Στη Γαλλία από το 1871 το μάθημα της Ιστορίας θεωρείται η βάση του εκπαιδευτικού συστήματος. Το νέο κράτος, μετά τη Γαλλική Επανάσταση, αναζητούσε τις ρίζες του. Η εκπαίδευση των νέων πολιτών αποτελούσε κομβικό σημείο. Η Ιστορία ήταν το μάθημα μέσα από το οποίο οι Γάλλοι θα έβρισκαν την ταυτότητά τους. Η προσέγγιση του μαθήματος στα κατά καιρούς αναλυτικά προγράμματα άλλαξε με το πέρασμα των αιώνων. Λαμβάνονταν υπόψη οι εκάστοτε κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και γεωγραφικές συνθήκες. Η Ιστορία πλέον διδάσκεται μαζί με τη Γεωγραφία στο πλαίσιο της παγκόσμιας Ιστορίας. Ένα έθνος σήμερα δεν μπορεί να ομφαλοσκοπεί. Στο ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα συναντά κανείς το διδακτικό αντικείμενο ως «L'histoire-géographie, l'éducation civique», περιγραφή που δηλώνει τον προσανατολισμό του μαθήματος: ρητά κοινωνικός. Ο νέος Γάλλος πολίτης οφείλει να εκπαιδευτεί ως πολίτης του κόσμου.
Το μάθημα υπηρετούν μεγαλόσχημα βιβλία, εκτυπωμένα σε χαρτί ιλουστρασιόν, που διανέμονται δωρεάν και ανανεώνονται υποχρεωτικά κάθε τέσσερα χρόνια. Δοκιμάζονται στην πράξη και δεν «κόβονται». Οι συγγραφικές ομάδες ενσωματώνουν στα νέα εγχειρίδια τα πορίσματα της πιο πρόσφατης ιστορικής και αρχαιολογικής έρευνας. Ακολουθώντας τη νοητική ανάπτυξη του μαθητή, τα εγχειρίδια, ανά βαθμίδα εκπαίδευσης, κινούνται από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο μέσα από διάφορα πεδία της ιστορίας, το οικονομικό, το κοινωνικό, το πολιτικό, το πολιτιστικό (συμπεριλαμβανομένης και της Ιστορίας των Τεχνών). Ο στόχος του μαθήματος, ιδίως στις πρώτες τάξεις του γαλλικού Γυμνασίου, είναι διπλός: οι μαθητές α) να ασκηθούν να θέτουν ερωτήματα και να καλλιεργούν το ερευνητικό πνεύμα, β) να εκθέτουν σε ρέοντα λόγο, γραπτό ή προφορικό, τις ιστορικές τους γνώσεις. Στο Λύκειο, στόχος είναι η εμβάθυνση και η ανάπτυξη κριτικής ιστορικής σκέψης μέσα από τη μεθοδική ανάλυση των πηγών.
Στο γαλλικό Γυμνάσιο, μέσα σε τέσσερις διδακτικές ώρες την εβδομάδα, ακολουθείται η εξέταση των ιστορικών περιόδων -με χρονολογική σειρά- από τους αρχαίους πολιτισμούς μέχρι σήμερα. Το μάθημα ολοκληρώνεται με την πολιτική ιστορία της Γαλλίας. Κάθε ενότητα περιλαμβάνει το χάρτη της αντίστοιχης ιστορικής περιόδου που εξετάζεται. Οι μαθητές έχουν την εποπτεία όχι μόνο του χρόνου και της χρονικής ακολουθίας αλλά και του τόπου. Το βιβλίο της πρώτης τάξης, για παράδειγμα, περιλαμβάνει στο κεφάλαιο για τους αρχαίους πολιτισμούς φωτογραφίες αγαλμάτων, αρχιτεκτονικές κατόψεις κτηρίων, σκίτσα, σύντομης έκτασης πηγές. Οι μαθητές που θα διδαχθούν τον «Ελληνικό κόσμο», όπως τιτλοφορείται το κεφάλαιο, ξεκινούν με την εικόνα του Δισκοβόλου και μια φωτογραφία από το ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Μέσα από το παράδειγμα, με τη βοήθεια ενός σχεδίου μαθήματος που έχει ετοιμάσει ο καθηγητής και το οποίο οι μαθητές θα αντιγράψουν στο τετράδιό τους, προχωρούν σε άλλες γνώσεις, πέρα από την τέχνη, για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Ενδεικτικά αναφέρω: ο αποικισμός, ο ομηρικός κόσμος, οι Ολυμπιακοί αγώνες, το μαντείο των Δελφών κ.α.
Στο αντίστοιχο Λύκειο, μέσα σε πέντε διδακτικές ώρες την εβδομάδα, οι μαθητές καλούνται να εμβαθύνουν τις ιστορικές τους γνώσεις συνδυάζοντάς τες μέσα σε συγκεκριμένες θεματικές ενότητες, όπως οι Ευρωπαίοι στην παγκόσμια Ιστορία, ο πολίτης στην αρχαία Αθήνα, τη Ρώμη και το Μεσαίωνα, η Μεσόγειος ως σταυροδρόμι πολιτισμών, η γέννηση και η διάδοση του Χριστιανισμού, η Αναγέννηση στην Τέχνη, οι αλλαγές στην Ευρώπη των αρχών του 19ου αιώνα, η βιομηχανική επανάσταση και οι κοινωνικές τάξεις, κ.ο.κ.
Οι εργασίες για το σπίτι, είτε πρόκειται για ερωτήσεις ανάπτυξης και σχολιασμού είτε για φύλλα εργασίας, στοχεύουν καθαρά στην εμπέδωση της διδαγμένης ύλης μέσα από την επεξεργασία, την κατανόηση και την ανάλυση διάφορων τύπων πηγών (φωτογραφίες, σκίτσα, κείμενα, χάρτες κ.α.). Ζητούμενα, με βάση το παράδειγμα της ενότητας για την αρχαία Ελλάδα, μπορεί να είναι η αναγνώριση των ειδών των αγγείων της αττικής περιόδου και των αρχιτεκτονικών ρυθμών των κιόνων, η αναδιήγηση ενός φανταστικού περιστατικού από τους Ολυμπιακούς αγώνες, η τοποθέτηση στο χάρτη των αποικιών των Αθηναίων, η αναγνώριση και καταγραφή των συμβόλων της αθηναϊκής δημοκρατίας κ.λπ. Είναι σαφές ότι η απομνημόνευση είναι περιορισμένη.
Το μάθημα της Γεωγραφίας, στο δεύτερο μέρος του κάθε εγχειριδίου, ακολουθεί το σκεπτικό της Ιστορίας. Στόχος του μαθήματος είναι να μπορούν οι μαθητές να γνωρίσουν τον κόσμο και να κατανοήσουν την οργάνωση του χώρου σε σχέση με την κοινωνία. Η προσέγγιση γίνεται σε παγκόσμια κλίμακα, πέρα από γεωγραφικά σύνορα, και εστιάζει στη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον μέσα στο οποίο αυτός ζει και το οποίο οργανώνει. Ξεκινά η εξερεύνηση του πιο κοντινού χώρου προς τον πιο απομακρυσμένο. Για παράδειγμα, στις μικρές τάξεις οι μαθητές καλούνται να μελετήσουν, μέσα από ψηφιακούς χάρτες του Google Earth, τη γειτονιά και την πόλη τους. Έπειτα τη χώρα και την ήπειρο κ.ο.κ. Θέματα που επίσης καλύπτονται ανά τάξη είναι η κατανομή του πλούτου και οι κοινωνικές ανισότητες, η τροφή και το δημογραφικό πρόβλημα, το αστικό περιβάλλον και η ανάπτυξή του, η αγροτική παραγωγή και η ερημοποίηση, η διαχείριση παράκτιων περιοχών και η ανάπτυξή τους, η Γαλλία στην Ε.Ε., οι φυσικές καταστροφές και η κοινωνία. Μέσα από τα επιμέρους θέματα μπορούν να γίνουν αναγωγές σε ιστορικά γεγονότα. Η βιομηχανική επανάσταση μπορεί να διδαχθεί μέσα από τη μελέτη του χάρτη της υφηλίου με κριτήριο τη συγκέντρωση πληθυσμού στην Ευρώπη σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του «διπλού» μαθήματος πρέπει να έχει προκληθεί από νωρίς το ενδιαφέρον των μαθητών, κάτι στο οποίο δε συμβάλλει η αποστήθιση γνώσεων, κυρίως αυτών που δεν έχουν εμπεδωθεί. Η τεχνολογία προσφέρει πολλαπλά «εργαλεία» στον εκπαιδευτικό. Η χρήση βίντεο, ppt παρουσιάσεων, διαδραστικών πινάκων, ψηφιακών χαρτών, ψηφιακών επισκέψεων σε μουσεία, φύλλων εργασίας σε σχετικές ιστοσελίδες δίνουν τη δυνατότητα να εμπλουτιστεί το μάθημα, ώστε να γίνει ουσιωδώς ενδιαφέρον και όχι απλώς εντυπωσιακό. Η πρακτική αυτή προϋποθέτει απομάκρυνση από τη λογική του ενός βιβλίου, προσωπική έρευνα του καθηγητή και αρκετή προεργασία εκτός σχολείου.
Αφορμή για την παρουσίαση του μαθήματος στάθηκε όχι μόνο η σύγχρονη ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα όσο η εκδήλωση για τα «κομμένα» σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας, που έγινε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στις 11/1/2012, και η συζήτηση που ακολούθησε. Αντί για απόσυρση εγχειριδίων, προληπτική και μη, μαθήματα προπαγάνδας και ζητήματα περιχαρακωμένης εθνικής ταυτότητας το 2012, α' και β' αναθέσεις του μαθήματος και συμπλήρωση ωραρίων, ερωτήματα περί ενός ή πολλαπλών βιβλίων, κενά στην επιμόρφωση καθηγητών, ασαφή κριτήρια επιλογής συγγραφικών ομάδων, ταπεινά θα πρότεινα να εξετάσουμε τη διδασκαλία του μαθήματος στο γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Μόνο που προαπαιτούμενο είναι το 22% του ΑΕΠ για την Παιδεία. Κρίμα.
Θερμές ευχαριστίες στην Caroline Capsalas για τις σαφείς πληροφορίες και τη Χριστίνα Ψηλογιαννοπούλου για τη βοήθειά της στην αναζήτηση διαδικτυακών πηγών.
Χρήσιμο υλικό
