Τα γνήσια παιδιά του Διαφωτισμού φέρουν στο πολιτικό τους DNA τα βασικά γονίδια που συνιστούν την ουσία της αστικής δημοκρατίας: λαϊκή κυριαρχία των πολλών (πλειοψηφία), πολιτική ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη (με έμφαση στη μια ή στην άλλη αλλά πάντα συμπληρωματικά - όχι αντιθετικά), πίστη στον άνθρωπο και στις δυνατότητές του, ανοχή και αποδοχή του άλλου, ισονομία, πλουραλισμός, επιλογές κ.α. που συγκροτούν έναν υψηλό αξιακό κώδικα πολιτικής οργάνωσης της κοινωνικής ζωής.
Στις μέρες μας όμως, περισσότερο από άλλοτε, οι αξίες της βιάζονται και παραβιάζονται λίγο ή πολύ, από φίλους και εχθρούς, εξουσιαστές και αντιεξουσιαστές, αυταρχικούς και αναρχικούς "επαναστάτες", ηγέτες κρατών και τρομοκράτες, βλαμμένους ή πουλημένους κουκουλοφόρους και κονδυλοφόρους (έντυπους ή ηλεκτρονικούς). Τις εκμεταλλεύονται, τις καταχρώνται, τις ποδοπατούν, τις κόβουν και τις ράβουν στα μέτρα του ο καθένας, τις καταστρατηγούν εξαπατώντας το κράτος σε συνέργεια με αργυρώνητους πολιτικούς και κρατικούς υπαλλήλους. Όταν όμως οι αξίες της παραβιάζονται τόσο εμφανώς και σε τόση έκταση, η αστική δημοκρατία νοσεί.
Για την αντιμετώπιση οι δημοκρατικές κυβερνήσεις άλλοτε αυστηροποιούν τη νομοθεσία, άλλοτε περιορίζουν τις πολιτικές ελευθερίες ή το κοινωνικό κράτος ή και αμφότερα. Για την ενίσχυση εξάλλου της αξιοπιστίας και τον περιορισμό της κομματικής αυθαιρεσίας εγκαθιδρύουν υπερκομματικούς μηχανισμούς (Ανεξάρτητες αρχές, Συνήγορος του πολίτη, Συμβούλια εμπειρογνωμόνων, Διαφάνεια, Εξωτερικές αξιολογήσεις κ.α.) που δε λύνουν όμως το πρόβλημα στη χώρα μας μάλιστα αυτά επιβιώνουν δύσκολα, διότι τα πολιτικά κόμματα δεν εννοούν να χάσουν την εξουσία τους και την πελατεία τους.
Η κρίση της αστικής δημοκρατίας φαίνεται να είναι βαθειά και πρέπει να διερευνηθούν τα αίτια. Η κοινωνική πραγματικότητα έχει αλλάξει και αλλάζει συνεχώς, με συνέπεια όλα τα παλιά σχήματα να μη λειτουργούν πια ή πάντως να μη λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Τα νέα δεδομένα απαιτούν νέες ρυθμίσεις. Η παντοδυναμία της οικονομίας και των αγορών, της τεχνολογίας και του διαδικτύου, η εξουσία των ΜΜΕ, η παγκοσμιοποίηση, οι μεγάλες ανισότητες στον τρόπο ζωής των χωρών και οι μαζικές μεταναστεύσεις, οικονομική κρίση και ανεργία, πολιτισμικές αντιθέσεις και συγκρούσεις, επανεμφάνιση του εθνικισμού, του θρησκευτικού φανατισμού, του λαϊκισμού, Τρομοκρατία και υποτίμηση της ανθρώπινης ζωής, πολιτική ανυπακοή με αναρχοαυτόνομη και ωμή βία, αξίες χωρίς αξία και παρακμή των ιδεολογιών, πόλεμοι, απαξίωση της πολιτικής και αδυναμία της να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των λαών, γενικευμένη διαφθορά και έλλειμμα κοινωνικής ευθύνης, όλα αυτά και άλλα συνθέτουν τη νέα πραγματικότητα και υπαγορεύουν την ανάγκη εκσυγχρονισμού της αστικής δημοκρατίας.
Η αστική δημοκρατία καλείται να δώσει πειστικές απαντήσεις στα νέα προβλήματα, να βρει μηχανισμούς αυτοάμυνας με ανθρώπινο πρόσωπο, τρόπους και κανόνες διαχείρισης και ελέγχου της οικονομίας και της τεχνολογίας. Η πολιτική σκέψη και βούληση οφείλει να αναζητήσει, να υιοθετήσει και να προωθήσει τα δέοντα επειγόντως, διότι ο αυταρχισμός εκμεταλλεύεται την κρίση, ενισχύεται και καραδοκεί με τις δικές του απάνθρωπες λύσεις. Για μας, το σημαντικότερο των δεόντων είναι η παιδεία των πολιτών με ουσιαστική αναβάθμιση της εκπαίδευσης. Δημοκρατία και παιδεία πάνε μαζί, η μια προϋποθέτει την άλλη, το καλό ή το κακό της μιας αντανακλά στην άλλη. Μορφώνοντας λοιπόν τον αυριανό πολίτη, καλλιεργώντας τη γνώση, την κριτική σκέψη και την ελεύθερη συμπεριφορά του μέσα στο πλαίσιο της κοινωνικής ευθύνης, μορφώνουμε και τη δημοκρατία ως το πολίτευμα που διδάσκει υπεύθυνη στάση ζωής και ανθρωπισμό όχι αδιαφορία και κανιβαλισμό.
