Στη διάρκεια της αναστολής λειτουργίας των σχολείων και του υποχρεωτικού εγκλεισμού, κατά την περασμένη σχολική χρονιά, το 4ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Αττικής και οι δύο Συντονιστές Εκπαιδευτικού Έργου Φιλολόγων (Νίκος Λινάρδος και η υπογραφόμενη) διοργάνωσαν έναν μαθητικό λογοτεχνικό διαγωνισμό, με τίτλο «Μένοντας σπίτι…», με σκοπό να δοθεί στους μαθητές και τις μαθήτριες της περιοχής μας μια διέξοδος στις ανησυχίες τους και η δυνατότητα «να μετουσιώσουν σε έντεχνο λόγο τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα βιώματα εκείνης της περιόδου, κατά την οποία διαμορφώθηκαν πρωτόγνωρες συνθήκες, τέθηκαν σε δοκιμασία αρχές και αξίες, αναθεωρήθηκαν προτεραιότητες και ανατράπηκαν βεβαιότητες», όπως αναφέραμε στη σχετική προκήρυξη.
Προσδιορίστηκαν τέσσερις κατηγορίες για τις συμμετοχές: ποίημα Γυμνασίου, ποίημα Λυκείου, διήγημα Γυμνασίου, διήγημα Λυκείου (μέχρι 1000 λέξεις), ενώ ο διαγωνισμός διήρκεσε έναν μήνα, από τις 30 Μαρτίου έως τις 30 Απριλίου 2020.
Σχηματίστηκε μία κριτική επιτροπή με δύο υπο-επιτροπές, για την επιμέρους προεργασία-επεξεργασία, μία για την ποίηση (με μέλη: Γιούλη Χρονοπούλου: ΣΕΕ ΠΕ 02 4ου ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Αττικής, Γιώργο Γκανέλη: φιλόλογο - ποιητή, Χρυσάνθη Πολύζου: φιλόλογο - ποιήτρια) και μία για την πεζογραφία (με μέλη: Νίκο Λινάρδο: ΣΕΕ ΠΕ02 4ου ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Αττικής, Δώρα Μέντη: Ε.ΔΙ.Π. Φιλολογικού Τμήματος Ε.Κ.Π.Α., Αντιγόνη Λασκαρίδου: φιλόλογο - συγγραφέα) που, πάντως, αξιολόγησε τις συμμετοχές ως ενιαίο σώμα και απένειμε από κοινού τα βραβεία.
Τελικά, κατατέθηκαν περί τις 200 συμμετοχές και συγκεκριμένα ανά κατηγορία: Ποίημα Γυμνασίου: 40, Ποίημα Λυκείου: 46, Διήγημα Γυμνασίου: 85, Διήγημα Λυκείου: 26. Το 73% των συμμετεχόντων ήταν κορίτσια, ενώ από τα αγόρια τα αναλογικά περισσότερα συμμετείχαν στην κατηγορία «ποίημα Γυμνασίου».
Η συμμετοχή, λοιπόν, ήταν πολυπληθής, αλλά και, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, ιδιαίτερα ποιοτική. Συνολικά, εκτιμήθηκε ως μία πολύ πετυχημένη πρωτοβουλία, που αποτέλεσε, μάλιστα, μια αξιόλογη και ουσιαστική δράση εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, καθώς αφενός έδωσε στα παιδιά την ευκαιρία να καλλιεργήσουν τον έντεχνο λόγο και να εκφραστούν δημιουργικά, αφετέρου τα στήριξε ψυχολογικά και συντέλεσε στη διατήρηση της επαφής με την εκπαιδευτική διαδικασία. Λειτούργησε συνεκτικά για το σχολείο, συνδέθηκε με την επικαιρότητα, διέκρινε μια πραγματική ανάγκη και έδωσε διέξοδο σ’ αυτήν, αναδεικνύοντας ακριβώς τη διάθεση συμμετοχής. Ο διαγωνισμός δημιούργησε συναισθήματα χαράς, ηθικής ικανοποίησης και ψυχικής εκτόνωσης, αλλά και κίνητρα δημιουργικότητας.
Μέσω του διαγωνισμού, αναφάνηκε η μύχια ανάγκη για έκφραση των παιδιών, αλλά και για συμμετοχή σε κάτι κοινό, η χαρά της δημιουργίας σε εξαιρετικά απαιτητικές καταστάσεις και, ταυτόχρονα, το βάθος επίδρασης του εγκλεισμού και της αίσθησης του πρωτόγνωρου όσο και η προσωπική πρόσληψη της ιδιαίτερης συνθήκης, που ανέδειξε ποικίλες πτυχές ενός -φαινομενικά- στενά προσδιορισμένου θέματος και προσέδωσε εντυπωσιακό θεματικό εύρος στις δημιουργίες.
Σχετικά με την κατηγορία της ποίησης, όπως ήταν φυσικό, λόγω της αναμενόμενης ωριμότητας, ξεχώρισαν οι συμμετοχές του Λυκείου (μάλιστα, συμμετείχαν και κάποιοι μαθητές της Γ΄ Λυκείου). Η αξιοσημείωτη συγκέντρωση καλών ποιημάτων στο Λύκειο οδήγησε στη διεύρυνση των διακρίσεων με επαίνους και μνείες, πέραν των βραβείων.
Παρατηρήθηκε, επίσης, ότι τα παιδιά του Λυκείου προτιμούν, κατά κανόνα, τον ελεύθερο στίχο, ενώ τα παιδιά του Γυμνασίου έλκονται περισσότερο από την παραδοσιακή φόρμα. Στο Γυμνάσιο εμφανίστηκαν, επίσης, αρκετά σατιρικά ποιήματα, στοιχείο που έλειψε από το Λύκειο.
Στις ποιητικές κατηγορίες τα παιδιά επέλεξαν να αναπτύξουν διάφορες πτυχές του φαινομένου. Μίλησαν για δυσκολίες και προβλήματα, αλλά και για ευκαιρίες και θετικές πλευρές, για τη σχέση με τον εαυτό τους, με τους άλλους, με τη φύση (υπήρξαν και οικολογικά ποιήματα), για τις αλλαγές στην καθημερινότητα, στον έρωτα, στη σκέψη, στις σχέσεις, στη στάση προς το σχολείο, για τη νέα ιεράρχηση των πραγμάτων, για την άρση του αυτονόητου, κι ακόμα για μια μεγάλη ποικιλία συναισθημάτων και στάσεων (θλίψη, πόνος, αγωνία, αγάπη, ενσυναίσθηση, αλληλεγγύη, αναγνώριση της προσφοράς, στέρηση, μοναξιά κ.λπ.), για την αίσθηση του απρόβλεπτου, το αδύναμο του ανθρώπου, τη σχέση με το χρόνο, με τον θάνατο, την πρόωρη συνειδητοποίηση του ευμετάβλητου της ζωής, την ανάγκη ή την ευκαιρία για ενδοσκόπηση, αλλά και για το καταφύγιο της ποίησης.
Την ίδια ώρα, ο διαγωνισμός έδωσε την ευκαιρία να αναδειχθούν ταλέντα και ευαισθησίες, όπως και η λανθάνουσα λογοτεχνική φλέβα των εφήβων, αλλά και ο λυρισμός τους, που συχνά υπερχειλίζει.
Μ’ έναν τρόπο, μετέβαλε αφενός την επικρατούσα αντίληψη ότι οι μαθητές δεν ενδιαφέρονται για την ποίηση, αφετέρου τον ρόλο του μαθητή που από αναγνώστης (τουλάχιστον στο σχολείο) καθίσταται δημιουργός. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι στην ίδια κατεύθυνση έχει λειτουργήσει αποφασιστικά η καθιέρωση της δημιουργικής γραφής τα τελευταία χρόνια. Αυτό φάνηκε και στην αποτίμηση κάποιων συγκεκριμένων συμμετοχών, όπου ήταν σαφής η επίδραση της εξάσκησης σε συγκεκριμένες τεχνικές δημιουργικής γραφής στο σχολείο, κι αυτό αποτελεί θετική παρατήρηση.
Με την ευκαιρία, μια ακόμη σημείωση. Μολονότι η προκήρυξη του διαγωνισμού δεν ενέπλεξε τους εκπαιδευτικούς των σχολείων, προκειμένου να μην τους επιβαρύνει σ’ εκείνη την πολύ δύσκολη περίοδο (τα παιδιά απέστειλαν κατευθείαν τις συμμετοχές τους στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των Συντονιστών), εντούτοις υπήρξαν συνάδελφοι που θέλησαν να προωθήσουν τον διαγωνισμό και να ενθαρρύνουν συμμετοχές από το σχολείο τους, πράγμα το οποίο συνέβαλε, επίσης, στην επιτυχία του.
Ως προς την κατηγορία του διηγήματος, μία αξιοσημείωτη, αν και αρνητική, παρατήρηση είναι η σύγχυση που επικράτησε σχετικά με το είδος. Φάνηκε, δηλαδή, η αδυναμία των παιδιών να διακρίνουν το είδος του διηγήματος (που ανήκει στην κατηγορία της μυθοπλασίας) από την έννοια του πεζού λόγου εν γένει και μάλιστα του πεζού λόγου πέραν του πεδίου της λογοτεχνίας. Έτσι, κατατέθηκαν αρκετά μη λογοτεχνικά ημερολόγια, στοχαστικά δοκίμια, απλά πληροφοριακά κείμενα ή και ελεύθερες σκέψεις σε πεζό λόγο, γεγονός που μας προβλημάτισε γενικότερα. Πάντως, ακόμη κι έτσι, αναδείχθηκε η ανάγκη της γραφής, της καταγραφής ενδόμυχων σκέψεων και ανησυχιών, καθώς και η κυριαρχία του πρωτοπρόσωπου, εξομολογητικού ύφους. Ταυτόχρονα, η διακύμανση στην ποιότητα των κειμένων που δεν εντάσσονταν στο διαγωνιζόμενο είδος ήταν πολύ μεγάλη, από εντελώς ασήμαντα, απλά κείμενα που αναφέρονταν στον ιό, μέχρι κείμενα πολύ ενδιαφέροντος στοχασμού, γεγονός που υποχρέωσε την επιτροπή να μην τα αγνοήσει, αλλά ακόμη και να τα επιβραβεύσει σε ορισμένες περιπτώσεις, με ειδικές μνείες.
Παρ’ όλα αυτά, ήταν ιδιαίτερα αξιομνημόνευτη, αντίστροφα προς τις ποιητικές κατηγορίες, η επίδοση των μαθητών και μαθητριών του Γυμνασίου, που ήταν αφενός πολυπληθέστερη (αφού το Λύκειο, δυστυχώς, παραμένει ο προθάλαμος των Πανελλαδικών εξετάσεων), αφετέρου πολύ ποιοτική.
Σχετικά, λοιπόν, με το διήγημα, ως προς τα μορφικά και αφηγηματικά στοιχεία, παρατηρήθηκαν τα εξής: Η συχνή χρήση του ιού ως προσωποποιημένου πρωταγωνιστή, αλλά και η χρήση της μεταφοράς και της αναλογίας στο σύνολο του διηγήματος. Δεν έλειψε και η χρήση του χιούμορ, μα ούτε και ο διδακτισμός. Χρησιμοποιήθηκε ο διάλογος, αν και όχι στην αναμενόμενη έκταση. Υπήρξαν αφηγήσεις από την πλευρά των ηλικιωμένων, ατόμων ΑΜΕΑ, αλλά και μικρών οικόσιτων ζώων. Αξιοποιήθηκε και η μορφή της επιστολής (π.χ. γράμμα στη γιαγιά, αλλά και στην Άννα Φρανκ). Υπήρξαν και κάποια διηγήματα αστυνομικά και μυστηρίου. Επίσης, ενώ τα περισσότερα διηγήματα τοποθετούνταν στο παρόν και στην τρέχουσα συνθήκη, δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις όπου η πανδημία αναφερόταν ως παρελθοντικό επεισόδιο, καταγεγραμμένο στην ιστορία, ως ανάμνηση, καθώς η αφήγηση τοποθετείτο στο μέλλον. Μάλιστα, μια ιστορία είχε ρομπότ ως πρωταγωνιστές. Ακόμη, δεν ήταν σπάνια η ένταξη της αφήγησης σ’ ένα όνειρο ή σε μια εργασία για το σχολείο, στο πλαίσιο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (μια ενδιαφέρουσα αυτοαναφορική ένταξη).
Ως προς τη θεματική και τα μηνύματα των κειμένων, παρατηρήθηκε και στην κατηγορία αυτή ένα εντυπωσιακό εύρος: Ο εγκλεισμός, τα πρωτόγνωρα μέτρα, τα αδιέξοδα, τα προβλήματα, η μονοτονία, η μελαγχολία, ο πόνος, η αγωνία, τα ποικίλα συναισθήματα, όχι μόνο των μικρών, παιδιών-εφήβων, αλλά και των μεγάλων, γονιών-παππούδων/γιαγιάδων, η ζωή στο μπαλκόνι, η κούραση, η καταπίεση, η αδυναμία να εκπληρωθούν οι εφηβικές ανάγκες, ο έρωτας και οι δυσκολίες της απομόνωσης των εφήβων, η βίωση μιας πρωτόγνωρης εμπειρίας. Υπήρξαν αναφορές και σε οικονομικά προβλήματα, αλλά και στην ανάδυση δυσκολιών εντός της οικογένειας (π.χ. κακοποίηση, βία, που εκδηλώνεται εντονότερα στον εγκλεισμό). Κυριάρχησαν, επίσης, θέματα όπως: η ανατροπή της ζωής, της καθημερινότητας, η εισβολή του φόβου, του θανάτου, η μέχρι τότε αδιαφορία που κλονίζεται από την επέλαση του ιού, αλλά και η εμπειρία ως δίδαγμα ζωής, η αναθεώρηση αξιών, η ανατροπή των δεδομένων, η ανακάλυψη ότι η ευτυχία βρίσκεται στα απλά πράγματα, στην αγάπη, η παρατήρηση-αποκάλυψη των απλών, κοντινών πραγμάτων και προσώπων, η σχέση με τους υπερήλικες, ο φόβος για τη ζωή τους, αφού επρόκειτο για συχνή προειδοποίηση εκείνο το διάστημα. Από την άλλη, εμφανίστηκαν σε αρκετή συχνότητα οι ευκαιρίες, ιδίως για τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια, μα και με γείτονες, με ανθρώπους με αναπηρίες ή έχοντες ανάγκη βοήθειας, αλλά και με ζώα, κι ακόμα οι αποκαλύψεις σκέψεων, η ελπίδα για αλλαγή της ζωής μετά από αυτήν την εμπειρία. Επίσης, έγινε συχνά λόγος για νέες δυνατότητες και νέες ενασχολήσεις ή για την ανακάλυψη της αξίας του σχολείου, του βιβλίου, του διαβάσματος και του γραψίματος. Το ίδιο το σχολείο είτε ως χώρος μάθησης είτε ως χώρος συναναστροφής, αλλά και η εξ αποστάσεως διδασκαλία αποτέλεσε συχνή αναφορά. Ο θάνατος ή η μόλυνση κάποιων συγγενικών ή άλλων προσώπων δέσποσε σε κάποιες αφηγήσεις και συνήθως λειτουργούσε αφυπνιστικά, αλλά και συντριπτικά. Δεν έλειψε η μνεία στους ήρωες γιατρούς και νοσηλευτές. Κάποτε η φύση τοποθετήθηκε στο κέντρο της αφήγησης, συχνά σε συνδυασμό με τον προβληματισμό για την εκκίνηση της πανδημίας, τις ευθύνες του ανθρώπου και τις αλλαγές στον πλανήτη. Η φύση ως ανακάλυψη, αλλά και ως οικολογικό μήνυμα. Το αλλιώτικο Πάσχα και ιστορίες γύρω από τον διαφορετικό εορτασμό του. Η κοινωνική προσφορά, η αλληλεγγύη, η στροφή στον στοχασμό, η γέννηση ενδιαφέροντος προβληματισμού για πολλά θέματα. Κι ακόμη, η αστεγία, η αντιστροφή του «μένοντας σπίτι» ή και η διαμονή σε προσφυγικές δομές.
Τέλος, ως προς τον ίδιο τον λογοτεχνικό διαγωνισμό, διαφάνηκαν δυνατότητες, καθότι θα μπορούσε να γίνει ετήσιος θεσμός με επέκταση και σε άλλα είδη κειμένων. Η θεσμοθέτηση θα δώσει περαιτέρω ώθηση στη δημιουργικότητα.
Αλλά και για την Επιτροπή, η όλη διαδικασία και ενασχόληση υπήρξε ευχάριστη και τονωτική, παρά τον κόπο και τη δυσκολία της επιλογής.
Στη συνέχεια, παρατίθενται κάποια αποσπάσματα από τα πρώτα βραβεία. Όλα τα βραβευμένα έργα θα δημοσιευτούν σε ηλεκτρονικό βιβλίο.
Κατηγορία «Ποίημα Γυμνασίου»
1ο βραβείο: Ευάγγελος Κουμούσης: «Εις ψυχάς», 3ο Γυμνάσιο Μοσχάτου
Το καθαρά καλβικό ποίημα, που είναι αυθεντικό δημιούργημα του μαθητή, όπως διαπίστωσε η Επιτροπή, οφείλει πολλά στην τεχνική δημιουργικής γραφής «à la manière de…» («με τον τρόπο του…»), την οποίαν είχαν χρησιμοποιήσει συχνά στο μάθημα της Λογοτεχνίας (και στον Κάλβο) με τη φιλόλογό τους.
Ω ατυχείς της Ελλάδος
Ψυχαί που αδίκως ελυγίσατε
εις τον αγώνα με τον ιόν.
Ας είναι μακαρία η παραμονή
στου Παραδείσου την πύλην.
Αυτήν άνοιξε χέρι καταραμένου
και ανοσίου ιού. Ας αφανισθή,
πριν νέας Ψυχάς γυρέψη
πάλι να παιδεύση
η πνοή του.
Αυτήν ας αφανίση
ο ευφυέστατος Οιδίπους
ερχόμενος πάλι να λύση
το αίνιγμα της ανθρωποφάγου
Σφιγγός.
Το τέρας με την απόκρισίν του
πάλι θα πνιγεί κι
ο άνθρωπος θα σωθεί.
Θα απαλλαγεί από τον φρικτόν
Θάνατον.
Ω λαμπρά κι ευλογημένη
ημέρα της αφίξεως
του Οιδίποδος. Και αι Ψυχαί
ας αποδώσουν εις αυτόν
την οφειλόμενην τιμήν.
Κατηγορία «Ποίημα Λυκείου»
1ο βραβείο: Στέλλα Πλευράκη: «Η πανοπλία», Πρότυπο ΓΕ.Λ. Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης
Τέσσερις τοίχοι σε στοιχειώνουν
Σαν τον ιππότη σε καιρό ειρήνης
αμπαρωμένος μες στ’ οχυρωμένο κάστρο
να ριχτείς ξανά στη μάχη λαχταράς
Η αραχνιασμένη πανοπλία στο τέλος του διαδρόμου
απομεινάρι μιας άλλης εποχής
Η μοναξιά φίδι ζοφερό
αρνείται να σε αποχωριστεί
Καιρός δεν ήταν;
Είχες σχεδόν ξεχάσει πώς είναι να’ σαι μόνος
Καιρός να εξερευνήσεις άλλους τόπους
Να διασχίσεις τις πεδιάδες της ψυχής σου
Να καλλιεργήσεις τα χωράφια του μυαλού σου
Κι όταν τα κάνεις όλα αυτά
θα καταλάβεις πως η πανοπλία πάντα θα σε περιμένει
Όταν θα είσαι έτοιμος
-μην ανησυχείς-
θα την ξαναφορέσεις.
Κατηγορία «Διήγημα Γυμνασίου»
1ο βραβείο: Μαρίνα Δράκου: «Μένοντας σπίτι» (Οδός Ανθέων), 8ο Γυμνάσιο Ν. Σμύρνης (αποσπάσματα)
...Η μητέρα λέει ότι εμείς έχουμε την αγάπη μας που αξίζει περισσότερο απ’ όλο το χρυσάφι του κόσμου. Κάνει τα αδύνατα δυνατά για να μη μας λείψει τίποτα. Πάντα τα καταφέρνει. .... Ο πατέρας δουλεύει όλη μέρα από το πρωί μέχρι το βράδυ. Σπάνια τον βλέπουμε. Τις Κυριακές πηγαίνει στο καφενείο για ουζάκι και τάβλι με τους φίλους του. Όταν γυρίζει στο σπίτι, αργά, βλέπει αθλητικά στην τηλεόραση. Εμείς καθόμαστε στο δωμάτιό μας. Να μην τον ενοχλούμε. Είναι πάντα εκνευρισμένος τις Κυριακές. Μάλλον επειδή τη Δευτέρα θα ξαναπάει για δουλειά. Και σε ποιον αρέσουν οι Δευτέρες; Συνήθως τον παίρνει ο ύπνος στον καναπέ, κι αλίμονό μας αν χρειαστεί να πάμε τουαλέτα μες στη νύχτα και τον ξυπνήσουμε. Ποιος είδε τον Θεό και δεν τον φοβήθηκε!... Τα κρούσματα πολλαπλασιάζονται, οι θάνατοι αμέτρητοι σε Ευρώπη, Αμερική, Ασία, Αφρική… Εκατόν ογδόντα τέσσερις χώρες, πάνω από εκατό χιλιάδες οι νεκροί. Πανδημία είπαν, μένουμε σπίτι. Καραντίνα. Κλείνουν τα σχολεία, τα καταστήματα, τα άλση, οι πλατείες, μένουμε σπίτι για να γλιτώσουμε. Τότε ήταν που είδα για πρώτη φορά τον πατέρα στο σπίτι. Δεν τον χώραγε ο τόπος. Έκλεισε η αποθήκη που δούλευε το πρωί, έκλεισε το μεζεδοπωλείο που δούλευε το βράδυ, έκλεισε και το καφενείο που πήγαινε τις Κυριακές. Το σπίτι μας τώρα φαινόταν πιο μικρό. Η μητέρα έπαψε να τραγουδά τα πρωινά. Δεν την καλούσαν πια οι γειτόνισσες για σίδερο. «Μένουμε σπίτι, κορίτσι μου. Καταλαβαίνεις…». Τα χρήματα σώθηκαν. Ο πατέρας θηρίο ανήμερο. Κλείναμε τ’ αυτιά μας όταν φώναζε, κρυμμένοι στο δωμάτιό μας, μέχρι να φύγει κοπανώντας την εξώπορτα με δύναμη. Η μικρή έτρεμε κολλημένη πάνω μου. Η μαμά μας έκλαιγε. Θάμπωσε η ομορφιά της, μαράθηκαν τα λουλούδια της. Την αγκαλιάζαμε σφιχτά και της λέγαμε εμείς έχουμε την αγάπη μας, που αξίζει περισσότερο απ’ όλο το χρυσάφι του κόσμου. Φιλιά και δάκρυα σκέπαζαν το πρόσωπό μας. Όταν επέστρεφε ο πατέρας, ξαπλώναμε γρήγορα στα κρεβάτια μας και σβήναμε το φως. Ήταν πάντα πιωμένος, επιθετικός. Η ανθρωπότητα προσπαθούσε να σωθεί απ’ τον θανατηφόρο ιό κι εμείς από έναν βάναυσο πατέρα. Ένα βράδυ, η μητέρα προσπάθησε να τον καθησυχάσει. «Έχουμε την υγειά μας και την αγάπη μας». Μάταια. Ήταν σαν να έριξε λάδι στη φωτιά. «Τρώγεται η αγάπη, ανόητη γυναίκα;» της φώναξε. «Σε βαρέθηκα, όλους σάς βαρέθηκα!» Ένας γδούπος και μετά σιωπή. Την άλλη μέρα το πρωί όταν ξύπνησα, εκείνος έλειπε κι η μητέρα ζύμωνε ψωμί. «Καλημέρα», της είπα. Δεν γύρισε να με κοιτάξει. «Έφυγε», μου είπε χαμηλόφωνα. «Έφυγε για τα καλά». Φαινόταν τόσο κουρασμένη, τόσο αδύναμη. Όταν την πλησίασα, είδα το μελανιασμένο της μάτι. «Κάνε, Θεέ μου, να μην ξαναγυρίσει ποτέ…» μονολόγησα. Της χάιδεψα τα μαλλιά. «Μαμά, δικό μας όλο το χρυσάφι του κόσμου».
Κατηγορία «Διήγημα Λυκείου»
1ο βραβείο: Παρασκευή Μπιρμπίλη: «Ημερολόγιο καραντίνας», 1ο ΓΕ.Λ. Ν. Σμύρνης (αποσπάσματα)
... Πήγε μέχρι την κουζίνα, ψάχνοντας να βρει κάτι να φάει. Επέστρεψε στο δωμάτιό της με ένα πακέτο πατατάκια και κάθισε άγαρμπα στο κρεβάτι της. Τότε, η άκρη του ματιού της έπιασε την στοίβα με τα άδεια τετράδια στην βιβλιοθήκη της. Τα λόγια αντήχησαν στο κεφάλι της δυνατά και καθαρά, «Θέλω κάθε ένας από εσάς, να κρατήσει ημερολόγιο καραντίνας». Η ιδέα της είχε φανεί γελοία νωρίτερα, τι είχε όμως να χάσει; Πήρε το πρώτο τετράδιο που βρήκε μπροστά της και ξεκίνησε. «Αγαπητό ημερολόγιο, σήμερα δεν έγινε τίποτα το σπουδαίο. Είδα μόνο μερικά επεισόδια από μία σειρά και τώρα σου γράφω. Όπως βλέπεις η ζωή μου είναι μάλλον βαρετή. Είμαι όλη μέρα στο σπίτι λόγω της πανδημίας… Και τι δεν θα έδινα για να βγω πάλι έξω, να πάω οπουδήποτε εκτός από εδώ! Ποτέ δεν ήμουν κοντά με την οικογένειά μου, και η καραντίνα δεν μπορεί να αλλάξει αυτή την πραγματικότητα. Δεν θέλω να την αλλάξει. Είμαστε μια χαρά έτσι. Αν ξαφνικά αρχίσουμε να περνάμε περισσότερο χρόνο μαζί θα είναι απλά άβολο! Αυτή η κατάσταση έχει φέρει κυριολεκτικά τα πάνω κάτω… Τα πάντα μοιάζουν διαφορετικά. Δεν μου αρέσουν οι αλλαγές, με τρομάζουν. Γιατί δεν μπορούν απλά όλα να γίνουν φυσιολογικά, ξανά;». Δεν είχε πλέον έλεγχο του τι έγραφε. Οι λέξεις είχαν βγει από μέσα της σαν χείμαρρος. Έμεινε να κοιτάζει το χαρτί, μην μπορώντας να συλλάβει ότι όλα αυτά κρύβονταν τόσο καιρό μέσα της. Ακούστηκαν βήματα να πλησιάζουν, κι η πόρτα άνοιξε. Πριν προλάβει η Άννα να αντιδράσει, η μαμά της είχε ήδη μπει στο δωμάτιο. «Γλυκιά μου, ήρθα να δω μήπως θες κάτι να φας». «Είμαι εντάξει, μαμά, σε ευχαριστώ». Η γυναίκα είχε καρφώσει τα μάτια της στο τετράδιο. «Τι είναι αυτό;». «Εε, τίποτα. Μια εργασία για το σχολείο». «Να ρίξω μια ματιά;». «ΟΧΙ!», είπε η Άννα με περισσότερη ένταση απ’ όση υπολόγιζε. «Μην είσαι ανόητη, άσε με να διαβάσω». Η μητέρα σήκωσε το χαρτί και άρχισε να διαβάζει, χωρίς τον παραμικρό μορφασμό. Όταν τελείωσε την ανάγνωση, στράφηκε προς την κόρη της, σαν χαμένη.
«Δεν ξέρω τι να πω... Δεν είχα ιδέα ότι περνάς τόσο δύσκολα. Θεέ μου, πόσο απαίσια μητέρα πρέπει να είμαι ώστε να μην το καταλάβω», είπε με φωνή που μόλις ακουγόταν. Αργά, τύλιξε τα χέρια της γύρω από το κορίτσι και την αγκάλιασε. Οι δύο τους ξέσπασαν σε δάκρυα. Κοίταξαν η μία την άλλη και μαζί πήγαν στο σαλόνι, όπου κάθονταν ο μπαμπάς κι ο Αχιλλέας. Τους παρέσυραν κι αυτούς σε μία ομαδική αγκαλιά, αφήνοντάς τους έκπληκτους από την ξαφνική εκδήλωση συναισθημάτων. Εκείνοι όμως, προτίμησαν να μην ρωτήσουν τίποτα. Οι εξηγήσεις μπορούσαν να περιμένουν…
Τέλος, μια πολύ συγκινητική συμμετοχή, αυτή ενός μαθητή, ασυνόδευτου ανήλικου, που διαμένει σε προσφυγική δομή. Επιγράφεται «Οι μαχητές που ζουν στο σπίτι της Δήμητρας» και είναι μια ακριβής, ημερολογιακή εξιστόρηση της ζωή του/τους στον ξενώνα τις μέρες του κορονοϊού. Μολονότι δεν πρόκειται για διήγημα, η Επιτροπή αποφάσισε να τιμήσει αυτό το κείμενο με ειδική μνεία. Το κείμενο είναι του παιδιού, που βοηθήθηκε απλώς στα εκφραστικά-ορθογραφικά από τη φιλόλογο καθηγήτριά του.
Ειδική μνεία «Διήγημα Λυκείου»
Μάχντι Τατζίκ: «Οι μαχητές που ζουν στο σπίτι της Δήμητρας», 2ο Διαπολιτισμικό ΓΕ.Λ. Ελληνικού (αποσπάσματα)
Με λένε Μάχντι και μένω σε έναν ξενώνα με άλλα παιδιά πρόσφυγες που είναι στην Ελλάδα χωρίς την οικογένειά τους. Εδώ και πολλές μέρες δεν μπορούμε να βγούμε από το σπίτι μας, διότι υπάρχει κίνδυνος να μολυνθούμε από τον κορονοϊό. Περνάω το χρόνο μου γράφοντας κάποια πράγματα στο ημερολόγιο μου, όπως αυτά που μοιράζομαι μαζί σας παρακάτω... 12:00 Ξαπλώνω στον καναπέ στο σαλόνι. Η μυρωδιά του φαγητού έχει πλημυρίσει όλο το σπίτι. Η κα Έλλη μαγειρεύει. Μαντεύω πως φτιάχνει κοτόπουλο με ρύζι. Η κα Έλλη είναι μια πολύ καλή γυναίκα, η οποία δουλεύει εδώ, 14 χρόνια τώρα. Τα παιδιά συχνά την φωνάζουν μητέρα. Υπάρχει μία βαθιά σιωπή στο σπίτι γιατί τα περισσότερα παιδιά κοιμούνται ακόμη… Αλλιώς η ησυχία σε ένα σπίτι με παιδιά πρόσφυγες χωρίς τις οικογένειές τους, με μέση ηλικία 17 χρονών, είναι τόσο σπάνια όσο και το πέρασμα του κομήτη Halley, τον οποίο και βλέπει κανείς μία φορά στα 75.5 χρόνια. Μου αρέσει η ησυχία, σκέφτομαι... 22:00 Το σπίτι είναι πάλι ζωηρό. Όλα τα αγόρια είναι ξύπνια, παίζουν και μελετούν, εκτός από τον «μεγάλο Χουσεΐν» που κοιμάται ακόμη. Σήμερα φροντιστής του σπιτιού είναι ο Στάθης. O Στάθης είναι καινούριος φροντιστής στο σπίτι. Έχει καλές προθέσεις και μας καταλαβαίνει. Ίσως επειδή είναι φοιτητής ψυχολογίας αλλά έχει πολλή δουλειά μπροστά του, διότι πρέπει να κρατήσει 17 νεαρά λιοντάρια ήσυχα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Τη νύχτα είναι όλα διαφορετικά σε σχέση με την ημέρα. Υπάρχουν 17 πρόεδροι και 5 κυβερνήσεις στο σπίτι. Όταν λέω για κυβερνήσεις αναφέρομαι στα υπνοδωμάτια που έχει το σπίτι, και στα οποία είναι μοιρασμένα τα παιδιά. Κάθε δωμάτιο έχει τους δικούς του κανόνες. Σε κάποιο δωμάτιο υπάρχει δημοκρατία, σε κάποιο άλλο το πολίτευμα της βασιλείας, σε άλλο δικτατορία… Εν συντομία είναι ένας άλλος κόσμος εδώ. Ο δράκος μέσα μας έχει ξυπνήσει και οι μαχητές του σπιτιού της Δήμητρας εισέρχονται στο πεδίο της μάχης. «Σπίτι της Δήμητρας». Το σπίτι έχει άλλο όνομα στην πραγματικότητα, αλλά επειδή η μεγάλη Δήμητρα είναι υπεύθυνη εδώ, εμείς το λέμε έτσι. Η μεγάλη Δήμητρα δουλεύει εδώ αρκετά χρόνια, έχει μεγάλη εμπειρία και καταλαβαίνει πολλά. Δεν είναι εύκολο να την περιγράψω, χρειάζομαι περισσότερο χρόνο για να τη μάθω καλύτερα... Ο Στάθης πρέπει να επιλέξει την τελευταία του λύση, διότι δεν θέλει οι γείτονες να καλέσουν την αστυνομία. Προειδοποιεί τα παιδιά πως αν δεν είναι ήσυχα, θα τηλεφωνήσει στην μεγάλη Δήμητρα, αλλά δεν ακούει κανείς. Τελικά την καλεί. 30 λεπτά αργότερα. Ντριγκ… ντριγκ… Το κουδούνι της πόρτας χτυπάει. Μόλις τα αγόρια ακούν τον θόρυβο της πόρτας, τρέχουν επάνω στα δωμάτιά τους. Η «μεγάλη Δήμητρα» έρχεται επάνω. Εγώ στέκομαι μπροστά από το δωμάτιο μου, έχω περιέργεια να δω τι θα συμβεί. Μερικά από τα αγόρια κάθονται στον καναπέ του διαδρόμου σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Είμαστε πολύ καλοί ηθοποιοί! Η μεγάλη Δήμητρα μάς ρωτάει γιατί κάνουμε θόρυβο. Είναι μία ώρα το βράδυ, είναι ώρα να κοιμηθούμε. Μας λέει πολλά, και τελικά ανακοινώνει «θα πάρω το ρούτερ για το ίντερνετ για σήμερα ως τιμωρία». Τα παιδιά σωπαίνουν όταν το ακούν αυτό, αρχίζουν να απολογούνται και να υπόσχονται πως δεν θα δημιουργήσουν άλλα προβλήματα. «Δήμητρα, σε παρακαλώ, σ’το υπόσχομαι, δεν θα κάνω πρόβλημα ξανά» λέει ο Χάντι σε φτωχά αγγλικά. Ο Χάντι παίζει ένα παιχνίδι στο κινητό και γι’ αυτό δε θέλει να χάσει το ίντερνετ. Είναι απίστευτο πόσο αποδυναμωμένα φαίνονται ξαφνικά τα παιδιά που πριν μία ώρα ήταν σαν μαχητές. Τους κοιτάω και δεν με νοιάζει για το ίντερνετ, τουλάχιστο θα κοιμηθώ καλύτερα. Ο Στάθης παρακολουθεί τη σκηνή. Η μεγάλη Δήμητρα ξέρει ότι τα παιδιά δεν θα κρατήσουν την υπόσχεση τους, αλλά η καρδιά της καίγεται γι’ αυτά και δε θέλει να τα βλέπει αναστατωμένα. Φεύγει σε λίγο και στο σπίτι επικρατεί ηρεμία. Γυρνάω στο δωμάτιο μου. Θα αναρωτιέστε γιατί λέω «μεγάλη Δήμητρα» και μικρή Δήμητρα, Μάχντι ένα και Μάχντι δύο, μικρός Χουσεΐν και μεγάλος Χουσεΐν. Μερικές φορές πιστεύω πως η μεγάλη Δήμητρα μας διάλεξε επίτηδες σε ζευγάρια. Είναι αλήθεια αστείο. Ξαπλώνω στο κρεβάτι και κλείνω τα μάτια μου, αλλά το μυαλό μου είναι ξύπνιο. Σκέφτομαι τι θα συμβεί αύριο. Τι είναι καινούριο… ζζζζ
