Απoδεχόμενος την πρόκληση του συναδέλφου Γιάννη Μπασλή στην τελευταία Νέα Παιδεία, τ. 145, σελ. 14, αναζήτησα στον ηλεκτρονικό Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας (= ΤLG) στην 4η έκδοσή του (2002) τη χρήση του ονόματος Κηφισιά ή Κηφισία στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς.
Η μηχανή αναζήτησης του Θησαυρού μού έδειξε ότι το όνομα Κηφισιά ή Κηφισία απαντάται σε πολύ λίγα αρχαία κείμενα. Συγκεκριμένα απαντάται στην Ατθίδα (= ιστορία της Αττικής) του Φιλοχόρου (4ος-3ος αι. π.Χ) σε χωρίο που μάς διέσωσε ο γεωγράφος Στράβων (9.1,20): «ὅτι φησὶ Φιλόχορος πορθουμένης τῆς χώρας ἐκ θαλάττης μὲν ὑπὸ Καρῶν͵ ἐκ γῆς δὲ ὑπὸ Βοιωτῶν͵ οὓς ἐκάλουν Ἄονας͵ Κέκροπα πρῶτον εἰς δώδεκα πόλεις συνοικίσαι τὸ πλῆθος͵ ὧν ὀνόματα Κεκροπία͵ Τετράπολις͵ Τετράκωμοι͵ Ἐπακρία͵ Δεκέλεια͵ Ἐλευσίς͵ Ἄφιδνα λέγουσι δὲ καὶ πληθυντικῶς Ἀφίδνας͵ Θορικός͵ Βραυρών͵ Κύθηρος͵ Σφηττός͵ Κηφισιά. πάλιν δ΄ ὕστερον εἰς μίαν πόλιν συναγαγεῖν λέγεται τὴν νῦν τὰς δώδεκα Θησεύς».
Ο γραμματικός Ηρωδιανός, στα χρόνια των ύστερων Αντωνίνων (β΄μισό του 2ου αι. μ.Χ.) στο έργο του Περί καθολικής προσωδίας (3.1,294) αναφέρει ονόματα ουσιαστικά σε σιά (πληθ. σιαί), κύρια ή προσηγορικά, και μεταξύ αυτών τα Κηφισιά και Επικηφισιά: «τὸ δὲ Κηφισιά καὶ Ἐπικηφισιά, δῆμος τῆς Οἰνηΐδος φυλῆς».
Τον 6ο αι. μ.Χ. ο Στέφανος Βυζάντιος στα Εθνικά του (274.8) αναφέρει: «Ἐπικηφισιά͵ δῆμος τῆς Οἰνηίδος φυλῆς. ὁ δημότης Ἐπικηφίσιος. τὰ τοπικὰ Ἐπικηφισιᾶθεν [Ἐπικηφισιάνδε καὶ Ἐπικηφισιᾶσι]». Προφανώς ο Στέφανος είχε υπόψη του τον Ηρωδιανό.
Οι παραπάνω λοιπόν θεωρούν το όνομα οξύτονο, τονισμένο στη λήγουσα. Αντίθετη άποψη έχει ο Φλάβιος Φιλόστρατος αρχές 3ου αι. μ.Χ.), που γράφει στους Βίους Φιλοσόφων (2.562,6) ότι: «μετὰ γὰρ τὰ ἐν τῇ Παιονίᾳ διῃτᾶτο μὲν ὁ Ἡρώδης ἐν τῇ Ἀττικῇ περὶ τοὺς φιλτάτους ἑαυτῷ δήμους Μαραθῶνα καὶ Κηφισίαν, ἐξηρτημένης αὐτοῦ τῆς πανταχόθεν νεότητος͵ οἳ κατ΄ ἔρωτα τῶν ἐκείνου λόγων ἐφοίτων Ἀθήναζε». Φαίνεται ότι από αυτό το χωρίο του Φιλοστράτου εμπνεύστηκε ο Κ.Π. Καβάφης το ποίημά του «Ηρώδης Αττικός».
