Τα θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα είναι ο «χώρος» όπου συναντιούνται το θέατρο και η παιδαγωγική. Ξεκίνησαν στη Μεγάλη Βρετανία τη δεκαετία του ’60 και από τότε, όπου έχουν υλοποιηθεί, βρίσκονται σε συνεχή διάλογο και αλληλεπίδραση με τη σύγχρονή τους κοινωνική πραγματικότητα. Βασίζονται στο ερευνητικό και διαδραστικό θέατρο, στο θέατρο του καταπιεσμένου του Augusto Boal, στο πολιτικό θέατρο του Berthold Brecht, στις θεωρίες της Παιδαγωγικής των Piaget, Vygotsky, Bruner, Dewey κ.α. και στο εκπαιδευτικό δράμα (Drama in Education).

Η θεατροπαιδαγωγική ομάδα, που απαρτίζεται από θεατροπαιδαγωγούς και ηθοποιούς, επεξεργάζεται, σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό της τάξης σε περίπτωση που το πρόγραμμα υλοποιείται σε σχολείο, προβλήματα που απαντούν στην εκάστοτε μικρή ή μεγαλύτερη κοινότητα, μέσα και έξω από το σχολείο, για παράδειγμα, η χρήση ουσιών, η ετερότητα, ο κοινωνικός αποκλεισμός κ.α.

Ένα Θ.Π. χωρίζεται σε τρεις φάσεις. Στην πρώτη φάση, η ομάδα ερευνά το προς επεξεργασία θέμα, συλλέγει πληροφορίες, γράφει ένα σύντομο θεατρικό έργο, σκιαγραφεί τους χαρακτήρες και ετοιμάζει μια σύντομης διάρκειας απλή παράσταση, η οποία μπορεί να παρουσιαστεί οπουδήποτε. Το «πακέτο εξερεύνησης» (compound stimulus), που δίνεται σε μικρό σε αριθμό κοινό, περιέχει τα μικροαντικείμενα εκείνα που θα εξάψουν το ενδιαφέρον του και θα το βοηθήσουν να ανασυνθέσει την ιστορία που τα συνδέει μεταξύ τους. Κατά τη διάρκεια της διερεύνησης πιθανών ιστοριών που κρύβει το «πακέτο», το κοινό, με τη βοήθεια των θεατροπαιδαγωγών και μέσα από θεατρικές ασκήσεις, αυτοσχεδιάζει. Στο τέλος της α’ φάσης, οι επιμέρους ομάδες παρουσιάζουν τα συ142 NEA ΠAIΔEIA, TEYXOΣ 135, (σ. 142-145, 2010) Η Νατάσα Μερκούρη είναι φιλόλογος μπεράσματα της σύντομης έρευνάς τους στους άλλους με τη μορφή σύντομων δρώμενων.

Στη δεύτερη φάση, η ομάδα παρουσιάζει την παράσταση και την ιστορία που κρυβόταν στο «πακέτο εξερεύνησης». Στο τέλος όμως, το κοινό έχει όμως την επιλογή να επέμβει. Με τη βοήθεια διάφορων θεατρικών τεχνικών, μπορεί να συζητήσει με τους ηθοποιούς (εκτός ρόλου) για τις αιτίες που προκάλεσαν το πρόβλημα ή να «ανακρίνει» τους χαρακτήρες του έργου. Η παράσταση επαναλαμβάνεται και το κοινό τη σταματά και την οδηγεί σε διαφορετική, θετική έκβαση, σε λύση ρεαλιστική και αποδεκτή από την κοινότητα.

Στην τρίτη φάση γίνεται ο αναστοχασμός. Το κοινό επανέρχεται στην ιστορία που είδε αλλά και τροποποίησε, προσπαθεί να εμβαθύνει ακόμα περισσότερο ή να επεκτείνει την ιστορία, να αποβάλει πιθανή συναισθηματική φόρτιση που του δημιούργησε η συμμετοχή του στα δρώμενα, να κάνει κριτική της παράστασης, να ξεκινήσει συζήτηση με αφορμή όσα διαδραματίστηκαν, με αφορμή π.χ. ένα σκηνικό αντικείμενο να γράψει ένα κείμενο κ.α.

Τα Θ.Π. βρίσκουν ιδιαίτερη απήχηση τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ως εναλλακτικός τρόπος βιωματικής και πολύπλευρης μάθησης με το θέατρο να γίνεται μέσο κοινωνικής παρέμβασης. Έρευνες τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα έχουν αποδείξει ότι η αλληλεπιδραστική τους φύση βοηθά αποτελεσματικά στην ανάπτυξη της φαντασίας και της δημιουργικότητας, στην καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας και της επικοινωνίας, στην ευελιξία και την ετοιμότητα στη λήψη αποφάσεων για θέματα ατομικά και συλλογικά.

Στην Ελλάδα, θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα έχουν υλοποιηθεί στην Αττική, τη Χίο, τη Θεσσαλονίκη και τη Ροδόπη.

Χρήσιμοι σύνδεσμοι

www.teachernet.gov.uk/teachingandlearning/library/theatreineducation

www.theatroedu.gr (Προγράμματα/Δράσεις)

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Jackson T. (1993) (ed.), Learning through Theatre, Routledge, London

Σέξτου Π. (2005), Θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα στο σχολείο, Μεταίχμιο, Αθήνα

Somers J. (1996) (ed.), Drama and Theatre in Education: Contemporary research, Captus Press Inc., Canada