(14/06/2021)

Α. ΚΕΙΜΕΝΑ

Σήμερα Δευτέρα, 14 Ιουνίου 2021 οι τελειόφοιτοι της Γ’ Λυκείου των Ημερήσιων Γενικών Λυκείων διαγωνίστηκαν στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Η Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων (Κ.Ε.Ε.) επέλεξε δύο μη λογοτεχνικά κείμενα –το πρώτο διασκευασμένο άρθρο της Τασούλας Καραϊσκάκη, δημοσιευμένο στην εφημερίδα Καθημερινή, 21-3-2021, το δεύτερο επίσης διασκευασμένο άρθρο από τον ημερήσιο Τύπο, 24-5-2021. Το λογοτεχνικό κείμενο είναι ποίημα του Νίκου Γκάτσου από την ενότητα Παραλογές και παραμύθια που βρίσκεται στη συγκεντρωτική έκδοση «φύσα αεράκι φύσα με μη χαμηλώνεις ίσαμε», Ίκαρος, 1992, σελ. 57 (το ποίημα έχει τον τίτλο En Sirio hay niños, Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά και δεν προέρχεται από τη γνωστή ποιητική συλλογή του Γκάτσου Αμοργός).

Τα δύο μη λογοτεχνικά κείμενα είναι κείμενα της επικαιρότητας, δημοσιογραφικά. Το πρώτο διατηρεί ένα ικανοποιητικό επίπεδο λόγου με σαφή οργανωτική δομή: θέση, υλικό στήριξης και συμπεράσματα. Το δεύτερο κείμενο παραθέτει τέσσερις μαρτυρίες τελειόφοιτων μαθητών/τριών που σχετίζονται με τις σκέψεις, τις επιθυμίες και τα όνειρά τους για το μέλλον. Τα κείμενα είναι «κοντά» στη γλώσσα των μαθητών, κεντρίζουν το ενδιαφέρον τους και πιθανόν να ταυτίζονται με τους προβληματισμούς τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κείμενο του Γκάτσου που με την ποιητική του γλώσσα αποτυπώνει δυο διαφορετικές οπτικές, την ιδεατή (Σείριος) και τη γήινη απεικόνιση της ζωής.

Κατά συνέπεια, το περιεχόμενο των κειμένων και ο βαθμός δυσκολίας τους είναι συμβατά με τη σκέψη και τα βιώματα των μαθητών. Όμως, αξίζει να επισημανθεί ότι στα δύο μη λογοτεχνικά κείμενα δε σημειώνεται η ακριβής ταυτότητα των κειμένων (ο τίτλος της εφημερίδας και κυρίως το ονοματεπώνυμο του αρθρογράφου) ενώ το λογοτεχνικό κείμενο αντλήθηκε από δευτερογενή πηγή και όχι από την αρχική έκδοση του Ίκαρου.

Β. ΘΕΜΑΤΑ & ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Κ.Ε.Ε.

Το θέμα Α1 (περιληπτική απόδοση) εστιάζει σε μια μόνο, τη δεύτερη παράγραφο του κειμένου 2  με έκταση 150 περίπου λέξεων και θέτει ως όριο τις 70 λέξεις, γεγονός που αποδυναμώνει ένα βασικό κριτήριο αξιολόγησης της περίληψης, που είναι η πύκνωση. Οι ενδεικτικές απαντήσεις παραλείπουν το θεματικό κέντρο της παραγράφου, που είναι οι μαρτυρίες δυο τελειοφοίτων σχετικά με τον επαγγελματικό προσανατολισμό και τις συνθήκες της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα.

Η κλειστού τύπου ερώτηση Β1 δεν παρουσιάζει προβλήματα ούτε απαιτούσε κειμενική τεκμηρίωση.

Το θέμα Β2α ζητάει από τους μαθητές να γράψουν δύο τίτλους, έναν κυριολεκτικό και ένα μεταφορικό, που να αποδίδουν το περιεχόμενο του κειμένου 2. Για να αποδοθεί σωστά η απάντηση, ο/η  μαθητής/τρια έπρεπε να μελετήσει προσεκτικά το κείμενο ώστε να τιτλοφορήσει εύστοχα το περιεχόμενό του, που όμως δεν έκανε η Επιτροπή. Ο κυριολεκτικός τίτλος που δόθηκε «Οι επιδιώξεις και οι προβληματισμοί των νέων» αλλά και ο μεταφορικός «Όνειρα και εφιάλτες» είναι ελλιπείς, δεν αποδίδουν πλήρως το περιεχόμενο του κειμένου. Θα μπορούσαν οι ενδεικτικές απαντήσεις να σταθμίζουν δύο παραμέτρους: την επιτυχή χρήση της κυριολεξίας και της μεταφοράς (2+2 μόρια) και την επιτυχή απόδοση του περιεχομένου του κειμένου (2+2 μόρια). Μια τέτοια διορθωτική οδηγία βοηθά στη βαθμολογική δικαιοσύνη και στην αποφυγή αποκλίσεων μεταξύ των βαθμολογητών.

Στο θέμα Β2β αν και η διατύπωσή του είναι σαφής, οι ενδεικτικές απαντήσεις θα ήθελαν μια άλλη προσέγγιση που να επιτρέπει στο/στη μαθητή/τρια να συνθέσει τη δική του/της τεκμηρίωση αξιοποιώντας το περιεχόμενο του κείμενου χωρίς να αναπαράγει αυστηρά μεταγλωσσικούς όρους.

Το θέμα Β3 ελέγχει την ικανότητα του/της μαθητή/τριας να εντοπίσει τρεις διαφορετικές γλωσσικές επιλογές παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία και στη συνέχεια να εξηγήσει τη λειτουργία της καθεμιάς. Πρόκειται για μια εύστοχη και αναμενόμενη ερώτηση και η επιμέρους μοριοδότηση συμβάλλει στην αποφυγή βαθμολογικών αποκλίσεων.

Συνοψίζοντας, το Β θέμα στο σύνολό του υπηρετεί το ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Όμως, οι ενδεικτικές απαντήσεις της Κ.Ε.Ε. στο θέμα Β2α δε βοηθούν το διορθωτή να βαθμολογήσει με ακρίβεια και δικαιοσύνη και στο θέμα Β2β αναπαράγουν στοιχεία του παλαιότερου ΑΠΣ.

Το περιεχόμενο των ερωτημάτων στο θέμα Γ κρίνεται εύστοχο και καθοδηγεί τους υποψήφιους στη σύνθεση ενός ερμηνευτικού σχολίου σύμφωνα με το ισχύον ΑΠΣ και τις συμπληρωματικές ενδεικτικές εκφωνήσεις που δόθηκαν από το ΙΕΠ στις 13-11-2020. Οι μαθητές/τριες μπορούσαν πράγματι να απαντήσουν στο πρώτο ερώτημα αξιοποιώντας την αντίθεση μεταξύ της ζωής στον Σείριο και στη Γη, όπως δίνεται και στις ενδεικτικές απαντήσεις της Επιτροπής. Εννοείται ότι στους προτεινόμενους ενδεικτικούς κειμενικούς δείκτες ο υποψήφιος θα μπορούσε να αξιοποιήσει και άλλους, όπως την αλληγορία του Σείριου, τις εικόνες, τους αφηγηματικούς τρόπους. Το ερμηνευτικό σχόλιο ολοκληρώνεται με την τεκμηριωμένη προσωπική θέση του/της μαθητή/τριας.

Το θέμα Δ ακολουθεί το ΦΕΚ/3-12-2019 που ορίζει ότι η εκφώνηση του θέματος θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο (άρθρο – απάντηση σε νεανική ιστοσελίδα). Το πρώτο ερώτημα ζητά από τους υποψηφίους να αναπτύξουν τεκμηριωμένη προσωπική γνώμη σε θέσεις του κειμένου αναφοράς 1 και το δεύτερο να παρουσιάσουν συγκεκριμένες δράσεις των νέων για τη βελτίωση του κόσμου. Οι απαιτήσεις των ερωτημάτων συμβαδίζουν με το ισχύον ΑΠΣ καθώς οι μαθητές καλούνται να επιστρέψουν στο κείμενο, να εντοπίσουν και να ομαδοποιήσουν τις ανησυχίες που περιγράφονται και στη συνέχεια να τις εμπλουτίσουν με το προσωπικό τους βίωμα και την κοινωνική τους εμπειρία.  Η διατύπωση του θέματος κρίνεται σαφής. Το υλικό βέβαια για το πρώτο ζητούμενο είναι πιο πλούσιο συγκριτικά με το δεύτερο, του οποίου οι ενδεικτικές απαντήσεις θα μπορούσαν να οργανωθούν πάνω στον άξονα «ατομικές-συλλογικές δράσεις» και να αποφευχθούν γενικόλογες αναφορές των ενδεικτικών απαντήσεων, όπως «ευσυνειδησία στην άσκηση έργου».  Οι γενικές επισημάνσεις της Επιτροπής για την οργάνωση της επιχειρηματολογίας, την ποικιλία των ιδεών και την επαρκή τεκμηρίωση είναι ορθές.

Αποτιμώντας συνολικά τα φετινά θέματα στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, δε θα μπορούσε κανείς να διαφωνήσει ότι είναι σαφώς πιο προσεγμένα συγκριτικά με τα περσινά τόσο στις εκφωνήσεις όσο και στις ενδεικτικές απαντήσεις της Επιτροπής. Οι όποιες επισημάνσεις εστιάζουν κυρίως στις απαντήσεις και όχι στα θέματα. Ελπίζουμε ότι η πειραματική διόρθωση στα Βαθμολογικά Κέντρα θα θέσει υπόψη της Επιτροπής τις όποιες μικροαστοχἰες προκειμένου η διόρθωση να κινηθεί σε όσο το δυνατόν ενιαία και αντικειμενικά κριτήρια. Τέλος, ο βαθμός δυσκολίας και η ποιότητα των θεμάτων μάλλον δείχνουν μια συσσώρευση των περισσότερων βαθμολογιών στη μεσαία κλίμακα ενώ οι υψηλές βαθμολογίες θα είναι περιορισμένες αλλά καλύτερες από πέρυσι.

Τα θέματα εδώ.

Στράτος Λαμπράκος

Παναγιώτης Μητρούλιας

Σοφία Παπαλού