Tο  Σπίτι της Κύπρου, το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Ιστορική Έρευνα, Διδακτική και Νέες Τεχνολογίες» του Ιονίου Πανεπιστημίου, το επιστημονικό περιοδικό Νέα Παιδεία, το λογοτεχνικό περιοδικό Φρέαρ και οι εκδόσεις Μεταίχμιο, διοργάνωσαν ημερίδα με θέμα «Δημιουργική Γραφή και Λογοτεχνία στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση», η οποία πραγματοποιήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία  την Πέμπτη, 20 Οκτωβρίου 2016 στο Σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα. Την εκδήλωση συντόνισε ο Δημήτρης Αγγελής, ποιητής, διευθυντής του περιοδικού Φρέαρ, διευθυντής Γυμνασίου στα Εκπαιδευτήρια «Νέα Γενιά Ζηρίδη», ο οποίος, καλωσορίζοντας συνέδρους και παρόντες, επεσήμανε, ευθύς εξαρχής, την θεωρητική αλλά και πρακτική πλευρά του θέματος δίνοντας, ουσιαστικά, το στίγμα της ημερίδας.

Σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε, στη συνέχεια, ο κύριος Κώστας Αγγελάκος, Αναπληρωτής Καθηγητής και Αναπληρωτής Πρύτανης του Ιονίου Πανεπιστημίου, διευθυντής του περιοδικού Νέα Παιδεία, ο οποίος ευχαρίστησε οργανωτές και συμμετέχοντες και τόνισε  τη σημασία της συνομιλίας με το χώρο του σχολείου ως σημαντικής παραμέτρου της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Έκανε λόγο για ανάγκη μάχιμης και δημιουργικής εκπαίδευσης και συλλογική προσπάθεια με ανθρώπους και πρόσωπα που συνομιλούν με τη λογοτεχνία αναδεικνύοντας, έτσι, τον όλο και σημαντικότερο ρόλο της εκπαίδευσης μέσα από τη λογοτεχνία.

Στον σύντομο χαιρετισμό του, ο κύριος Νώντας Παπαγεωργίου (εκδ. Μεταίχμιο), ευχαρίστησε τους διοργανωτές και τους συμμετέχοντες και εξήρε τη σημασία της  εκδήλωσης αφού η δημιουργική γραφή αρχίζει να εντάσσεται στα σχολεία σε μια διαφαινόμενη σταδιακή αλλαγή του σκηνικού στην εκπαίδευση στην οποία προβλέπεται πια η απομάκρυνση από τα αποσπασματικά λογοτεχνικά κείμενα των ανθολογίων και η διαδικασία  ένταξης ολόκληρου λογοτεχνικού έργου.

Προλογίζοντας - παρουσιάζοντας την ομιλήτρια, κυρία Σοφία Νικολαΐδου συγγραφέα, φιλόλογο, ο συντονιστής κύριος Αγγελής έθεσε το ερώτημα αν η δημιουργική γραφή μπορεί να διδαχθεί στο σχολείο. Η κυρία Νικολαΐδου ανέπτυξε το θέμα «Η Δημιουργική Γραφή στο Γυμνάσιο: το πώς και το γιατί μιας παιδαγωγικής επιλογής. Παραδείγματα από τη διδακτική πράξη». Με βάση την καταγεγραμμένη της εμπειρία σε μαθητές του Γυμνασίου, η ομιλήτρια εξέθεσε το πλαίσιο εφαρμογής και, μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα, τις πρώτες διαπιστώσεις της. Ανέφερε τους σκοπούς της διδασκαλίας της δημιουργικής γραφής που είναι η κριτική ανάγνωση και δημιουργική ανάπλαση του κειμένου, η εξοικείωση των μαθητών με τη συγγραφική και αναγνωστική πράξη και η σταδιακή εδραίωση της σχέσης με τη λογοτεχνία. Παρουσίασε, στη συνέχεια, τα κέρδη του μαθητή από την ενσωμάτωση της διδασκαλίας της δημιουργικής γραφής που συνίστανται κυρίως στο ότι αρχίζει να  αντιλαμβάνεται με πολύ διαφορετικό τρόπο τη λογοτεχνία, παίζοντας, ουσιαστικά, με τα λογοτεχνικά είδη. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την διαδικασία και στόχευση θα διαδραματίσει ο εκπαιδευτικός, αποβάλλοντας τον ρόλο του παντογνώστη διορθωτή και μετατρεπόμενος σε μεθοδικό και υπομονετικό αναγνώστη και επιμελητή που θα πρέπει να γνωρίζει πώς να αξιολογήσει τα κείμενα των μαθητών αλλά και να καταφέρει να περάσει στην τάξη την διαπίστωση ότι η συγγραφή δεν είναι μόνο ταλέντο και έμπνευση αλλά και δουλειά με τις λέξεις. Στις διαπιστώσεις από την διδακτική πράξη, η κυρία Νικολαΐδου ανέδειξε τη διδασκαλία της δημιουργικής γραφής ως καινοτόμου εργαλείου, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, την αποκάλυψη του μηχανισμού συγγραφής, την αξιοποίηση των συγγραφικών περιορισμών, την ιδιότυπη δημοκρατία των κειμένων. Έκανε λόγο για μαθητοκεντρική διδασκαλία και   φιλαναγνωσία δίχως να παραλείψει να θίξει ζητήματα όπως η προϋπόθεση εξεύρεσης σχολικού χρόνου και η δυσλεξία-δυσορθογραφία. Η ομιλία της εκπαιδευτικού-ερευνήτριας, διανθίστηκε από ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά παραδείγματα βγαλμένα από την εμπειρία της στην τάξη.

Ο Κώστας Ακρίβος, συγγραφέας, φιλόλογος, ήταν ο επόμενος ομιλητής με θέμα «Δημιουργική γραφή και διδασκαλία της Λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο: από τη θεωρία στην πράξη». Έθεσε το ερώτημα αν η λογοτεχνία διδάσκεται και πώς γίνεται η αξιολόγηση και, στη συνέχεια, παρουσίασε την εμπειρία του των δύο πρώτων τάξεων του Γυμνασίου μέσα από κείμενα νεοελληνικής και ξένης λογοτεχνίας, πάντα μέσα από τη διδακτέα ύλη και με δημιουργικές διδακτικές παρεμβάσεις από τον εκπαιδευτικό. Οι διδακτικές δραστηριότητές του, δεν πρέπει να συνίστανται μόνο σε γραπτή  άσκηση αλλά και σε χρήση της νέας τεχνολογίας (φωτογραφία, οπτικοακουστικά μέσα). Παπαδιαμάντης, Πολυδούρη, Καραγάτσης και άλλες λογοτεχνικές μορφές, προσφέρουν, μέσα από τη γραφή τους, τη δυνατότητα στους μαθητές να βιώσουν μια διαφορετική προσέγγιση της λογοτεχνίας μέσα από τη ζωγραφική και το γκράφιτι, τον κινηματογραφικό λόγο, τη σεναριογραφία, τη συνέντευξη και τη φωτογραφία.

Aκολούθησε η ομιλία της κας Τίνας Χρηστίδη, φιλολόγου, κατόχου ΜΔΕ στη Δημιουργική Γραφή με τίτλο «Οι μικροί διαβάζουν τους μεγάλους: μια πρόταση διδασκαλίας του ποιήματος Οι μεγάλοι της Τζένης Μαστοράκη  (Γ΄ Γυμνασίου) μέσω  δημιουργικής γραφής». Καταθέτοντας την εμπειρία της, η κα Χρηστίδη παρέθεσε τις ερωτήσεις κατανόησης που έθεσε στο σχολικό της ακροατήριο 1. Διάβασε το ποίημα πολλές φορές  2. Από ποιόν και για ποιόν . 3. Για ποιά εποχή  για ποια γενιά;  4. Ποιό είναι το θέμα του (σκέψου τον τίτλο)  5. Τόνος και διάθεση ποιήματος.  6. Συναισθήματα που κυριαρχούν.  7. Τα συναισθήματα που περνάει σε εσένα το ποίημα.  8. Αντιθέσεις.  9. Πώς οργανώνεται;  Στροφές, στίχοι κλπ.  Ακολούθως, αναφέρθηκε στις ποικίλες αντιδράσεις των μαθητών της όπως την ταύτιση, το ότι ένας άνθρωπος δεν τα λέει αυτά, τα λέει το ποίημα, το αν θα είμαι εγώ έτσι σε λίγα χρόνια, απωθημένα στέρησης και άλλες. Η εκπαιδευτικός – ερευνήτρια, παρουσίασε, στη συνέχεια, ενδεικτικά φύλλα εργασίας ώστε να αναδειχθούν οι επιλογές και η μέθοδος που ακολούθησε. Ομαδοσυνεργατικές ασκήσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας, συγγραφή σύντομου βιογραφικού για την ποιήτρια ή σύντομη ποιητική εισαγωγή στην Τζένη Μαστοράκη, εκ νέου γραφή του ποιήματος με εκκίνησή του με νέα πρόταση. Από τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα της κας Χρηστίδου, συγκρατούμε τη χαρά των μαθητών, τη  δυσκολία, την αυτενέργεια, τη συνεργασία, την εις βάθος και βιωματική κατανόηση της γλώσσας και των επιλογών της, τη  διάκριση εκθεσιακής από λογοτεχνική γλώσσα.

Η ημερίδα έκλεισε με τον κύριο Κώστα Αγγελάκο, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Η δημιουργική γραφή στη μέγγενη της σχολικής αξιολόγησης;». Στην τολμηρή του παρέμβαση, ο έμπειρος ομιλητής επεσήμανε ότι η δημιουργική  γραφή είναι μια επιβολή της εκπαιδευτικής πραγματικότητας και αναγκαιότητας από το σχολείο και δεν καθορίζεται από προεδρικά διατάγματα ή εγκυκλίους. Καυτηρίασε την θεσμολαγνεία και την βαθμοθηρία καθώς και την παραδοσιακή έννοια της αξιολόγησης που αντιμετωπίστηκε με τρόμο από κάποιους. Πρότεινε να δίνονται  εναύσματα στους μαθητές από τον καθηγητή και τόνισε ότι η δραστηριότητα  της δημιουργικής γραφής θα πρέπει να είναι «προαιρετική» με την έννοια ότι δεν μπορεί να επιβληθεί αν οι μαθητές δεν θέλουν. Έκανε λόγο για ανάγκη αξιολόγησης της δημιουργικής γραφής από τον διδάσκοντα αλλά και την ολομέλεια της τάξης δίχως τεμαχισμό των κειμένων και διαισθητική διάσταση της αξιολόγησης των μαθητικών κειμένων αφού η συγκεκριμένη προσέγγιση υπαγορεύεται από το γεγονός ότι αυτό που εξετάζεται δεν είναι η ορθότητα αλλά η καταλληλότητα για την συγγραφική περίσταση-περιεχόμενο δομή έκφραση υφολογία.

 ****

Η εντύπωση που αποκόμισε το πολυπληθές ακροατήριο που παρακολούθησε  την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αυτή ημερίδα, ήταν η βεβαιότητα ότι η ένταξη της δημιουργικής γραφής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση όχι μόνο θα εμπλουτίσει ένα πρόγραμμα σπουδών αλλά θα αποτελέσει το αναγκαίο έναυσμα για μια διαφορετική θεώρηση και προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου και της συγγραφής γενικότερα .Μακροπρόθεσμος στόχος θα μπορούσε να είναι η σταδιακή διαμόρφωση μιας νέας γενιάς μαθητών (και μελλοντικών φοιτητών και ερευνητών) που θα διαθέτει πραγματική λογοτεχνική ευαισθησία και παιδεία, πνευματικά όπλα απαραίτητα στην επερχόμενη άλωση κάθε μορφής δημιουργικής έκφρασης και πολιτισμικής άνθισης σε έναν ακόμα τεχνοκρατούμενο αιώνα.