[17/11/2021]
"Πώς μπορείτε να αγοράζετε ή να πουλάτε τον ουρανό – τη ζέστα της γης; Για μας μοιάζει παράξενο. Η δροσιά του αγέρα ή το άφρισμα του νερού ωστόσο δε μας ανήκουν. Πώς μπορείτε να τα αγοράσετε από μας; Κάθε μέρος της γης αυτής είναι ιερό για το λαό μου. Κάθε αστραφτερή πευκοβελόνα, κάθε αμμούδα στις ακρογιαλιές, κάθε θολούρα στο σκοτεινό δάσος, κάθε ξέφωτο και κάθε ζουζούνι που ζουζουνίζει είναι, στη μνήμη και στην πείρα του λαού μου, ιερό. Ξέρομε πως ο λευκός δεν καταλαβαίνει τους τρόπους μας. Τα μέρη της γης, το ένα με το άλλο, δεν κάνουν γι’ αυτόν διαφορά, γιατί είναι ένας ξένος που φτάνει τη νύχτα και παίρνει από τη γη όλα όσα τού χρειάζονται. Η γη δεν είναι αδερφός του, αλλά εχθρός που πρέπει να τον καταχτήσει, και αφού τον καταχτήσει, πηγαίνει παρακάτω.”
Είναι ένα μικρό απόσπασμα από τη σοφή απάντηση του αρχηγού των Ινδιάνων Σιάτλ προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ, 1855, όταν αυτός ζήτησε να αγοράσει τη γη της φυλής του. Η μετάφραση είναι του Ζήσιμου Λορεντζάτου και ολόκληρη η επιστολή βρίσκεται και διδάσκεται στο βιβλίο Κ.Ν.Λ. της Β΄ γυμνασίου.
Πέντε βιβλία της ξένης και δύο της ελληνικής λογοτεχνίας, του συγγραφέα Μιχάλη Μακρόπουλου και τα δύο, ο οποίος έγραψε αποκλειστικά για τη ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ, παρουσιάζουν το καθένα με τον τρόπο του θέματα και οπτικές που άπτονται του καίριου και φλέγοντος προβλήματος της εποχής μας.
Ο ΑΝΤΡΑΣ ΠΟΥ ΦΥΤΕΥΕ ΔΕΝΤΡΑ, Jean Giono
Μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου, Εκδόσεις Άγρα
Μια κλασική στο είδος της νουβέλα για την πράσινη συνείδηση. Η εμπνευσμένη ανθρώπινη δράση και η δύναμη της φύσης πώς γίνεται να φέρουν από κοινού ένα είδος σωτηρίας, ακόμα και σ΄ έναν κόσμο πληγωμένο και κατεστραμμένο. Γραμμένη τη δεκαετία του 1950, προπορεύεται της εποχής της, εμπνέοντας τους διαχρονικούς αναγνώστες της να ανακαλύψουν τις αρμονίες της φύσης και να προλάβουν την αυθαίρετη καταστροφή της.
«Η πλευρά από την οποία είχαμε έρθει ήταν γεμάτη δέντρα, έξι-εφτά μέτρα ψηλά. Θυμόμουν το μέρος, όπως ήταν το 1913: μια έρημος… Η ειρηνική, σταθερή εργασία, ο καθαρός αέρας του βουνού, η λιτοδίαιτη ζωή και κυρίως η ψυχική ηρεμία είχαν εξασφαλίσει στον γέρο άντρα θαυμάσια υγεία. Ήταν ένας αθλητής του Θεού. Αναρωτήθηκα: Πόσα εκτάρια θα κάλυπτε ακόμα με δέντρα;»
ΠΡΙΝ ΧΑΘΟΥΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ, Charlotte McConaghy
Μετάφραση: Κλαίρη Παπαμιχαήλ, Εκδόσεις Μεταίχμιο
Η Φράνι Στόουν ανέκαθεν ήταν ικανή να αγαπήσει αλλά ανίκανη να μείνει. Αφήνοντας πίσω της τα πάντα εκτός από τον ερευνητικό εξοπλισμό της, φτάνει στη Γροιλανδία με έναν και μοναδικό σκοπό: να ακολουθήσει τα τελευταία αρκτικά γλαρόνια που έχουν απομείνει στον κόσμο, στην τελευταία τους, ίσως, αποδημία στην Ανταρκτική. Η Φράνι πείθει το πλήρωμα ενός αλιευτικού σκάφους να την πάρει μαζί του και έτσι σαλπάρουν ενώ απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τη στεριά και την ασφάλεια. Καθώς όμως η ιστορία της Φράνι αρχίζει να ξετυλίγεται –ένας παθιασμένος έρωτας, μια απούσα οικογένεια, ένα ολέθριο έγκλημα– γίνεται ξεκάθαρο ότι κυνηγάει πολλά περισσότερα από τα πουλιά. Όταν τα σκοτεινά μυστικά της Φράνι αποκαλύπτονται, θα κληθεί να αποφασίσει τι είναι διατεθειμένη να ρισκάρει για μια ακόμα ευκαιρία εξιλέωσης.
Επικό και βαθύ, σπαρακτικό και λυτρωτικό, το Πριν χαθούν τα πουλιά είναι μια ωδή στους άγριους τόπους και σε έναν κόσμο που χάνεται, αλλά και μια ιστορία για τη δυνατότητα της ελπίδας ενάντια σε όλες τις πιθανότητες, που κόβει την ανάσα. Η συγγραφέας χρειάστηκε να κάνει εκτεταμένη έρευνα για τα ρεύματα των ωκεανών, για το ταξίδι με αλιευτικό, για το τι συμβαίνει με το περιβάλλον, για τα αρκτικά γλαρόνια και την αποδημία τους.
"...Τα ζώα πεθαίνουν. Σύντομα θα είμαστε ολομόναχοι εδώ."
"Ταξίδευα στο Ηνωμένο Βασίλειο εξερευνώντας το οικογενειακό μου παρελθόν και ενθουσιάστηκα με τις μακρινές πτήσεις των αποδημητικών πουλιών. Φανταζόμουν πόσο εκπληκτικό θα ήταν να κάνω αυτά τα ταξίδια μαζί τους. Έτσι γεννήθηκε στο μυαλό μου γυναίκα που έψαχνε για τη θέση της στον κόσμο και η οποία αγαπούσε τα πουλιά με όλη την καρδιά της και αποφάσισε να τα ακολουθήσει στο μακρύ ταξίδι τους. Δεν σκόπευα να γράψω ένα βιβλίο για την κλιματική αλλαγή, αλλά ήθελα να γράψω για τον δεσμό αυτής της γυναίκας με τη φύση και πόσο αυτό την έθρεφε, πώς αντικατέστησε την οικογένειά της. Όμως συνειδητοποιούσα ξανά και ξανά ότι δεν γινόταν να γράψω για τη φύση χωρίς να εξετάσω την ανθρώπινη επίδραση σε αυτή. Τότε ξεκίνησα την έρευνά μου για την κλιματική αλλαγή και έμαθα ότι πάνω από το 70% των άγριων ζώων εξαφανίστηκε τα τελευταία 50 χρόνια. Κατάλαβα τότε ότι έπρεπε το βιβλίο να εκτυλίσσεται σε αυτό το δυστοπικό μέλλον όπου τα ζώα έχουν εξαφανιστεί". (από συνέντευξη της συγγραφέως)
Η ΛΕΟΠΑΡΔΑΛΗ ΤΟΥ ΧΙΟΝΙΟΥ, Sylvain Tesson
Μετάφραση: Σπύρος Γιανναράς, Εκδόσεις Άγρα
Ο Σιλβαίν Τεσσόν δέχεται την πρόσκληση του Βανσέν Μυνιέ να τον ακολουθήσει στα υψίπεδα του Θιβέτ, για να φωτογραφήσει τη σπάνια λεοπάρδαλη του χιονιού, και εκεί βρίσκει την ευκαιρία να αναλογιστεί για τη φύση, τη ζωή και τον άνθρωπο, αλλά και να επαναπροσδιορίσει τις αξίες του προσωπικού του βίου. Συγγραφέας, δημοσιογράφος και ταξιδευτής, ο Συλβαίν Τεσσόν γεννήθηκε το 1972. Αφού γύρισε τον κόσμο με ποδήλατο, παθιάστηκε με την Κεντρική Ασία, την οποία εξερευνά ακαταπόνητος από το 1997.
Ο Σιλβέν Τεσόν ανήκει στη μεγάλη παράδοση των συγγραφέων ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, την οποία μπολιάζει με τη βιοπολιτική. Ένα από τα πάθη του είναι η «στεγοφιλία» (stegophilie), λέξη που έχει επινοήσει ο ίδιος, δηλαδή να ανεβαίνει στις υψηλές και με μεγάλη κλίση, γι' αυτό και επικίνδυνες, στέγες μνημείων, κυρίως γοτθικών καθεδρικών. Από μια τέτοια στέγη έπεσε το 2014, λίγο μετά τον θάνατο της μητέρας του, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί πολύ σοβαρά και να μείνει κλινικά νεκρός για μέρες. Το ταξίδι στο Θιβέτ έγινε μετά τον τραυματισμό του.
"Σε τούτη την απαρχή του 21ου αιώνα, όλοι εμείς, τα οκτώ δισεκατομμύρια των ανθρώπων, καθυποτάσσουμε τη φύση με πάθος. Εξαντλούμε τα εδάφη της, δηλητηριάζουμε τα ύδατά της, μολύνουμε τον αέρα της. [...] Ένα ίχνος μεταξύ άλλων, από το πέρασμα του ανθρώπου πάνω στη Γη θα είναι η ικανότητά του να παίρνει σβάρνα τα πάντα. Το ανθρώπινο ον είχε λύσει το φιλοσοφικό ερώτημα του ορισμού της φύσης: ήταν ένας καθαριστής."
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΤΗΣ ΓΗΣ, Τζόναθαν Φράνζεν
Μετάφραση: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Εκδόσεις Ψυχογιός
Με αφορμή το πάθος του για την παρατήρηση των άγριων πτηνών, ο Φράνζεν βρίσκει ευκαιρία να μιλήσει για το φαινόμενο που τα επόμενα χρόνια θα κυριαρχήσει στις ειδήσεις, την υπερθέρμανση του πλανήτη, που μοιάζει αναπόφευκτη καθώς τα κράτη αδυνατούν να βρουν κοινό τόπο για να την εμποδίσουν. Ο Αμερικανός μυθιστοριογράφος εξηγεί τους κινδύνους που προκύπτουν από την άσκοπη κατανάλωση ενέργειας, αντιτίθεται στους ακτιβιστές που προμηνύουν το τέλος του κόσμου, επιμένει ότι ακόμα και τα μικρά βήματα και τα ημίμετρα βοηθούν στην καθυστέρηση φαινομένων, όπως οι φονικοί τυφώνες και οι πλημμύρες, προτείνει μέτρα τοπικού χαρακτήρα, το άθροισμα των οποίων μπορεί να έχει μεγαλύτερη επίδραση από τις μεγαλεπήβολες προσπάθειες των δισεκατομμυρίων δολαρίων, και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ίσως όλη αυτή η επαπειλούμενη καταστροφή μάς βοηθήσει να καλλιεργήσουμε αξίες ξεχασμένες: τον σεβασμό στον γείτονα και τη γη, τη συνετή διαχείριση των αποθεμάτων του νερού, την καλλιέργεια υγιών εδαφών, την υιοθέτηση μιας αντίληψης που την ονομάζει «ισορροπημένο χαρτοφυλάκιο ελπίδων», μια αντίληψη των πραγμάτων που εστιάζει στη συνέχιση οποιασδήποτε θετικής προσπάθειας, έστω και με μηδενικές προοπτικές.
"Πρέπει επίσης να διατηρήσουμε πάμπολλα άγρια πουλιά ζωντανά. Πρέπει να δώσουμε μάχες κατά των εξαφανίσεων που ελλοχεύουν στο παρόν, να εργαστούμε ώστε να περιορίσουμε πολλούς κινδύνους που αποδεκατίζουν τους πληθυσμούς των πτηνών της Βόρειας Αμερικής και να επενδύσουμε σε ευρείας κλίμακας, ευφυώς σχεδιασμένες προσπάθειες προστασίας τους περιβάλλοντος, ιδίως εκείνες που λαμβάνουν υπόψη την κλιματική αλλαγή."
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΧΕΛΙΩΝ, Patrik Svensson
Μετάφραση: Αγγελική Νάτση, Εκδόσεις Μεταίχμιο
Το μυστήριο του χελιού απασχολεί εδώ και αιώνες τους επιστήμονες και τους φιλοσόφους. Ακόμα και στη σύγχρονη εποχή της αλματώδους τεχνολογικής και επιστημονικής ανάπτυξης δεν μπορούμε να το διαλευκάνουμε: κανείς δεν έχει δει πώς αυτά τα ψάρια αναπαράγονται, ούτε μπορεί να εξηγήσει γιατί και πώς αφήνουν τις λίμνες και τα ποτάμια για να φτάσουν στα βάθη του ωκεανού.
Καθώς ανακαλεί τις παιδικές του αναμνήσεις όταν ψάρευε χέλια μαζί με τον πατέρα του και διερευνά τη θέση αυτού του αινιγματικού ψαριού στη λογοτεχνία, την ιστορία της επιστήμης και τη σύγχρονη θαλάσσια βιολογία, ο Patrik Svensson σκιαγραφεί τη σχέση του με τον πατέρα του, ενώ εκφράζει τον προβληματισμό, τον δικό του και του κάθε ανθρώπου, για το πεπρωμένο, το φως και το σκοτάδι, τη ζωή και τον θάνατο, μέσα από μια γραφή που συνδυάζει απομνημονεύματα και φυσιολατρία στην καλύτερη εκδοχή τους.
"… όμως αυτό που πραγματικά καθιστά αυτό τον αφανισμό μοναδικό είναι ότι πρώτη φορά στην ιστορία της ζωής υπάρχει ένας ζωντανός δράστη. Ο ένοχος δεν είναι ένα ουράνιο σώμα ούτε η μετατόπιση των ηπείρων ούτε οι ηφαιστειακές εκρήξεις, αλλά ένα πλάσμα. Ένα από τα είδη που κατοικούν τον πλανήτη κατέλαβε την εξουσία και καταστρέφει μαζικά όλα τα περιβάλλοντα στα οποία ζουν τα άλλα είδη της γης. Κατάφερε όχι μόνο να αλλάξει την επιφάνεια της γης, αλλά και την ατμόσφαιρά της. Κανένα άλλο είδος δεν κατόρθωσε ποτέ να ασκήσει τέτοια επιρροή ζωή. Στις διάφορε μορφές της ζωής. Σε όλη τη ζωή."
Μαύρο νερό, Η θάλασσα – δυο ιστορίες. Γράφει ο συγγραφέας Μιχάλης Μακρόπουλος
