Το κείμενο που ακολουθεί δε φιλοδοξεί να προτείνει κάτι που δεν είναι ήδη γνωστό στους ερευνητές και τους εκπαιδευτικούς που έχουν ασχοληθεί με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και των σχολικών μονάδων. Τα αποτελέσματα του διαγωνισμού PISA την τελευταία δεκαετία φέρνουν πολύ ψηλά στην επίδοση τους δεκαπεντάχρονους φινλανδούς μαθητές. Με αφορμή τις εγχώριες συζητήσεις γύρω από το ακανθώδες ζήτημα της αξιολόγησης, η σύντομη ανάλυση έρχεται να εστιάσει σε σημεία και πρακτικές που είτε δεν προβλέφθηκαν είτε έχουν μείνει νεκρό γράμμα κατά την εφαρμογή τους στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η φινλανδική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1972-1977, με ενδιάμεσες προσθήκες και τροποποιήσεις, και το 6% για την Παιδεία κατοχυρώνουν το δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης για όλους, καθώς και την εννιάχρονη υποχρεωτική φοίτηση. Οι μαθητές εισάγονται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση στα επτά τους χρόνια. Μετά το Γυμνάσιο μπορούν να επιλέξουν το Λύκειο ή κάποια από τις επαγγελματικές σχολές και τα ινστιτούτα. Στο τέλος, δίνουν εθνικές εξετάσεις για να λάβουν το απολυτήριο και ειδικές εξετάσεις ανά πανεπιστημιακή σχολή για την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τα πανεπιστήμια είναι αυτά που καθορίζουν την εξεταστέα ύλη. Οι βαθμοί του σχολείου μπορεί να λαμβάνονται υπόψη στην τελική αξιολόγηση του υποψηφίου. Τα ενδιάμεσα χρόνια δεν υφίσταται γραπτή αξιολόγηση των μαθητών με τη μορφή εξετάσεων. Όλα τα παραπάνω υποστηρίζονται από το Υπουργείο Παιδείας, το Εθνικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης, τα οικεία πανεπιστημιακά τμήματα και την τοπική αυτοδιοίκηση.
Αξίζει, όμως, να εντοπίσει και να μελετήσει κανείς κάποια από τα στοιχεία που καθιστούν τόσο επιτυχημένο, όχι μόνο με τα κριτήρια του PISA αλλά και κατά κοινή ομολογία, το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η παιδαγωγική φιλοσοφία του είναι η εξάλειψη της ανισότητας, η ισότιμη αντιμετώπιση όλων των μαθητών ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης και κοινωνικής τάξης, μαθησιακών δυσκολιών, προβλημάτων συμπεριφοράς, ένταξης λόγω μετανάστευσης στη χώρα. Θεωρείται πως εξ ορισμού όλοι έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση. Το στοίχημα είναι στην πράξη να μη μείνει κανείς πίσω. Για να συμβεί αυτό, το σχολείο, εκτός από τα βιβλία, παρέχει ένα γεύμα δωρεάν την ημέρα, ιατρική περίθαλψη και μεταφορά όλων όσοι κατοικούν μακριά από τη σχολική μονάδα. Τα ιδιωτικά σχολεία, όπου υπάρχουν, είναι θρησκευτικά ή ξενόγλωσσα. Δεν έχουν να προσφέρουν κάτι περισσότερο από τα δημόσια. Επιπλέον τους απαγορεύεται από τη νομοθεσία η καταβολή διδάκτρων. Είναι και αυτά χρηματοδοτούμενα από την Πολιτεία και τους δήμους. Όσοι συμμετείχαν στο σχεδιασμό της εκπαιδευτικής πολιτικής της χώρας αντιλήφθηκαν έγκαιρα ότι έπρεπε, σε βάθος χρόνου, να επενδύσουν στους πιο αξιόλογους επαγγελματίες. Όποιος επιθυμεί να εργαστεί ως εκπαιδευτικός είναι υποχρεωτικό να έχει πτυχίο Master's στην Εκπαίδευση διετούς φοίτησης αποκλειστικά από το πανεπιστημιακό τμήμα από το οποίο έλαβε το πρώτο του πτυχίο. Αν μάλιστα σκοπεύει να ασχοληθεί με ειδικές ομάδες παιδιών, για παράδειγμα μαθητές με ειδικές ανάγκες, μετανάστες κλπ., επιβάλλεται να παρακολουθήσει και ένα ακόμα έτος σπουδών προκειμένου να ειδικευτεί ώστε να εργαστεί πάνω στο αντικείμενό του. ’ρα, συμπληρώνει έξι χρόνια σπουδών, έρευνας και πρακτικής. Οι προσλήψεις των εκπαιδευτικών γίνονται αξιοκρατικά μετά από υποβολή σχετικής αίτησης και του βιογραφικού στις δημοτικές αρχές, οι οποίες γνωρίζουν ακριβώς τις κενές θέσεις στις σχολικές βαθμίδες της αρμοδιότητάς τους. Η προσφορά είναι πολύ μεγάλη και η ζήτηση περιορισμένη.
Η αφοσίωση, ο επαγγελματισμός και η υψηλή ποιότητα των σπουδών αποτελούν τις προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη σταδιοδρομία. Οι φινλανδοί εκπαιδευτικοί διακρίνονται για την εργατικότητά τους, την ανάπτυξη κλίματος εμπιστοσύνης και καλής συνεργασίας μεταξύ τους, τη διάχυση των καλών διδακτικών πρακτικών που έχει ακολουθήσει ο καθένας χωριστά. Επίσης παρεμβαίνουν άμεσα και αποτελεσματικά σε περιπτώσεις προβλημάτων στην τάξη ή το σχολείο. Στηρίζουν την εξατομικευμένη διδασκαλία, με τη βοήθεια ειδικευμένων εκπαιδευτικών, για τους μαθητές εκείνους που αδυνατούν να ακολουθήσουν την υπόλοιπη τάξη έτσι ώστε να αποφευχθεί ο αποκλεισμός των παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία. Δεδομένη επίσης θεωρείται η συνεχής επιμόρφωση στο αντικείμενο της κάθε ειδικότητας όπως και η αξιολόγηση του παρεχόμενου έργου. Οι εκπαιδευτικοί αυτο-αξιολογούνται και ετερο-αξιολογούνται από ομάδες συναδέλφων τους ενώ οι σχολικές μονάδες από το Συμβούλιο Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης.
Οι αρμόδιοι φορείς του Δημοσίου δίνουν τις γενικές κατευθύνσεις του αναλυτικού προγράμματος και ορίζουν τα διδακτικά αντικείμενα. Παρέχουν όμως στους εκπαιδευτικούς την αυτονομία να επιλέξουν τον τρόπο διδασκαλίας, τα εγχειρίδια που θα χρησιμοποιήσουν, το συμπληρωματικό υλικό κλπ. Έτσι, από τη μια πλευρά οι ίδιοι αναλαμβάνουν την παιδαγωγική ευθύνη της δουλειάς τους, από την άλλη συμμετέχουν ενεργά στο διαρκή ανασχεδιασμό και την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού συστήματος. Η τετράωρη απασχόλησή τους στην τάξη σε καθημερινή βάση εξασφαλίζει το χρονικό περιθώριο της συνεργασίας και του από κοινού σχεδιασμού του επιμέρους Α.Π. του σχολείου τους.
Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού είναι περιζήτητο. Οι αρμόδιες αρχές εξασφαλίζουν κατ' αρχάς συγκεκριμένες θέσεις εργασίας και υψηλό μισθό ώστε ο εκπαιδευτικός να είναι απόλυτα αφοσιωμένος στο έργο του. Η αυτονομία και η ελευθερία που απολαμβάνει καλλιεργούν κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας. Είναι φανερό ότι υπό αυτές τις συνθήκες δεν υπάρχει λόγος να απολυθεί κανείς λόγω υπεραριθμίας, πλημμελούς άσκησης των καθηκόντων του, επιστημονικής ή παιδαγωγικής ανεπάρκειας ή κακής συνεργασίας με τη διοίκηση. Η φινλανδική κοινωνία με τη σειρά της περιβάλλει τους δασκάλους με την εκτίμησή της. Στο παραπάνω πλαίσιο επιτυγχάνεται αυτό που άλλα εκπαιδευτικά συστήματα, όπως κατ' εξοχήν το αμερικανικό, ζηλεύουν: η αριστεία. Ζητούμενο είναι η προετοιμασία των παιδιών για την ομαλή είσοδό τους στην ενήλικη ζωή. Η κοινωνία που βασίζεται σε ανθρώπους που στην πράξη πλέον δεν έχουν βιώσει διακρίσεις κανενός είδους, που έχουν διδαχθεί πώς να μαθαίνουν και να ερευνούν, που έχουν ασκηθεί στη συνεργατικότητα, την υπευθυνότητα και τη δημιουργική παραγωγικότητα θα οδηγήσουν την κοινωνία τους στην οικονομική ευημερία και στη διάκριση. Ο ανταγωνισμός του "Race to the top" του Barack Obama δεν έχει θέση στη φινλανδική εκπαίδευση γιατί δεν έχει έρεισμα στη φινλανδική κοινωνία. Σύμφωνα με τον συγγραφέα Samuli Paronen "Real winners do not compete". Το μόνο που αναγνωρίζουν οι Φινλανδοί είναι η εξωστρέφεια που καλλιεργεί το αμερικανικό εκπαιδευτικό σύστημα, κάτι που φαίνεται να αισθάνονται ως έλλειψη αλλά όχι ως έλλειμμα.
Χρήσιμο υλικό
