The Iris Project ... new eyes for old worlds Μηνύματα από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη Ηνωμένο Βασίλειο
Το The Iris Project είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα την Οξφόρδη, ο οποίος υλοποιεί το ομότιτλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 2006. Η Ίριδα, αγγελιαφόρος των θεών, μεταφέρει τα μηνύματα της κλασικής αρχαιότητας στο σύγχρονο κόσμο, σε όλες τους τις «αποχρώσεις». Στόχος του προγράμματος είναι να φέρει σε επαφή τους μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό μέσα από τη μελέτη της γλώσσας και των κειμένων, έτσι ώστε να εμπλουτιστεί το βρετανικό αναλυτικό πρόγραμμα. Παράλληλα, απευθύνεται και σε οποιαδήποτε ομάδα ή κοινότητα ενηλίκων ενδιαφέρεται να παρακολουθήσει τα μαθήματα, που γίνονται σε μη συμβατικό εκπαιδευτικό περιβάλλον.
Ο σχεδιασμός του προγράμματος βασίζεται στην παιδαγωγική αντίληψη ότι η γνώση των κλασικών γλωσσών, της λογοτεχνίας, της ιστορίας και της τέχνης της κλασικής αρχαιότητας οφείλει να είναι προσιτή σε όλους, ανεξάρτητα από το μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο του καθενός. Η εφαρμογή του προγράμματος γίνεται ζωτικό εργαλείο για την προώθηση και διάχυση της γνώσης τόσο στο πλαίσιο του αναλυτικού προγράμματος στα δημόσια σχολεία υποβαθμισμένων περιοχών όσο και σε κοινότητες όπου τα ποσοστά του εγγραμματισμού των κατοίκων είναι ιδιαίτερα χαμηλά. Μέσα από τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών και των λατινικών εκπαιδεύονται κοινότητες μαθητών και ενηλίκων, οι οποίοι παύουν να θεωρούν τη γνώση των κλασικών γραμμάτων προνόμιο των λίγων. Έτσι, εκτός από την απόκτηση αλλά και τη χαρά της γνώσης, επιτυγχάνεται η ανάπτυξη της κρίσης και η συνειδητοποίηση του ανήκειν σε μια ομάδα όπου δεν αποκλείεται κανείς λόγω ελλιπούς μόρφωσης.
Οι δράσεις που το υποστηρίζουν είναι κατ' αρχάς το περιοδικό Iris. Φιλοξενεί άρθρα, λογοτεχνικά κείμενα, κριτικές, συγκεκριμένες εφαρμογές του προγράμματος και νέες πρωτότυπες προτάσεις. Τα τρία ποιήματα που θα διακριθούν στον ετήσιο διαγωνισμό ποίησης του 2011 για μαθητές μέχρι 18 ετών, με θέμα την αργοναυτική εκστρατεία, θα δημοσιευτούν στο επόμενο τεύχος. Το Iota αποτελεί τη νεανική εκδοχή του παραπάνω περιοδικού και λειτουργεί ως συμπληρωματικό υλικό για το μάθημα για την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη σε μαθητές ηλικίας 7-11 ετών (Key stage 2).
Η διδασκαλία των λατινικών μέσω του The Iris Project κυρίως σε σχολεία υποβαθμισμένων αστικών περιοχών συμπληρώνει το αναλυτικό πρόγραμμα. Ομάδες φοιτητών Κλασικής Φιλολογίας διδάσκουν μία ώρα την εβδομάδα λατινικά και ρωμαϊκό πολιτισμό μέσα από αφηγήσεις, θεατρικές δραστηριότητες και παιχνίδια. Το μάθημα είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να είναι εύληπτο από γραμματικής πλευράς, διασκεδαστικό και ελκυστικό, και να συνδέεται με άλλα διδακτικά αντικείμενα. Στο τέλος της χρονιάς, οι μαθητές είναι σε θέση να μεταφράζουν απλές φράσεις από τα λατινικά στα αγγλικά και αντίστροφα και να αναγνωρίζουν, για παράδειγμα, χρόνους και διαθέσεις ρημάτων. Η εκμάθηση της λατινικής γραμματικής και του συντακτικού καλύπτει το κενό στη διδασκαλία του αντίστοιχου αντικειμένου στην αγγλική γλώσσα. Οι μαθητές κατανοούν τη σχέση της αγγλικής με τη λατινική, κατά συνέπεια εμβαθύνουν και στη μητρική τους γλώσσα και, μέσα από τη σύγκριση, ασκούνται στην κριτική προσέγγιση των γλωσσών γενικότερα. Τέλος, κατακτώνται βασικές γνώσεις γύρω από την αρχαία Ρώμη, όπως οι μύθοι της, η καθημερινή ζωή, η τέχνη, η ιστορία και η θρησκεία.
Η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών γίνεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (Key stage 2), στο πλαίσιο ομίλων, με στόχο τον εμπλουτισμό της μητρικής γλώσσας. Στόχος είναι οι μαθητές να αναπτύξουν τη γλωσσική τους δεξιότητα όχι μόνο στην καθημερινή της χρήση αλλά και στην έκφραση πολυπλοκότερων εννοιών. Επίσης, η γνώση ενός νέου αλφάβητου, εκτός του ότι αποτελεί πρόκληση, βοηθά τους μαθητές να αναπτύξουν τις δεξιότητες εκείνες που συνδέονται με την πρόσκτηση άλλων γλωσσών, πέρα από τη μητρική τους. Η, έστω και πρωτογενής, επαφή με μια γλώσσα όπως τα αρχαία ελληνικά ενισχύει τη γλωσσομάθεια σε ένα μη προνομιούχο εκπαιδευτικό περιβάλλον.
Εξάλλου, στο βρετανικό αναλυτικό πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης προβλέπεται οι μαθητές να διδαχθούν εισαγωγικές ενότητες της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, καθώς και στοιχεία θεάτρου και δημοκρατικού πολιτεύματος. Το μάθημα των αρχαίων ελληνικών λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα σε διάφορα διδακτικά αντικείμενα όπως η ιστορία, η γεωγραφία, οι θετικές επιστήμες, τα μαθηματικά, το θέατρο/δράμα κ.λπ. Μέσα από τη σύνδεση αυτή, οι μαθητές γνωρίζουν έναν αρχαίο πολιτισμό που άσκησε μεγάλη επιρροή και διαμόρφωσε το σύγχρονο πολιτισμό.
Η γνωριμία των μαθητών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με το αρχαίο ελληνικό θέατρο και το αρχαίο ελληνικό δράμα είναι μία ακόμα από τις δράσεις του προγράμματος. Με παρακολούθηση παραστάσεων στο Λονδίνο και μέσα από θεατρικά εργαστήρια διάρκειας ενός σχολικού έτους οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τα αρχαία κείμενα και τα θέματα που αυτά πραγματεύονται, αλλά και την πρακτική του θεάτρου. Μαθαίνουν πώς να ετοιμάζουν μια παράσταση αρχαίου δράματος, την οποία παρουσιάζουν είτε σε επαγγελματικό θέατρο (UCL Bloomsbury Theatre και The Scoop at City Hall) είτε στο φεστιβάλ του προγράμματος. Έτσι, αποκτούν αυτοπεποίθηση, ασκούν την επικοινωνιακή τους δεξιότητα και ταυτόχρονα αναπτύσσεται το ενδιαφέρον τους για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο.
Πολλές από τις δράσεις του The Iris Project τα τελευταία πέντε χρόνια πλαισιώνονται από εργαστηριακά μαθήματα για μαθητές κάθε ηλικίας, με θεματικές όπως η Δημοκρατία, Λατινικά και Αρχαία Ελληνικά για αρχάριους, το αρχαίο ελληνικό θέατρο, η ιδανική πόλη, ο ρωμαϊκός στρατός, Αθήνα και Σπάρτη: Η πόλις στην Ελλάδα του 5ου αιώνα κ.α. Τα εργαστήρια έχουν πρωτότυπα θέματα και διαδραστικό χαρακτήρα. Με ζητούμενο να λειτουργήσουν ενισχυτικά προς τη διδασκαλία άλλων αντικειμένων, τα εργαστήρια είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να μην απαιτούν ειδίκευση από την πλευρά των καθηγητών. Λαμβάνονται υπόψη οι στόχοι που θέτει το βρετανικό αναλυτικό πρόγραμμα αλλά ο σχεδιασμός γίνεται υπό το πρίσμα του συνδυασμού των γνώσεων της κλασικής αρχαιότητας με αυτές της σύγχρονης πραγματικότητας.
Από το 2008 ενήλικες μπορούν να παρακολουθήσουν δωρεάν ανοιχτά μαθήματα αρχαίων ελληνικών και λατινικών σε τοπικά πάρκα στο Λονδίνο και την Οξφόρδη. Η συμμετοχή είναι ελεύθερη σε κάθε ενδιαφερόμενο και δεν προαπαιτείται γνώση του αντικειμένου. Στόχος των μαθημάτων είναι η προώθηση της κλασικής αρχαιότητας στις τοπικές κοινότητες, κυρίως σε ανθρώπους που θεωρούν ότι οι κλασικές σπουδές απευθύνονται σε μια πνευματική ελίτ, και γι' αυτό είναι έδαφος απροσπέλαστο.
Η ενσωμάτωση νέων προτάσεων και η ανατροφοδότηση από την εφαρμογή του είναι ένα από τα ζητούμενα του προγράμματος. Γι' αυτό, στο πλαίσιο της προσβασιμότητας στη γνώση, στην ιστοσελίδα του The Iris Project διατίθεται δωρεάν εκπαιδευτικό υλικό για ενδιαφερόμενους κάθε ηλικίας, εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους (σχέδια μαθήματος, φύλλα εργασίας, παιχνίδια, περιγραφές εργαστηρίων, άρθρα, διασκευές έργων του Αριστοφάνη για παιδιά).
Από τα παραπάνω έχει γίνει σαφές ότι το The Iris Project λειτουργεί ως φορέας κοινωνικοποίησης -μέσα από την κατάκτηση της γνώσης- για μαθητές αλλά και για ενήλικες που έχουν θέσει τον εαυτό τους στο περιθώριο του πνεύματος. Είναι ένα ταξίδι εξερεύνησης, με έντονα τα στοιχεία του εκδημοκρατισμού της γνώσης στο πλαίσιο της τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης. Γιατί το ζητούμενο είναι, όπως υποστηρίζει ο Καλβίνο για τη γνωριμία με τους κλασικούς, «ν' ανάψει ο σπινθήρας».
Το Iris Project υποστηρίζεται από τα βρετανικά πανεπιστήμια King's College London, UCL, University of Oxford και The Open University.
Οφείλω ευχαριστίες για τη συνεργασία στην ιδρύτρια του προγράμματος και εκδότρια του Iris Magazine Dr Lorna Robinson.
Σε περίπτωση που επιθυμείτε να συνεισφέρετε στην προσπάθεια αυτή, μπορείτε να επικοινωνήσετε με τους υπεύθυνους στa e-mail: lorna@irismagazine.org, editor@irismagazine.org.
Χρήσιμο υλικό
