη διαμόρφωση του ελληνικού εργατικού κινήματος (βλ. Λεονταρίτης, Γ., Το ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, Εξάντας, Αθήνα 1978, σσ. 75-76, 79· Τσοκόπουλος, Β. «Μπεναρόγια. Ο “κόκκινος Αβραάμ” της Φεντερασιόν», Το Βήμα, φύλλο 31/12/2010). Αυτό σημαίνει, κατά τη γνώμη μας, ότι αν ένας μαθητής/μαθήτρια ισχυριστεί ότι η Φεντερασιόν, λειτουργώντας ως δίαυλος της σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας, όπως αναφέρεται στο βιβλίο, επηρέασε τη διαμόρφωση του ελληνικού εργατικού κινήματος κατά τη διάρκεια του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, όχι μόνο δεν θα πρέπει να του αφαιρεθούν μόρια, αλλά να του προσμετρηθούν.
Τα Γ1 και Δ1 φαίνονται σαφώς διατυπωμένα θέματα με σχετικά ικανό αριθμό παραθεμάτων που δίνουν τη δυνατότητα οικοδόμησης σύνθετου ιστορικού λόγου. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της απάντησης στο Γ1 προέρχεται από αναπαραγωγή του κειμένου του βιβλίου, χωρίς να συμβαίνει το ίδιο στο Δ1. Στα παραθέματα δεν υπάρχει ούτε μία πρωτογενής ιστορική πηγή (με την εξαίρεση παρένθετων στοιχείων, όπως της δήλωσης και του τηλεγραφήματος του Βενιζέλου), ούτε υποψία αντικρουόμενων-αντιφατικών ερμηνειών ή διλημματικών ερωτημάτων, καμία ερώτηση για την οπτική και την εστίαση της πηγής και καμιά εικόνα! «Καινά δαιμόνια», θα έλεγε κάποιος.. Μα είναι ο «κανόνας», θα απαντούσε κάποιος άλλος. Κάπως έτσι γίνονται οι εξετάσεις στο μάθημα της Ιστορίας σε άλλες χώρες.. Δεν θα έπρεπε λοιπόν και οι Πανελλαδικές Εξετάσεις να κινηθούν προς την ίδια κατεύθυνση, στην εποχή της πολυφωνίας και του καταιγισμού πληροφοριών και εικόνων; Μήπως δεν υπάρχουν γελοιογραφίες στο βιβλίο ή άλλες εικόνες που επιδέχονται σχολιασμό και συσχέτιση με το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αναφέρονται; Το ερώτημα Δ1 φαίνεται να ευνοεί τη διάκριση πολιτικών στάσεων, αλλά παραμένει σε επίπεδο περιγραφής / απλής αναφοράς («να αναφερθείτε»), χωρίς να ζητούνται με ρητό τρόπο αίτια ή συνέπειες, αλλαγές ή συνέχειες ή άλλες συσχετίσεις των πολιτικών με τα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απλή αντιγραφή επιλεγμένων πληροφοριών –στην καλύτερη περίπτωση– από τις πηγές και όχι την αναπροσαρμογή τους στο πλαίσιο ενός ισχυρισμού, δηλαδή μιας μικρο-ερμηνείας, που απαντά σε εστιασμένο ιστορικό ερώτημα. Οι βαθμοί που δίνονται στη «σύνθεση» είναι πολύ λίγοι, κατά την εκτίμησή μας τουλάχιστον, ενώ η συνθετική ικανότητα δεν συνδυάζεται ρητά με την «τεκμηρίωση», τη «διασαφήνιση», την «ανάλυση» ή την «αφήγηση» – για να αναφέρουμε μερικές ακόμα από τις δεξιότητες που ανοίγουν τη βεντάλια της ιστορικής ερμηνείας.
Καταληκτικά, υπάρχει ακόμα μακρύς δρόμος για τον μετασχηματισμό των Πανελλαδικών Εξετάσεων στο μάθημα της Ιστορίας (μόνο;), προκειμένου να συνδεθούν με τις αναζητήσεις της σύγχρονης διεθνούς έρευνας στην αξιολόγηση του Μαθήματος. Και, για να πούμε κάτι απλό, τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει όταν το ίδιο –ένα και μοναδικό– βιβλίο εξετάζεται από το 1999-2000 μέχρι σήμερα.
Συντάκτες: Παναγιώτης Γατσωτής, Ηλίας Στουραΐτης
Ο Ε. Βενιζέλος υπογράφει τη Συνθήκη των Σεβρών, πηγή Wikipedia
