1.«Μ’ αρέσει να γυρίζω το χρόνο πίσω για να θυμάμαι και να σκέφτομαι ξανά περισσότερο νηφάλια.»

Τετάρτη 11 Μαρτίου 2020: «Χτυποκάρδια για τα άδεια θρανία... ΕΚΛΕΙΣΑΝ ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ όλων των βαθμίδων, δημόσιες και ιδιωτικές, για 14 μέρες και βλέπουμε...».[1] Η είδηση ψιθυρίζονταν από την προηγούμενη εβδομάδα του Μαρτίου, δεν μας βρήκε απροετοίμαστους. Η αρχική αντίδραση των παιδιών μου που είναι μαθητές Γυμνασίου ήταν θετική, «επιτέλους θα γλιτώσουμε από τα “πηγαινέλα”, σχολείο-φροντιστήριο, και θ’ ανακοπούν  οι φρενήρεις ρυθμοί παράδοσης της παρακάτω ενότητας του μαθήματος». Μία-δύο μέρες αμηχανία και στη συνέχεια ειδοποίηση από το φροντιστήριο των Αγγλικών πως ξεκινάνε μαθήματα μέσω Skype, το ίδιο συνέβη και με τα φροντιστήρια Μ.Ε, άμεσα ανταποκρίθηκαν.  Καταστρατηγήθηκε μάλιστα και το ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων αφού δεν υπήρχε σχολείο έτσι αντί για το απόγευμα ξεκινούσαν νωρίς το μεσημέρι.

Τρίτη 17  Μαρτίου 2020: Ήρθε και η σειρά του εκπαιδευτικού του δημόσιου σχολείου να μπει στο παιχνίδι. Το ηλεκτρονικό μήνυμα από τη Δ.Δ.Ε αναφέρονταν στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση πρώτα για τους μαθητές της Γ΄ Λυκείου. Ταυτόχρονα σχεδόν κατέφθασε και το μήνυμα με τις αντιρρήσεις και τις αντιπροτάσεις της ΟΛΜΕ.

Κυριακή  22  Μαρτίου 2020, μεσημέρι: Συντονιστήκαμε οι συνάδελφοι εξ αποστάσεως για να μας δώσει οδηγίες ο καθηγητής πληροφορικής σχετικά με το πώς θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε τα μαθήματά μας μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας που μας παραχωρήθηκε. Σε ρυθμούς πυρετώδεις, από τη Δευτέρα 23 Μάρτη άρχισα να στέλνω e-mail στους μαθητές και τις οικογένειές τους, να προσπαθώ με σύντομα μηνύματα να εξηγήσω τι θα κάνουμε, να ψάχνω στο τηλέφωνο όσους είχαν δώσει λάθος email στο σχολείο και άλλα πολλά φαιδρά και κουραστικά. Όλη εκείνη την εβδομάδα δάσκαλοι και γονείς προσπαθούσαν εναγωνίως να συνδεθούν με το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο. Τα δε ΜΜΕ βρήκαν πρόχειρη αφορμή για να σχολιάσουν τη δήθεν αδράνεια των «βολεμένων» εκπαιδευτικών του δημόσιου σχολείου. Πολλές συζητήσεις ακολούθησαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που αποκαλύπτουν και επικαλύπτουν αλήθειες.

Παρασκευή 27 Μάρτη 2020: Ξεκίνησα το πρώτο αποτυχημένο μου μάθημα στην πλατφόρμα. Δεν είχα καλό ήχο και οι μαθητές με έχαναν. Από το επόμενο μάθημα όλα βελτιώθηκαν ενώ όσοι  είχαν μπει αρχικά να παρακολουθήσουν για χαβαλέ την έναρξη αδιαφόρησαν. Άλλωστε, αυτό που τους χρειάζονταν, δηλαδή στοχευμένα για τις πανελλήνιες μαθήματα, τα παρείχε το φροντιστήριο Μ.Ε. Παρέμειναν στην ηλεκτρονική τάξη του δημόσιου σχολείου λίγοι και αποφασισμένοι, το ίδιο ίσχυσε και για τους μαθητές των υπόλοιπων τάξεων με υψηλότερα όμως ποσοστά συμμετοχής.

Έτσι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση έλαβε σάρκα και οστά με τη μορφή της σύγχρονης επικοινωνίας στο WEBEX και της ασύγχρονης επικοινωνίας στο e-class. Στα πλαίσια αυτής της σχετικής ασφάλειας που μπορεί να παρέχει στον εκπαιδευτικό το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο ώστε κι εκείνος με τη σειρά του να καταθέσει το δικό του διδακτικό σενάριο  προτείνοντας την εκπαιδευτική του αξιοποίηση. Σχεδιάζοντας τις παραδόσεις μου για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση είχα στο μυαλό πως τα κύρια εκπαιδευτικά μου εργαλεία στη σχολική τάξη είναι η φωνή μου και ο πίνακας. Αυτά έπρεπε να μεταφέρω και στο διά ζώσης εξ αποστάσεως μάθημα. Οργάνωσα με κέφι το υλικό μου σε αρχεία power point, φρόντισα να υπάρχουν πίνακες που θα παρέθεταν κατ’ αντιστοιχία επιχειρήματα και αντεπιχείρηματα για το μάθημα της Νέα Ελληνικής Γλώσσας, χάρτες και φωτογραφικό υλικό για το μάθημα της Ιστορίας, λινκ που να παραπέμπουν σε αναγνώσεις ποιημάτων για το μάθημα της Λογοτεχνίας και άλλα πολλά «θαυμαστά» που σε μία συμβατική τάξη δεν μπορούσα να έχω. Ένοιωσα ικανοποιημένη από το αποτέλεσμα και νομίζω πως κάτι έμεινε και στους μαθητές που συνεργάστηκαν. Η πρόβα με τα καινούρια ρούχα του αυτοκράτορα με έκανε να κοιταχτώ περήφανη στον καθρέφτη μου.

Δευτέρα 11 Μαΐου 2020: Επέστρεψα στην τάξη με ελάχιστους μαθητές της Γ΄Λυκείου παρόντες, ως το τέλος. Πρόκειται για τους συνεπείς που δεν είχαν πρόσβαση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και ήρθαν να δουν τι θα γίνει στο σχολείο.Τα παιδιά αυτά το μόνο που επιζητούν είναι να δώσουν Πανελλήνιες, τίποτε περισσότερο.

Δευτέρα 18 Μαΐου 2020: Επιστροφή στην κανονικότητα. Γύρισαν στην πλειοψηφία τους οι μαθητές της Α΄και Β΄Λυκείου. Συζήτησα μαζί τους, που ήταν χαμένο το 50% της τάξης και δεν παρακολουθούσαν τα εξ αποστάσεως μαθήματα; Γιατί δεν έμπαιναν στο e-class όπου ανέβαζα μετά τη διδασκαλία την παρουσίαση έστω για να τη διαβάσουν; Συζητήσαμε μου είπαν την πλευρά τους κι εγώ τη δική μου αλλά δεν άντεξα να μην τους θυμίσω λίγο πριν το χτύπημα του κουδουνιού τη φράση από το παραμύθι: «Κοιτάξτε! Ο αυτοκράτορας είναι γυμνός!». Έτσι ένοιωσα όταν μου αποκάλυψαν και τη δική τους οπτική και διαπίστωσα παράλληλα τη δική μου αδυναμία να τους παρουσιάσω στη σχολική τάξη όλα όσα είχα σχεδιάσει γι’αυτούς στο διάστημα της καραντίνας.

Παρόλα τα αγκάθια και τις δυστοπίες όμως η εξ αποστάσεως εκπαίδευση σύγχρονη και ασύγχρονη μάς λύνει τα χέρια σε πολλές περιπτώσεις. Αν μας δινόταν η δυνατότητα να την εφαρμόσουμε σε συνδυασμό με τη διά ζώσης διδασκαλία τα αποτελέσματα θα ήταν θετικά. Μειώνεται ο όγκος των βιβλίων που μαθητές και καθηγητές κουβαλάνε καθημερινά, με αποτέλεσμα κάθε είδους παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος. Περιορίζεται η σπατάλη χαρτιού και μελάνης που καταναλώνεται για τις απειράριθμες φωτοτυπίες. Υπάρχει δυνατότητα καλύτερης αρχειοθέτησης του εκπαιδευτικού υλικού των παραδόσεων. Μπορούμε να καλύψουμε σε μεγαλύτερο βάθος τις θεματικές ενότητες που διδάσκουμε με πολυπρισματική θεώρηση. Μαθητές διστακτικοί να εκτεθούν στον δημόσιο διάλογο στην τάξη, που χειρίζονται με άνεση νέες τεχνολογίες, ξεχωρίσαν κι έδωσαν το στίγμα τους στο πλαίσιο αυτής της περίστασης επικοινωνίας. Θα μπορούσα να αναφέρω και άλλα πολλά θετικά της τηλεκπαίδευσης συνεχίζοντας να υποστηρίζω πως αποτελεί μια πρόκληση για τον εκπαιδευτικό του παρόντος και του μέλλοντος. Δεν χτίζεται όμως από τη μία στιγμή στην άλλη και φυσικά δεν μπορεί να προταθεί ως πανάκεια, έγινε μια αρχή και θα υπάρξει συνέχεια γιατί οι καιροί το επιβάλλουν.

ΜΑΡΙΖΑ

2. Εισαγωγή: Στην κόψη κάθε αλλαγής, εκεί όπου αναμετριούνται το παλαιό με το νεοδοκιμαζόμενο, φυσικό είναι να "αντιδρά" η δύναμη της συνήθειας, που βλέπει με ελαφρά καχυποψία ή δυσθυμία αυτό που σερβίρεται ως νέο. Με βάση αυτή την εξήγηση, όσα ακολουθούν ας πούμε ότι είναι η φωνή της συνήθειας ορισμένων γονέων. 

(Διαφορετικά, εάν μιλούσε με τη δική της φωνή η ευπροσαρμοστία, αυτή δηλαδή η τάση της καινομανίας πολλών, που αρέσκονται να ακολουθούν, και μάλιστα εν ονόματι της "προόδου", ό,τι έρχεται στο προσκήνιο των καιρών, όσα ακολουθούν θα γράφονταν τελείως διαφορετικά.)

Η θέσπιση της τηλεκπαίδευσης, ανεξαρτήτως των όποιων γόνιμων συνεπειών της, μόνον ως μια βραχύχρονη παρένθεση μπορεί να εκληφθεί, ως εξαίρεση από τον κανόνα, ως ένα ακόμη έκτακτο (πάνδημο) μέτρο. 

Αποδεικνύει βεβαίως ότι «ναι, υπό συνθήκες αντίξοες και ανωτέρας βίας, μπορούμε κι αλλιώς...», φαίνεται πως ενεργοποιεί ωστόσο σε όλους εμάς, τους τροφίμους και μύστες του παραδοσιακού συστήματος, συντηρητικά αντανακλαστικά, που αμφισβητούν τη δυνατότητα θεμελίωσης αυτού του μηχανισμού, που πιο πολύ στη συνείδησή μας ως ένας πρόχειρος πειραματισμός, μια δοκιμή εξ ανάγκης, προσλαμβάνεται. 

Ίσως διότι δεν επιθυμούμε, συνειδητά ή υποσυνείδητα, να εγκαταλείψουμε ψυχή τε και σώματι τον πραγματικό χώρο του σχολείου, με όλα όσα αυτός περιέχει και εκλύει. Έμψυχα και άψυχα. Και προπάντων ως πεδίο μιας κατά πρόσωπο κοινωνικοποίησης (στον αντίποδα του μοντέρνου γυάλινου κόσμου).

Αλλά και το μαθητικό δυναμικό δεν είναι εύκολο να δεχτεί πως αυτό που λέμε «σχολική ζωή» θα είναι ενδεχομένως αυτός ο άτονος, απομεμακρυσμένος, καταπιεσμένος εν πολλοίς «διάλογος» που «αναπτύσσεται» όταν 20-30 οικιακοί χρήστες συνδεθούν στον κοινό ηλεκτρονικό τόπο, απ' όπου εκπέμπεται, σε ορισμένες περιπτώσεις αόρατη, η φωνή του εκπαιδευτικού, αναγκασμένη να αποστείλει το διδακτικό μήνυμα υπερνικώντας διάφορες παρεμπίπτουσες δυσκολίες (ηλεκτρονικά παράσιτα, νέφη της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, αδυναμίες του δικτυακού σήματος, ηλεκτρικές ανωμαλίες κ.λπ.). 

Νιώθει κανείς πως η επιδραστική ισχύς του μηνύματος, υπό αυτά τα δεδομένα, αποδυναμώνεται, ίσως γιατί βαθιά μέσα μας έχει ριζώσει η αντίληψη πως η παίδευση και η αγωγή, για να είναι αποτελεσματικές, προϋποθέτουν τη σωματική εγγύτητα, την αυτοπρόσωπη συμπαρουσία σε έναν τόπο που είναι το πραγματικό σχολείο και όχι ένα οιονεί σχολείο, μιαν «ώσμωση» που αναγκαστικά περιέχει την κραταιά φωνή και τον γνήσιο λόγο του εκπαιδευτικού, όπως εκπορεύονται πηγαία από τα έγκατα της ψυχής, το σώμα και το πρόσωπό του, με όλες τις στιγμιαίες εκφράσεις, πόζες και ιδιοχρώματα, ως sine qua non στοιχεία μιας διδακτικής «παράστασης», που είναι εν τινί βαθμώ «θεατρική» και ταυτοχρόνως απρόβλεπτη, διαδραστική και παιγνιώδης. 

Το μάθημα, για καθέναν που είναι σπουδαστής, είναι κατεξοχήν το πρόσωπο του δασκάλου, κι όταν βεβαίως αυτό υποστασιώνεται ενώπιόν μας και εγγύς ημών. 

Κι όταν η ανθρώπινη παρουσία, με την επιβλητικότητα, τη δύναμη της θέσης της, τις γήινες και εκρηκτικές καμιά φορά διαστάσεις της, που καθιστούν την παράσταση αληθινό - ανεξίτηλο βίωμα, μετατρέπεται, τηλεπαθητικά, σε ένα στατικό εικονίδιο οθόνης, σε ένα ραδιοφωνικό ηχητικό ζουζούνισμα ή σε ένα προκατασκευασμένο βίντεο, τότε νιώθει κανείς πως το μήνυμα ξεθωριάζει και αποχρωματίζεται, περνά ξυστά και ξώφαλτσα από τους πόρους υποδοχής του, ή, διότι συμβαίνει και αυτό, θέτει ένα κορυφαίο ζήτημα ωριμότητας από τον δέκτη, ώστε αυτός ο τελευταίος, που δεν ελέγχεται οπτικά, να πειθαρχήσει, να το προσέξει, να πεισθεί για όσα αυτό τού μεταδίδει ή τού υποδεικνύει.  

Δυσκολευόμαστε εν ολίγοις να δεχτούμε τα κρίσιμα στοιχεία αυτής της πειραματικής ή πιλοτικής εφαρμογής: ότι ο οικιακός χώρος, που είναι άσυλο ελευθερίας και αυτοδιάθεσης, θα αποτελεί εφεξής το σχολείο, ότι η μορφή του εκπαιδευτικού θα μικρύνει τόσο όσο να μοιάζει με μια σοβαρή καρικατούρα ή έναν αόρατο μαέστρο εμπρός ή πίσω από την οθόνη, ότι τετράδιο πλέον είναι το αρχείο εγγράφου τύπου Word, ότι μολύβι το πληκτρολόγιο, ότι βιβλιοθήκη απέραντη το διαδίκτυο κ.λπ. 

Ο μαθητής θυμίζει πλέον φοιτητή του ΕΑΠ στο πλαίσιο μιας εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, ή αλλιώς έναν σύγχρονο εργαζόμενο, που εκτελεί τις απρόσωπες εντολές που δίδονται από τους προϊσταμένους του μέσω των ηλεκτρονικών μηνυμάτων τους. Όσο για το κόστος; Φυσικά, επιβαρύνει τον οικογενειακό προϋπολογισμό που πρέπει να προνοήσει για περισσότερους φορητούς υπολογιστές, για σχεδόν ολοήμερη επαφή με τα κάθε λογής ευρήματα, νεοείσακτα δεδομένα και προϊόντα της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, που σημαίνει μεγαλύτερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κ.λπ. κ.λπ.  

Last but not the least: εάν ένα drone μάς «έγραφε» από ψηλά κατά τη διάρκεια της καραντίνας, θα βλέπαμε τέσσερα πρόσωπα εξακτινωμένα μέσα στον οικιακό χώρο (γονείς σε τηλε-εργασία, παιδιά σε τηλ-εκπαίδευση), το καθένα, ως ανθρώπινο αυτόματο, να διαλέγεται σιωπηλά με τον υπολογιστή του (αν δεν συγκρούονταν για το ποιος θα καθίσει στον έναν - κοινό υφιστάμενο ή στους δύο υπάρχοντες υπολογιστές), και να αναλώνεται σχεδόν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους στην παρακολούθηση όλων των εν τη οθόνη εξελίξεων, με ένα πρόγραμμα ημερήσιο χωρίς σχεδόν διακοπή από τον αδηφάγο δαίμονα του Δικτύου, και με παύσεις του καθενός αγεφύρωτες με τις ανάγκες του άλλου. Ευτυχώς, βέβαια, που υπήρχε και το μεσημεριανό γεύμα, που ώρες ώρες θύμιζε γεύμα εργασίας μέσα σε ένα τεχνολογικό εργοστάσιο.   

Αλλά είπαμε. Όλα αυτά που συλλέγονται ως πρώτες εντυπώσεις είναι η φωνή της συνήθειας, που ίσως και να μην επιθυμεί να ξεβολευτεί. Ο τυχόν διεξοδικότερος έλεγχος της υπόθεσης θα οδηγούσε στην ανάδειξη και ορισμένων «υπέρ» (διότι κάθε αλλαγή αποκλείεται να μην έχει και ορισμένες θετικές πλευρές).     

Κέρδος χρόνου από μετακινήσεις και ανώφελες άκαρπες ώρες. Προετοιμασία ενός νέου ανθρώπου που απαντά ευθέως στις προκλήσεις και στα στοιχήματα ή ασκήσεις της μάθησης. Καλλιέργεια του γραπτού ηλεκτρονικού λόγου και δημιουργία αρχείων, που σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να έχουν τη μορφή ή/και το περιεχόμενο μικρών εργασιών. Κατά την ώρα της «διδασκαλίας» αποφυγή του θορύβου και διαφόρων περισπασμών, που ροκανίζουν το 45λεπτο. Επίδειξη μιας στάσης ζωής πιο στοχαστικής και υπεύθυνης και διαμόρφωση ενός νέου ανθρώπου που για την αντιμετώπιση των σπουδαστικών αναγκών του έρχεται σε καθημερινή επαφή (και με ένα μόνο κλικ) με την παγκόσμια επικαιρότητα και ειδησεογραφία. Προσωπικότητες που παρουσιάζουν διάφορες ορατές ή μη μειονεξίες και ελλείμματα (ψυχοκοινωνική καθυστέρηση, κινητικά προβλήματα και αναπηρίες, δυσφασία κ.λπ.) ίσως νιώθουν και αποδίδουν καλύτερα (ωσάν σκιές της οθόνης και χωρίς την αγχογόνα αναμέτρηση με το φιλοπερίεργο και κακόβουλο περιβάλλον της τάξης) κ.λπ.    

Ποια είναι η «μέση οδός» στο θέμα; Να επιταχύνουμε την επιστροφή στο παλαιό καθεστώς και να κρατήσουμε τον νέο τρόπο ως σύστημα ασφαλείας για την περίπτωση μιας νέας υγειονομικής κρίσης. 

Σε άλλη περίπτωση, να εισαγάγουμε τον νέο τρόπο σε ζώνες εκπαιδευτικές όπου πράγματι διευκολύνεται η συνεννόηση μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων, με την κατάργηση των γεωγραφικών αποστάσεων, υπό την πίεση του χρόνου, με πρόκληση την ανοιχτή «δημοκρατία» των ανοιχτών οθονών (σε ερευνητικά projects, συλλογικές εργασίες, επικοινωνία για οιοδήποτε εκπαιδευτικό θέμα εκτός επίσημου ωραρίου εργασίας κ.λπ.).   

ΠΕΤΡΟΣ

3. Ιούνιος 2005: H 18χρονη Μάχη συμπληρώνει το μηχανογραφικό της. Οι σκέψεις σε κουτάκια (και όχι συννεφάκια) πάνω από το κεφάλι της. «Παιδαγωγικά; Φιλολογία; Ίσως οικονομικά; Τι λες; Αφού τους σιχαίνεσαι τους αριθμούς! Να δεις πώς το ΄χε πει ο μπαμπάς... Πόσο θλιβερό είναι να επιλέγουν οι νέοι σχολή με κριτήριο μια θέση στο δημόσιο! Πόσος φόβος υπάρχει από πίσω; Στόχευσε σε αυτό που αγαπάς, κυνήγησε το και κάντο καλά, αλλιώς μην το κάνεις καθόλου. ΟΚ λοιπόν. Ψυχολογία.»

Μάρτιος 2020: Το σήμερα με βρίσκει να εργάζομαι σε σχολείο ως ψυχολόγος ιδιωτικής παράλληλης στήριξης και να κάνω ιδιαίτερα μαθήματα σε παιδιά τυπικής και μη τυπικής ανάπτυξης. Βρίσκομαι λοιπόν μέσα στον χώρο της εκπαίδευσης, έχοντας όμως έναν εντελώς διαφορετικό ρόλο. Δεν έχω δική μου τάξη, είμαι όμως κομμάτι της τάξης. Δεν είμαι «συνάδελφος» εργάζομαι όμως στον ίδιο χώρο και τις ίδιες ώρες με τους υπόλοιπους. Προσπαθώ να είμαι σταθερή στον ρόλο μου, έτσι ώστε να είναι σταθεροί και οι άλλοι.

Στο άκουσμα για το κλείσιμο των σχολείων, πάγωσα. Ξαφνικά ήμουν εντελώς άχρηστη. Άχρηστη. Βαριά λέξη... Έτσι όμως ένιωθα μιας και η δουλειά μου είναι άμεσα συνδεδεμένη με την φυσική παρουσία μου στο σχολικό περιβάλλον. Δεν είμαι διορισμένη. Πώς θα προστατεύσω τη θέση μου; Πώς θα δικαιολογήσω τον μισθό μου; Ευτυχώς έχω τα ιδιαίτερα, σκεφτόμουν, να μια τέλεια ευκαιρία να καλύψουμε κενά με τα «παιδάκια» μου. Η αισιοδοξία μου ηττήθηκε από τα μέτρα για απαγόρευση της κυκλοφορίας. Τέλος και τα ιδιαίτερα. Ξεκίνησε η ασύγχρονη εκπαίδευση, πρώτη φορά ένιωθα τόσο εκτός! Πώς θα υποστηρίξω τους μαθητές μου; Έπρεπε να προσαρμοστώ στα νέα δεδομένα, και για εμένα αλλά και για τα παιδιά. Και το έκανα. Κράτησα επικοινωνία με όλους, πρότεινα σφιχτοδεμένα προγράμματα με ενισχυτές για το κάθε παιδί ξεχωριστά, προετοίμασα τα παιδιά για το πώς θα σταθούν στις διαδικτυακές αίθουσες, διαχειριστήκαμε μαζί τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους και φυσικά γίναμε όλοι επαγγελματίες  στο Skype, στο Zoom και στο Webex.

Ο μισθός μου μειώθηκε, δεν μειώθηκε όμως στο ελάχιστο η αγάπη μου και η αφοσίωση μου στην δουλειά που έχω επιλέξει. Τι πειράζει που δεν είμαι διορισμένη; Κατάφερα να βρω την δική μου θέση και να προσφέρω έργο. Προσαρμογή λοιπόν. Λέξη κλειδί για την εξέλιξη. Είμαστε όλοι μαζί και προχωράμε ο καθένας ξεχωριστά υπερασπιζόμενος τον δικό του ρόλο.

ΜΑΧΗ

4. Νομίζω πως η τελευταία μου συνομιλία με μαθητή, πριν κλείσει το σχολείο εξαιτίας του κορονοϊoύ, ήταν ακριβώς έξω από το προαύλιο, μετά το πέρας του ωραρίου, όταν, για λόγο ακατανόητο, με ρώτησε γιατί ήταν σημαντική η Αναγέννηση. Είχα απαντήσει ολίγον επιδεικτικά γιατί έκανε ορατό το ανθρώπινο σώμα, ανατίμησε την αισθητικότητα, υπονόμευσε την παραδεδομένη αντίληψη πως ήταν το αντίθετο της πνευματικότητας.

Το απόγευμα ανακοινώθηκε η διακοπή της εκπαιδευτικής διαδικασίας και λίγες ημέρες μετά, με τις κλασικές διχογνωμίες, μπήκαμε στη διαδικασία της τηλεκπαίδευσης, και πολλοί από εμάς στον χώρο της σύγχρονης διδασκαλίας.

Αν θα προσπαθούσα  να συγκεκριμενοποιήσω την προσωπική μου εμπειρία θα έλεγα ότι συγκροτείται από δύο χαρακτηριστικά. Το πρώτο είναι πιο τεχνικό. Η εμφανής δική μου ανεπάρκεια να αξιοποιήσω όλες τις δυνατότητες της. Αναπόφευκτα αυτό είχε αντίκτυπο και στους μαθητές. Από την άλλη η αδυναμία πολλών μαθητών να έχουν τις ανάλογες τεχνικές δυνατότητες. Πολλά τα προβλήματα ήχου, οι οπτικές εξαφανίσεις και οι επανεμφανίσεις, οι απρόσμενες εισβολές τρίτων προσώπων στον χώρο τους εξαιτίας της συγκατοίκησης σε περιορισμένα τετραγωνικά, γεγονός που τους έφερνε σε άβολη θέση.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό άρχισα να το διαισθάνομαι κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Σαν κάτι να φύραινε, να άδειαζε την πυξίδα. Κάτι που ενοχλούσε σίγουρα εμένα, και αγνοώ αν ενοχλούσε και τους μαθητές. Θεωρητικά οι συνθήκες ήταν καλύτερες. Δεν υπήρχε αυτός ο υπόκωφος θόρυβος της τάξης που σαν χαλί υπάρχει κάτω από το μάθημα ακόμα και τις πιο ήσυχες στιγμές, όταν για παράδειγμα  ένα επαναληπτικό διαγώνισμα που θα καθόριζε το βαθμό τους στο τετράμηνο, στο απολυτήριο, στις πανελλήνιες εξετάσεις, στο επαγγελματικό τους μέλλον, τους υποχρέωνε να κρατούν την αναπνοή τους και να προσηλώνονται στο γραπτό τους. Απουσίαζε αυτό το σύμπαν από απειροελάχιστα βλέμματα, ανάσες, εκφράσεις, χειρονομίες που προσδίδουν στην εκπαίδευση τον ενσώματο χαρακτήρα της, τον ισομορφισμό της, αυτό που υπερβαίνει το θεωρητικό πλαίσιο της κατοχής της εγχειριδιακής γνώσης συνδέοντας την με τον εμπράγματο κόσμο της συμβίωσης, τη θεμελίωση και δεξίωση της ηθικής στάσης.  

Είναι μια ενδιαφέρουσα εμπειρία η τηλεκπαίδευση και πιθανότατα αναπόφευκτη συμπληρωματικά, επικουρικά της τάξης, ωστόσο, μου φάνηκε φοβερά συρρικνωμένη, αφυδατωμένη, με τους όρους διδάσκοντος και διδασκομένου ευδιάκριτους και ανυποχώρητους, σε αντίθεση με την κλασική διδασκαλία στην οποία, στην  ευτυχή της συγκυρία, συνυπάρχουμε ως διδασκόμενοι αμοιβαίως.

ΣΕΡΑΦΕΙΜ

5. ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΗΝ ΕΝΤΑΤΙΚΗ: Στις 11 Μαρτίου ο Covid-19 χτύπησε τα σχολεία και τα άδειασε από μαθητές. Η μαθησιακή διαδικασία έχασε το οξυγόνο της, ζωτικές εκπαιδευτικές λειτουργίες απειλήθηκαν με κατάρρευση, οι γιατροί-εκπαιδευτικοί κλήθηκαν στα επείγοντα να πολεμήσουν τη γνωστική και παιδαγωγική υποξία. Μόνο που δεν είχαν τα απαραίτητα μέσα στην διάθεσή τους, αλλά έπρεπε να τα εξασφαλίσουν μόνοι τους...

Ανάμεσά τους κι εγώ. Κοιμόμουν φιλόλογος και ξυπνούσα κάθε πρωί καθηγήτρια πληροφορικής.  Περνούσα ατελείωτες ώρες μπροστά στον υπολογιστή μου. Διάβαζα οδηγίες και ενημερώσεις του υπουργείου πάνω στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Παρακολουθούσα βίντεο σχετικά με το στήσιμο της ασύγχρονης και σύγχρονης τηλεδιδασκαλίας. Συγκέντρωνα ψηφιακό υλικό, δοκίμαζα διάφορα ψηφιακά εργαλεία, εμπλούτιζα καθημερινά την ηλεκτρονική μου τάξη. Τηλεφωνούσα και συμβουλευόμουν φίλους και συναδέλφους που είχαν γνώση και εμπειρία. Συμμετείχα σε τηλεδιασκέψεις, απαντούσα σε mail και τηλεφωνήματα, προσπαθούσα να λύσω απορίες και αγωνίες γονέων και μαθητών. Διόρθωνα ηλεκτρονικά τις εργασίες των μαθητών μου και συντόνιζα στο σπίτι τη μελέτη και τις εργασίες των δικών μου παιδιών. Δίδασκα από απόσταση και ταυτόχρονα μαθήτευα από απόσταση. Κάπως έτσι κύλησε ο περισσότερος καιρός.

Ως γιατρός-εκπαιδευτικός ξεπέρασα πολλά εμπόδια και δυσκολίες, για να βρεθώ δίπλα στους μαθητές μου τον καιρό της καραντίνας. Το βίωσα σαν μία μεγάλη πρόκληση. Τα πρόσφερα όλα με την καρδιά μου, πιστεύοντας ακράδαντα πως έτσι αγωνιζόμουν κι εγώ για τον τόπο μου και τους ανθρώπους μου από το δικό μου μεταρίζι. Από την άλλη πλευρά, οι μαθητές έκαναν τον δικό τους αγώνα. Προμηθεύτηκαν τα ηλεκτρονικά μέσα που χρειάζονταν (όσοι μπορούσαν φυσικά, γιατί υπάρχει και φτώχεια στα χωριά μας) και έπεσαν με τα μούτρα στη δουλειά. Προσπαθούσαν να μάθουν τα νέα ψηφιακά εργαλεία και να ανταποκριθούν στα νεά δεδομένα που έφερε η ανάγκη. Βέβαια τον αρχικό ενθουσιασμό διαδέχτηκε μετά το Πάσχα η κόπωση. Έλλειψη μέσων, κακές συνδέσεις, συνειδητοποίηση του προαιρετικού χαρακτήρα του όλου εγχειρήματος μείωσαν την συμμετοχή των μαθητών και το ενδιαφέρον τους. Αναμενόμενο κι αυτό...

Όμως σε γενικές γραμμές η τηλεκπαίδευση κράτησε ζωντανή τη μαθησιακή διαδικασία και θα το ξανακάνει, όποτε χρειαστεί. Ήρθε για να μείνει. Εντούτοις, τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει την σχέση διασκάλου-μαθητή και τη δουλειά που γίνεται μέσα σε μία φυσική τάξη. Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι γρήγορα η εκπαίδευση θα αποσωληνωθεί και θα επιστρέψει σε μία υγιή κανονικότητα.

ΡΑΝΙΑ

6. Η εμπειρία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν μας αιφνιδίασε, αφού είχαμε προετοιμαστεί αρκετό καιρό πριν γι’ αυτό το ενδεχόμενο. Οι μαθητές/-τριες είχαν δοκιμάσει τα ψηφιακά εργαλεία που θα χρησιμοποιούσαν και είχαν ήδη εκπαιδευτεί στη διαδικασία της ηλεκτρονικής μάθησης. Βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν περίμεναν μία χρονικά εκτεταμένη περίοδο σύγχρονης και ασύγχρονης εκπαίδευσης. Από την πλευρά των εκπαιδευτικών, η πρόκληση ήταν τεράστια, διότι η εφαρμογή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν συνεπάγεται και με μία εν δυνάμει πρόσληψη της γνώσης από τους μαθητές/-τριες. Τα ψηφιακά εργαλεία αξιοποιήθηκαν στο έπακρο, αλλά οι μορφές διδασκαλίες έτειναν προς μια παραδοσιακή αφηγηματική μέθοδο. Η ενεργός εμπλοκή των μαθητών/-τριών ήταν το ζητούμενο και η πρόκληση για εμάς τους εκπαιδευτικούς. Σε καμία περίπτωση δεν θέλαμε αμέτοχους μαθητές, αλλά συνεργούς σε μία συνεχή αλληλεπίδραση. Η αλήθεια είναι ότι δεν επιτεύχθη στο μέγιστο βαθμό. Αυτό οφείλεται σε πολλαπλούς παράγοντες. Αρκετά ψηφιακά εργαλεία παρέχουν την ψευδαίσθηση της εξέλιξης, της προόδου, αλλά ελάχιστα είναι αυτά που μετατρέπουν τους μαθητές/-τριες σε κριτικά σκεπτόμενους ανθρώπους. Η παρούσα συνθήκη της πανδημίας δημιούργησε ασάφεια και αγωνία στους μαθητές για το μέλλον. Δεν ήξεραν πώς να αντιδράσουν και κυρίως πώς να εκφραστούν γι’ αυτό που βίωναν. Ένα άλλο θέμα ήταν ο περιορισμένος χρόνος για δημιουργία ολοκληρωμένων εκπαιδευτικών σεναρίων που θα κινητοποιούσαν τη φαντασία των μαθητών/-τριών σε συνδυασμό με τα ψηφιακά εργαλεία/εφαρμογές που θα τους ενθαρρύνουν προς μια αλληλεπιδραστική μάθηση. Τέλος, παρά το γεγονός ότι οι μαθητές/-τριες εκφράστηκαν για την κρίση που έζησαν και την μελλοντική προοπτική μετά το πέρας της πανδημίας, δεν αποτυπώθηκε πλήρως στο λόγο τους η συναισθηματική πτυχή. Η ουσιαστική επαφή ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και μαθητές/-τριες απουσίαζε και αυτό μετέτρεπε το μάθημα σε μια τυποποιημένη διαδικασία παρά σε μια ουσιαστική ανατροφοδότηση ανάμεσα στις δύο πλευρές. Για να λειτουργήσει, λοιπόν, αποτελεσματικότερα η εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε καιρούς πανδημίας ή μη, κάτι που είναι όχι μόνο χρήσιμο αλλά και αναγκαίο, χρειαζόμαστε καλύτερα σχεδιασμένες ψηφιακές εφαρμογές ώστε να εξασφαλίζουν τη διάδραση μεταξύ των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας. Η δια ζώσης διδασκαλία δεν αντικαθίσταται, αλλά και η εξ αποστάσεως μπορεί να λειτουργήσει επικουρικά και να αποδώσει καρπούς.

ΗΛΙΑΣ

[1] Πρωτοσέλιδο από την ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 11 Μάρτη 2020