[26/8/2021]
Μάρτιος 2021. Οκτώ έφηβοι, ο Αναστάσης, ο Γιάννης, η Ηλιάνα, ο Θωμάς, η Κατερίνα, η Μαρία Α., η Μαρία Κ. και η Σοφία εμπνέονται από την επέτειο του 1821 και προβληματίζονται σχετικά με το επαναστατικό φαινόμενο, ευρισκόμενοι στην ιδιότυπη πολιορκία της πανδημίας. Ποιοι είναι οι λόγοι που θα επαναστατούσαν σήμερα;
Το βραβευμένο ιστορικό ντοκιμαντέρ «Αγαπητό μου ημερολόγιο» από τους μαθητές του 1ου ΕΠΑ.Λ. Ιλίου, αξιοποιώντας αρχεία οπτικοακουστικού υλικού, προσεγγίζει κριτικά το παρελθόν συνομιλώντας με το παρόν και το μέλλον. Η υπέρτατη θυσία των αγωνιστών του 1821, η Μαντώ Μαυρογένους, τα κείμενα των Συνταγμάτων του Αγώνα, αλλά και η ίδια η Άνοιξη εμπνέουν τους έφηβους-μαθητές να μιλήσουν για την Ελευθερία που πηγάζει από μέσα τους και δεν έχει σύνορα.
Μέσα στην πανδημία οι εκπαιδευτικοί σε όλο τον κόσμο αναζήτησαν τρόπους, ώστε να διδάξουν με τα διαθέσιμα εργαλεία, αλλά και νέα μέσα, εξασφαλίζοντας υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Οι εξελίξεις στον χώρο της εκπαίδευσης ήταν ραγδαίες και η αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας απαραίτητη.
Στο συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ, κύριο μέλημα του υπεύθυνου εκπαιδευτικού Πολυχρόνη Γιαννικόπουλου ήταν η επιτυχής υλοποίηση ενός εκπαιδευτικού προγράμματος –εξ ολοκλήρου εξ αποστάσεως– που να διατηρεί υψηλό επίπεδο ποιότητας, τόσο σε επίπεδο μάθησης όσο και τεχνολογίας, καθώς η διαμεσολάβηση της οθόνης, κυρίως σε ομαδικές εργασίες, παρουσιάζει πολλά και σοβαρά προβλήματα. Το πιο δύσκολο κομμάτι, όμως, σε όλη τη διαδικασία ήταν να «γκρεμιστεί» το απρόσωπο της οθόνης και να κεντρισθεί το ενδιαφέρον των μαθητών. Να δοθούν κίνητρα στους μαθητές και, ταυτόχρονα, διερευνώντας τις προϋπάρχουσες γνώσεις και ικανότητές τους, ο εκπαιδευτικός να εισαγάγει, μέσα από την προσωπική καλλιτεχνική έκφρασή τους, την καλύτερη κατανόηση των οπτικοακουστικών επιλογών τους. Οι νέες παιδαγωγικές, εξάλλου, στοχεύουν στην κατάκτηση της γνώσης από τους μαθητές μέσα από βιωματικές διαδικασίες.
Στόχος ήταν να κατανοήσουν την έννοια της ιστορικής πηγής και την αξιοποίησή της, να διαμορφώσουν ερευνητικό πνεύμα, να καλλιεργηθεί η διαθεματικότητα και η διεπιστημονικότητα μέσα από την υλοποίηση ψηφιακών έργων, καθώς και να ενισχυθεί η φαντασία, η αυτενέργεια, η πρωτοβουλία για καλλιτεχνική έκφραση και η πηγαία δημιουργικότητα. Επιπλέον, να εξοικειωθούν με τη «γλώσσα» της κινηματογραφικής αφήγησης και το σενάριο και να αποκτήσουν ψηφιακές δεξιότητες. Τέλος, το πιο σημαντικό ήταν να ανακαλύψουν πολιτιστικά στοιχεία και παραδόσεις μιας άλλης εποχής και να τα συγκρίνουν με το σήμερα. Το στοίχημα ήταν να πραγματοποιηθεί ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ με θέμα την Επανάσταση του χθες σε σχέση με το σήμερα.
Η συζήτηση που ανέκυψε περιέλαβε προβληματισμούς γύρω από τις έννοιες επανάσταση, εξέγερση, ελευθερία, συζητώντας για τους λόγους επανάστασης στο σήμερα. Δόθηκαν φύλλα εργασίας για αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο (από συγκεκριμένες ιστοσελίδες) για την Επανάσταση του 1821. Ακολούθησαν διαδικτυακά μαθήματα Ιστορίας, αναζητώντας και ανακαλύπτοντας πηγές, τεκμήρια και επιλεγμένη βιβλιογραφία. Η πολύτιμη βοήθεια της εκπαιδευτικού ιστορικού-φιλολόγου Αθηνάς Πανταζή υπήρξε καθοριστική. Ως διδάσκουσα του μαθήματος προσπάθησε να καθοδηγήσει τους μαθητές, ώστε να ξετυλίξουν το νήμα των γεγονότων, όπως αυτά επηρεάστηκαν και καθορίστηκαν από το ιστορικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο της εποχής, αλλά και τις ιδιαιτερότητες των συνθηκών, που ανέδειξαν εν τέλει την επανάσταση σε κορυφαίο και πολυσύνθετο παγκόσμιο ιστορικό γεγονός.
Κατά τη διάρκεια των διαδικτυακών μαθημάτων, παρουσιάστηκε στους μαθητές διαδραστική παρουσίαση για την ιστορία του ντοκιμαντέρ, καθώς και για την τέχνη του κινηματογράφου και συγχρόνως έγινε συζήτηση για τον ρόλο της κινηματογραφικής γραφής και τους τρόπους ψηφιακής αφήγησης. Μέσα από την αναζήτηση ιστορικών πηγών και πληροφοριών –κυρίως από το ψηφιακό αποθετήριο της ΕΡΤ– κάθε μαθητής επικεντρώθηκε σε μία συγκεκριμένη θεματική που του έκανε εντύπωση. Σκοπός ήταν να ανακαλύψουν τη δική τους σύνδεση με την ιστορία και να εκφραστούν δημιουργικά. Το πιο ενδιαφέρον μέρος, όμως, υπήρξε η προσπάθεια συγγραφής κειμένου με τις σκέψεις και απόψεις τους. Η ομάδα δεν είχε την ευκαιρία να συνυπάρξει φυσικά και να μοιραστεί την ενέργειά της, παρόλα αυτά, ανταποκρίθηκε έξοχα δημιουργώντας αφηγήσεις με το προσωπικό ύφος του κάθε μαθητή να είναι άμεσα αντιληπτό. Για να γίνει ακόμα πιο προσωπική η αφήγηση, δόθηκε η οδηγία να γράψουν τα κείμενά τους, όπως θα τα εξομολογούνταν στο ημερολόγιό τους. Έτσι, γεννήθηκε και η ιδέα του ντοκιμαντέρ, τονίζοντας τον προσδιορισμό του χρόνου, αλλά και την επίκαιρη σημασία της Επανάστασης.
Κατά τη διάρκεια της τελικής φάσης έγινε επιμέλεια των κειμένων από τη φιλόλογο και επεξεργασία των τεκμηρίων για τη σύνθεση της ψηφιακής δημιουργίας. Σε αυτή τη διαδικασία υπήρξαν κάποια προβλήματα, λόγω διαφορετικού γνωστικού επιπέδου του κάθε μαθητή τόσο στον τομέα των ΤΠΕ όσο και στην εξοικείωση με το μέσο του κινηματογράφου. Η κάθε αφήγηση πραγματοποιήθηκε από τα κινητά τηλέφωνα των μαθητών, ενώ το τελικό μοντάζ δημιουργήθηκε από τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό.
Το ιστορικό ντοκιμαντέρ «Αγαπητό μου ημερολόγιο» αποτελεί μια απόπειρα καταγραφής των σκέψεων της νέας γενιάς με σκοπό να ακουστούν στις επόμενες γενιές, αλλά και από τους μεγαλύτερους. Η αξία του γεγονότος και ο ηρωισμός των προσώπων δεν υποβαθμίζεται. Αντίθετα, αξιοποιώντας το μέσο του κινηματογράφου και συγκεκριμένα το ντοκιμαντέρ, δίνεται μια ουσιαστική ευκαιρία στους νέους να μελετήσουν με συνεργατικό και διερευνητικό τρόπο την Ιστορία και να προσεγγίσουν κριτικά την Ελληνική Επανάσταση.
Το συγκεκριμένο εγχείρημα αποδίδει το προσωπικό όραμα του υπευθύνου για το νέο σχολείο, που δεν θα προσφέρει στείρα γνώση καθιστώντας τη διδασκαλία ορισμένων μαθημάτων –όπως της Ιστορίας– κουραστική και βαρετή, αλλά αντίθετα θα προκαλεί τους μαθητές να επιστρατεύσουν τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και την ευρηματικότητα που διαθέτουν. Οι νέες τεχνολογίες αξιοποιούνται, προκειμένου να τραβήξουν το ενδιαφέρον των μαθητών, αλλά και ως αναπόσπαστο κομμάτι του σύγχρονου κόσμου, ενός κόσμου που διαρκώς μεταβάλλεται, καθιστώντας το παρόν παρωχημένο. Οφείλει, λοιπόν, το σύγχρονο σχολείο, ως αναπόσπαστο μέρος της κοινωνίας να εξελίσσεται και να διαδραματίζει ενεργό ρόλο, όχι μεταφέροντας τη γνώση, αλλά εμβαθύνοντας σε αυτή και δημιουργώντας την ανάγκη για αιτιολόγησή της. Έτσι δημιουργούνται ενεργοί και υπεύθυνοι πολίτες. Και αυτός είναι ο πιο ουσιαστικός ρόλος ενός «δημιουργικού σχολείου».
Το δημιουργικό σχολείο έχει ως κύριο μέλημα την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, της φαντασίας και της δημιουργικότητας. Στον πυρήνα του βρίσκεται η διερευνητική μέθοδος μάθησης, που ευνοεί την ανάληψη πρωτοβουλιών από τους μαθητές, την καλλιέργεια των προσωπικών τους ενδιαφερόντων και ικανοτήτων, τη συμμετοχή στο διάλογο και την απελευθέρωση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και της δημιουργικότητάς τους. Με γνώμονα αυτά εργαστήκαμε προκειμένου να τους διευκολύνουμε στην ανακάλυψη της γνώσης, αλλά και να αναδείξουμε τους προβληματισμούς του καθενός.
Εξάλλου, η διαδικασία της μάθησης είναι αμφίδρομη, προσφέρεις στα παιδιά, αλλά και παίρνεις τόσα πολλά από αυτά. Και αυτό είναι το ευτύχημα του εκπαιδευτικού. Τα σχολεία χρειάζονται εκπαιδευτικούς με όρεξη – τα παιδιά πάντα έχουν.
Το ντοκιμαντέρ απέσπασε το 1ο βραβείο στον 5ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό Ιστορικού Ντοκιμαντέρ. Δείτε το εδώ.
Συντάκτης: Πολυχρόνης Γιαννικόπουλος
