08-02-2021
Αλλαγές στο μάθημα των Αρχαίων στην Α' Λυκείου
Στις φετινές οδηγίες του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας, ως μαθήματος Γενικής Παιδείας στο Λύκειο, παρατηρούνται δύο αλλαγές σε σχέση με τις οδηγίες του 2018 και του 2019, οι οποίες λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν αναδείχθηκαν. Η πρώτη εντοπίζεται στην τελευταία παράγραφο της ενότητας 4 και αφορά στη μεθοδολογία διδασκαλίας του μαθήματος. Στις οδηγίες του 2018 και του 2019 αναφέρεται χαρακτηριστικά: «επισημαίνεται η μεγάλη σημασία που πρέπει να αποδίδεται στη χρήση ψηφιακών λεξικών και ηλεκτρονικών σωμάτων κειμένων (Ψηφιακό σχολείο), η οποία πρέπει να είναι δημιουργική και ανακαλυπτική, ώστε να καλλιεργούνται ποικίλες δεξιότητες, καθώς και στη χρήση των εγχειριδίων γραμματικής και συντακτικού, ως βιβλίων αναφοράς, ακόμη και κατά τη διάρκεια μιας γραπτής εξέτασης σε ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις τετραμήνου, ώστε οι μαθητές/τριες να αντιλαμβάνονται πληρέστερα τα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα και να αυτονομούνται στην προσέγγιση αρχαίων ελληνικών κειμένων από το πρωτότυπο». Στις οδηγίες του 2020 δεν περιλαμβάνεται η δυνατότητα να χρησιμοποιούν οι μαθητές/τριες τα βιβλία αναφοράς στις εξετάσεις τετραμήνου, καθώς έχει παραλειφθεί η συγκεκριμένη αναφορά, ενώ το υπόλοιπο κείμενο δεν παρουσιάζει καμία άλλη αλλαγή: «Τέλος, επισημαίνεται η μεγάλη σημασία που πρέπει να αποδίδεται στη χρήση ψηφιακών λεξικών και ηλεκτρονικών σωμάτων κειμένων (Ψηφιακό Σχολείο), η οποία πρέπει να είναι δημιουργική και ανακαλυπτική, ώστε να καλλιεργούνται ποικίλες δεξιότητες, καθώς και στη χρήση των εγχειριδίων της γραμματικής και του συντακτικού, ως βιβλίων αναφοράς, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιλαμβάνονται πληρέστερα τα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα και να αυτονομούνται στην προσέγγιση αρχαίων ελληνικών κειμένων από το πρωτότυπο». Δεν υπάρχουν στοιχεία για το πόσοι εκπαιδευτικοί αξιοποίησαν αυτή τη δυνατότητα τα δύο προηγούμενα χρόνια και τι αποτελέσματα είχε στην αξιολόγηση των μαθητών/τριών η πρακτική να μπορούν οι μαθητές/τριες να γράφουν εξετάσεις με ανοικτά τα βιβλία αναφοράς. Θα είχε ενδιαφέρον να γίνει έρευνα σε αυτό το πεδίο ώστε να διαφανούν ενδεχομένως και οι λόγοι της φετινής απαλοιφής.
Η δεύτερη αλλαγή συνδέεται με έναν προβληματισμό που απασχολεί το ΙΕΠ και απασχόλησε παλαιότερα και το ΠΙ (όπως προκύπτει από την έρευνα των πρακτικών για το θέμα): «πρέπει να διδάσκεται πρώτα ο Ξενοφώντας ή ο Θουκυδίδης»; Οι σχετικές απαντήσεις αρθρώνονται στο πεδίο συγκεκριμένων «λόγων» (discources). Η επιλογή να διδάσκονται πρώτα τα Ἑλληνικά του Ξενοφώντα και μετά ο Θουκυδίδης συνδέεται με τις εποικοδομιστικές θεωρίες μάθησης- η μάθηση συνίσταται στην τροποποίηση των γνώσεων και συνεπώς εξαρτάται άμεσα από τις προϋπάρχουσες γνώσεις- όπως προκύπτει από τους στόχους και τη μεθοδολογία. Η περιγραφική εξιστόρηση του Ξενοφώντα είναι πιο απλή από την αιτιοκρατική ερμηνευτική ιστορική προσέγγιση του Θουκυδίδη και πιο κοντά στις γνώσεις που απέκτησαν οι μαθητές/τριες στο Γυμνάσιο. Για την αντιμετώπιση της ιστορικής ανακολουθίας (οι Ἱστορίαι του Θουκυδίδη αναφέρονται στα πρώτα έτη του Πελοποννησιακού Πολέμου ενώ τα Ἑλληνικά στο τέλος του) σε παλαιότερες οδηγίες (πχ του 2017) προτεινόταν, οι μαθητές/τριες «να κατασκευάσουν, είτε ατομικά είτε στο πλαίσιο της ομαδοσυνεργατικής μεθόδου εργασίας, χρησιμοποιώντας ή τα παραδοσιακά μέσα εργασίας ή τις Νέες Τεχνολογίες, έναν χρονικό άξονα ή μία παρουσίαση που θα περιλαμβάνει τα βασικά γεγονότα της Αρχαίας Ιστορίας, το χρονικό διάστημα που έζησε κάθε ιστοριογράφος και τα εξιστορούμενα γεγονότα». Τη φετινή σχολική χρονιά, όμως, υπάρχει η επισήμανση: «Η διδασκαλία να ξεκινήσει από το κείμενο του Θουκυδίδη και να ακολουθήσει το κείμενο του Ξενοφώντα, για να υπάρχει ιστορική συνέχεια, ώστε να γίνονται κατανοητά τα γεγονότα από τους μαθητές και τις μαθήτριες». Η ιστορική συνέχεια (και ενδεχομένως η γλωσσική συνέχεια) αιτιολογούν μία αλλαγή η οποία φαίνεται μικρής σημασίας, αλλά για τη διδακτική πράξη δεν είναι.
Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να ερευνηθούν οι απόψεις εκπαιδευτικών για αυτή την αλλαγή καθώς και τα μαθησιακά της αποτελέσματα. Το ΙΕΠ, ο αρμόδιος θεσμικός φορέας, θα μπορούσε να διεξάγει μία έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση αξιοποιώντας τη φετινή εμπειρία. Οι συνάδελφοι που δίδαξαν το μάθημα θα μπορούσαν να καταθέσουν εδώ τις απόψεις τους σχετικά με την εμπειρία που αποκόμισαν οι ίδιοι από την διδασκαλία του μαθήματος κατά το πρώτο τετράμηνο.
Ελευθερία Παπαμανώλη, Παναγιώτης Σεράνης
Το ερωτηματολόγιο: https://forms.gle/5xUVMSfDsvSaAfB3A
