[02/01/2022]

Γεια σου, Δάσκαλε

Σημείωση σύντομη, ευχαριστήρια και τιμητική, στον Νικήτα Παρίση

του Κωστή Παπαϊωάννου

Δεν διεκδικούν οι γραμμές αυτές να αποτελέσουν τίποτα άλλο, παρά μόνο σκόρπιες σκέψεις και εικόνες, όπως τις άφησε το πέρασμα του χρόνου να κατακάτσουν μέσα μου.

Ο Παρίσης ήταν Δάσκαλος. Η ιδιότητα αυτή δεν τον άφηνε σε καμιά του πράξη, ούτε στην πιο απόμακρη φαινομενικά από τη διδασκαλία ενέργεια. Κουβαλούσε παντού και πάντοτε τη συστηματικότητα και την αυστηρότητα του δασκάλου. Ασκήθηκε και άσκησε και άλλους στην τέχνη της λιτότητας, στην οικονομία του χρόνου και των μέσων, στην ακρίβεια των σκοπών. Δεν άφηνε τίποτα από αυτά στην τύχη. Ακόμα και τις δικές μας «νεανικές» εκρήξεις διδακτικού αυτοσχεδιασμού εννοούσε να τις εντάξει στο «μεγάλο σχέδιο» της διδακτικής προεργασίας.

Ως δάσκαλος, ακόμα και τις πιο μοναχικές και επίπονες ασκήσεις, την άσκηση της γραφής και του στοχασμού, ήθελε να τις δοκιμάζει πάνω στους άλλους. Γύρευε το κοινό των συναδέλφων για να εφαρμόσει εκεί σκέψεις, ιδέες, πρακτικές, ερμηνείες. Γινόταν έτσι διαρκώς δάσκαλος για τους άλλους δασκάλους.

Η συνεργασία μου μαζί του λάμβανε χώρα σε μια ιδιαίτερη αντικειμενική συνθήκη: στα πρώτα μου βήματα ήταν προϊστάμενός μου, διοικητικά και επιστημονικά απόλυτα εγκρατής διευθυντής γυμνασίου και συντονιστής των φιλολόγων. Τον σεβόμουν. Ταυτόχρονα όμως, η κακή τύχη τα έφερε έτσι ώστε να συνεργαζόμαστε σε έναν τοξικό εργασιακό χώρο. Με το πέρασμα του χρόνου και ιδίως αφού έφυγα από τον χώρο αυτόν, διαπίστωσα ότι η αντίφαση αυτή υπήρξε πηγή πολλών δεινών αλλά και μήτρα χρήσιμων διαστάσεων και λεπτών αποχρώσεων στη σκέψη μου. Νομίζω είχε ήδη συμβεί αυτό στη δική του σκέψη. Έμαθα έτσι να διακρίνω, σε σπάνιες περιπτώσεις, το πρόσωπο με τις αρετές και τις αδυναμίες του από τον θεσμικό ρόλο που -αναγκαστικά ή όχι- υπηρετεί.

Τι θυμάμαι από τον Παρίση; Τη μοναδική εκφορά του λόγου, τον τονισμό των λέξεων, την υποβλητικότητα των νοημάτων. Την καθαρότητα της ματιάς πάνω στα κείμενα. Την έννοια της αυτοπειθαρχίας και του αυτοκαταναγκασμού ως αναπόσπαστο μέρος της δουλειάς του δασκάλου. Τις διαρκείς σταθμίσεις. Την αξία της συνεχούς επιμόρφωσης, την διδασκαλία ως άσκηση μοναχική και συμμετοχική. Όσο αυστηρός ήταν με τους άλλους, ακόμα περισσότερο με τον εαυτό του. Πολύ απαιτητικός, με σχέση ασκητική με τα πράγματα και τους ανθρώπους.

Πολύτιμες οι ερμηνευτικές και διδακτικές εισηγήσεις του και οι δειγματικές διδασκαλίες. Άλλοτε  δίδασκε εκείνος, άλλοτε καθένας και καθεμιά από τους συναδέλφους, συνήθως νεότεροι όλοι μας. Ήμασταν συνάδελφοι και μαθητές ταυτόχρονα σε ρόλους εναλλασσόμενους. Ήταν ένα διαρκές κοίταγμα από την μισάνοιχτη πόρτα της τάξης, μια εμπειρία που την κουβαλάω μαζί μου ακόμα: ο δάσκαλος μπροστά σε έναν φανταστικό καθρέφτη. Η αξία της αυτοπαρατήρησης.

Τι θυμάμαι τόσα χρόνια μετά, Δάσκαλε; Κουβαλάω το βάρος του προσώπου σου, τη διαρκή απαίτηση για το καλύτερο και την ενθάρρυνση. Τις λέξεις, μια μια, λόγου φροντισμένου. Και, λεπτομέρεια μικρή, την επιβολή στο κοινό με ένα απλό κοίταγμα. Την ησυχία στην τάξη με ένα ακούμπημα του δαχτύλου στο ξύλο του τραπεζιού. Το βάρος του προσώπου, που λέγαμε.

Γεια σου Δάσκαλε. Εμείς εδώ, συνεχίζουμε.

Ο Κωστής Παπαϊωάννου είναι εκπαιδευτικός φιλόλογος.